«با خرید خانه، اقامت گرجستان را بگیرید»، «خانه‌های ویلایی در آنالیای ترکیه»، «اگر قصد مهاجرت دارید این فرصت را از دست ندهید»؛ تبلیغاتی از این قبیل را بارها در رسانه‌های ماهواره‌ای یا فضاهای مجازی دیده‌ایم و با آنها آشنایی کامل داریم. حتی در این میان بازار آموزشگاه‌های زبان هم به واسطه مهاجرت داغ شده و کار و کاسبی‌شان رونق گرفته است.
چند سالی است که سیل عظیمی از تبلیغات برای خرید خانه، سرمایه‌گذاری و گرفتن اقامت راحت در میان مردم ایران روانه شده است و بسیاری را به این فکر انداخته که تمام دارایی خود را نقد کرده و برای سرمایه‌گذاری به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. این جریان تنها مختص به افراد ثروتمند در ایران نیست و سرمایه‌گذاری در خارج از ایران به دغدغه‌ای برای خانواده‌های متوسط جامعه هم تبدیل شده است. دغدغه‌ای که همچون قمار می‌ماند و برد و باخت آن معلوم نیست، اما با تمام دل نگرانی‌ها افراد ریسک این سرمایه‌گذاری را می‌پذیرند.
این روزها خرید ملک به بهای اقامت، در میان افراد جامعه باب شده و موضوع تازه و عجیبی نیست. موضوعی که با تمام زیبایی‌ها و شرایط ایده‌آل می‌تواند به راحتی خریداران را از خرید ملک و چنین سرمایه‌گذاری‌ای پشیمان کند، به نوعی این جریان همانند شمشیر دولبه‌ای است که یک روی آن تهدید و یک روی دیگرش فرصت است. اما بسیاری بر این باورند که آواز دهل شنیدن از دور خوش است و اقامت یک کشور به این راحتی‌ها نصیب افراد نمی‌شود. برخی از حقوقدان‌ها و کارشناسان نیز بارها هشدار داده‌اند که افراد با سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر اموال خود را بر باد ندهند و مراقب تمام مسائل پنهان پشت پرده باشند. اما با تمام این حرف‌ها افرادی که قصد مهاجرت و یا سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر را دارند بدون توجه به گوشزدها به دنبال خواسته خود می‌روند و شانس و اقبال خود را محک می‌زنند.
مهدی مطهرنیا، تحلیلگر مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر به هر شکلی فرار سرمایه محسوب می‌شود به «ابتکار» می‌گوید: ادبیات سیاسی و اقتصاد سیاسی از تعریف خاص خود برخوردار هستند و هرگونه خروج سرمایه در کشور برای سرمایه‌گذاری در خارج از ایران بدون امکان بازگشت سود حاصل از آن به اقتصاد ملی را می‌توان از مصادیق فرار سرمایه دانست.
سرمایه‌گذاری در گرجستان و ترکیه توسط ایرانی‌ها به هر صورت به واسطه بافت موقعیتی نامناسب ناشی از لغزندگی امنیت سرمایه‌گذاری در ایران انجام می‌شود. اقتصاد ایران اکنون نه تنها جاذبه‌های سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه خارجی را ندارد بلکه زمینه‌های بسیار جدی در فرار سرمایه‌های درونی به محیط‌های بیرونی و یا پیرامونی نیز در داخل کشور فراهم شده است.
وی می‌افزاید: سرمایه‌گذاری ایرانیان در کشورهای دیگر قابل تحلیل است و با رفتن سرمایه‌های ملی از درون ایران در ارتباط با محیط‌های هدفی که سرمایه‌گذاری می‌شود به نوعی تبادل فرهنگی در کنار تبادل اقتصادی شکل می‌گیرد و اثر اقتصادی آن به خوبی روشن و واضح است و سرمایه‌هایی که باید در داخل کشور خرج شود و نتایج خروجی و تولیدی آن در جامعه ملی خود را نشان داده و مورد استفاده قرار گیرد، در کشورهای دیگر خرج می‌شود. اشتغال‌زایی ناشی از سرمایه‌گذاری درون کشور و افزایش سطح بهره‌وری اقتصادی در جامعه ملی با فرار سرمایه‌ها کاهش پیدا می‌کند، به این ترتیب با ادامه این روند در رشد و توسعه آینده ایران نقصان به وجود خواهد آمد.
در کنار اثرات اقتصادی، پیامدهای فرهنگی در فرار سرمایه از کشور نیز وجود دارد. اینکه با رفتن ایرانیان داخل کشور به محیط‌های متفاوتی که جاذبه‌های سرمایه‌گذاری دارند یک نوع تعامل صورت می‌گیرد که می‌تواند به نوعی از موازنه منفی برخوردار باشد و به واسطه همین موازنه منفی، فرهنگ ایرانی در حوزه مقصد با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شود و از سویی دیگر حرمت، حریم فرهنگی ایرانیان در میان جوامع مهاجرپذیر مورد خدشه واقع خواهد شد، از طرفی می‌تواند جایگاه و سطح نگرش فرهنگی و تاریخ و تمدن فرهنگ ایرانی را کاهش دهد. در نتیجه نفس فرار سرمایه خود یک نوع عقب‌نشینی فرهنگی محسوب می‌شود.
خرید خانه در کشورهای دیگر و تصمیم به سرمایه‌گذاری اتفاق نوظهوری نیست و سال‌ها پیش این اتفاق باخرید خانه در دوبی کلید خورد. عده‌ای از سرمایه‌گذاری خود سود بردند و عده‌ای هم پشیمان از خرید ملک به کشور بازگشتند.مصطفی قلی خسروی رئیس اتحادیه مشاوران املاک تهران درخصوص سرمایه‌گذاری ایرانیان در کشورهای دیگر نیز به «ابتکار» می‌گوید: سال‌های پیش نظیر این اتفاق افتاد و عد‌ای در دوبی با خرید خانه اقدام به سرمایه‌گذاری کردند و هر چه مسئولان و کارشناسان اخطار دادند و سعی کردند که افراد را از این کار پشیمان کنند، نشد و متاسفانه این افراد پیش رفتند و در بین راه باخت دادند و یک عده‌ای از آنها زندانی شدند و عده‌ای دیگر سرمایه‌های‌شان را رها کردند و به کشور بازگشتند.
در حال حاضر هم سرمایه‌گذاری در آنتالیا، آنالیا، قبرس و تفلیس باب شده و افراد با خرید ملک در این شهرها شروع به سرمایه‌گذاری می‌کنند. اینگونه سرمایه‌گذاری‌ها چون برنامه مشخصی ندارند یک نوع فرار سرمایه از کشور محسوب می‌شوند و اساسا به اقتصاد کلان کشور صدمه وارد می‌کنند و نمی‌توان در این موضوع شک داشت. برای جلوگیری از این فرار سرمایه و حفظ آن باید به دنبال راهکاری بود.
خسروی از لزوم برنامه‌ای برای به حداقل رساندن زیان خریداران می‌گوید: از طرفی دیگر برای اینکه زیان خریداران ملک در کشورهای دیگر را به حداقل برسانیم باید سازوکار کارآمدی را در پیش بگیریم تا این افراد مال‌باخته نشوند. برخی از افراد قراردادهای یک طرفه‌ای را تنظیم می‌کنند و در این بین در صورت کاهش و یا افزایش نرخ ارز ضرر و زیان تنها متوجه افرادی می‌شود که خریدار هستند.
این نوع سرمایه‌گذاری نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق است تا تضمینی برای خریداران وجود داشته باشد و بدانند که سرمایه‌های‌شان از بین نمی‌رود و به نوعی در این بازی باخت نمی‌دهند. در شرایط کنونی هرقدر به افراد گوشزد کنیم که سرمایه‌های خود را از کشور خارج نکنند فایده‌ای ندارد و روند کار همچنان ادامه دارد. وی می‌افزاید: ما نباید تصور کنیم این نوع سرمایه‌گذاری‌ها که به عبارتی فرار سرمایه از کشور است تنها مختص ایران است، پراکندگی به این شکل در تمام دنیا وجود دارد، اما باید بگویم که تنها تفاوت در اینجا است که روند کاری آنها با حساب و کتاب است و سود پول‌شان به کشورشان برمی‌گردد.
دلیل این تفاوت همان‌طور که گفتم در عدم برنامه‌ریزی صحیح ما در سرمایه‌گذاری‌ها است و ما نتوانسته‌ایم این قضیه را ساماندهی کنیم. این کار را نمی‌شود رها کرد و اجازه داد که عده‌ای بیایند و سرمایه را از کشور خارج کنند و به کشوری دیگر ببرند و در آنجا همان سرمایه را ببازند. در این میان باید با یک فکر و اندیشه صحیح و اطلاع‌رسانی به افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند این روند کاری را مدیریت کرد.
وی از عدم فعالیت بنگاه‌داران داخلی درخصوص خرید و فروش املاک خارجی می‌گوید: بنگاه‌های املاکی که صاحب جواز هستند در داخل کشور به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی اجازه فعالیت برای فروش ملک در خارج از ایران را ندارند، اگر هم بنگاهی به این کار مشغول باشد مطمئنا قانون با آنها برخورد خواهد کرد.
کیمیا نجفی
- 13
- 5
