شوک بنزین ۳ نرخی 

جهان‌صنعت؛ سقوط آزاد به زیر خط فقر؛ این نتیجه تصمیم تازه دولت برای بنزین است. پیش‌بینی‌ای که اقتصاددانان مطرح می‌کنند و می‌گویند حتی اگر تصمیم نرم دولت برای افزایش نرخ سوم بنزین منجربه شوک یک‌باره قیمتی نشود، تعداد بیشتری از مردم را به زیرخط فقر خواهد برد.

در حالی که از مهرماه اقتصاد ایران تحت فشار تورم ۵۰‌درصدی و حذف گسترده ارزهای ترجیحی قرار گرفته، هیات‌وزیران مصوبه‌ای درباره سهمیه‌بندی و نرخ‌های بنزین تصویب کرده که براساس آن بنزین قرار است در مسیر افزایش قرار بگیرد. این مصوبه شامل تعیین دو نرخ بنزین(نرخ اول و نرخ دوم)، کاهش یا حذف سهمیه برخی خودروها(دولتی، مناطق آزاد، وارداتی) و کاهش سهمیه خودروهای دوگانه‌سوز است و همچنین افزایش قیمت بنزین جایگاه که به کارت اضطرار معروف شده است، به هر لیتر ۵‌هزار تومان افزایش خواهد یافت.

اگرچه دولت هدف از این تصمیم را مدیریت مصرف، کاهش قاچاق و کاهش واردات اعلام کرده است اما کارشناسان می‌گویند که این تصمیم می‌تواند شوک قیمتی به اقتصاد وارد کند. یکی از نمایندگان مجلس که نخواست نامش مطرح شود، در واکنش به این مصوبه به «جهان‌صنعت» می‌گوید: این مصوبه درست مثال قورباغه پز کردن مردم است زیرا افزایش قیمت بنزین به‌معنای افزایش هزینه حمل‌ونقل عمومی و کالا و افزایش هزینه‌های لجستیک و حمل‌ونقل است که این گرانی‌ها به‌صورت دومینووار به قیمت نهایی کالاها و خدمات منتقل خواهد شد. به دنبال آن فشار مستقیم بر خانوارها و تشدید تورم لنگر‌دار می‌شود.

دست در جیب مردم بیچاره

مرتضی افقه، اقتصاددان در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» می‌گوید: مدت‌ها بود که منتظر چنین تصمیمی از سوی دولت بودیم؛ از روزی که آقای پزشکیان رییس‌جمهور شد، متاسفانه با تشویق یا تحریک مشاوران‌شان، ایشان مرتب درباره قیمت بنزین صحبت می‌کرد. اینکه تا به امروز این موضوع به تعویق افتاده به دلیل نگرانی از تنش‌ها و تبعات سیاسی بوده است. به نظر می‌رسد تلاش کرده‌اند در مصوبه اخیر طوری قیمت‌ها را افزایش دهند که به‌صورت شوک نباشد یعنی دو نرخ قبلی همچنان حفظ شده است- اگرچه ممکن است در عمل چیز دیگری دربیاید- اما نرخ سوم افزایش داشته است. درواقع دولت خیز برداشته که قیمت بنزین را به ۵‌هزار تومان در هر لیتر برساند. این مصوبه هم می‌خواهد مراحل اولیه این هدف را تست کند.

وی افزود: تجارت قبلی که یک‌باره قیمت‌ها افزایش یافت شوک ایجاد کرد اما تصمیم جدید اینطور که پیداست با هدف کاهش تبعات اجتماعی و سیاسی اخذ شده است.

این اقتصاددان با بیان اینکه این تصمیم به کسانی که تمکن مالی دارند، فشار زیادی وارد نمی‌کند، افزود: مصوبه جدید اما به دهک‌های پایین درآمدی و کسانی که دوشغله هستند و بخشی از درآمد آنها از خودروهای اینترنتی تامین می‌شود، تاکسی‌ها که در طبقه پایین درآمدی جامعه هستند، شوک وارد خواهد کرد.

باعث می‌شود که عده زیادی از مردم از بالای خط فقر به پایین خط فقر سقوط کنند و افراد کم‌درآمد زیر خط فقر در فشار بیشتری قرار می‌گیرند.

افقه با یادآوری این موضوع که دولت در یک‌سال گذشته همه‌چیز را گران کرده است، گفت: همین دو قلم – بنزین و ارز ترجیحی دارو- باقی مانده بود که گران کند که آن‌هم انجام داد. بهانه دولت برای بنزین این است که پول ندارد و از آن‌سو تحریم‌ها ادامه دارد. درحالی‌که مشکل جای دیگری است.

مشکل قاچاق بنزین و مصرف بالای خودروهای بی‌کیفیت داخلی است. متاسفانه گروهی اقتصادخوانده بی‌اعتنا به شرایط موجود فکر می‌کنند که اگر قیمت بنزین افزایش یابد همه مشکلات بودجه حل می‌شود درحالی‌که اگر اقدامات موازی برای کاهش مصرف بنزین که هیچ ربطی به مصرف مردم بیچاره ندارد، حل نشود این روند ادامه می‌یابد. این استاد دانشگاه تاکید کرد: دولت تصور نکند که اگر قیمت را بالا برد، مصرف بنزین کم می‌شود، ریشه مصرف بنزین جای دیگر است و ربطی به قیمت ندارد اما فعلا چون پول ندارد، افزایش قیمت را بهانه کرده است. تحریم را هم نتوانسته‌اند حل کنند، در نتیجه ناچار به جیب مردم مراجعه کرده است.

افقه با بیان اینکه افزایش قیمت بنزین فشار تورمی که از سال۹۷ به این سو شتاب گرفته و روزبه‌روز افراد بیشتری به زیر خط فقر سقوط می‌کنند را تشدید می‌کند، گفت: اگرچه ممکن است مردم در شروع این تصمیم اعتراضی نداشته باشد اما هر جرقه‌ای می‌تواند زمینه‌ساز شورش فقرا و اعتراضات خیابانی شود یعنی هر لحظه دولت باید خود را آماده اعتراض کند.

مردم چه می‌گویند؟

این مصوبه درست در زمانی ابلاغ شده که اقتصاد خانوارها زیر فشار است. حذف ارزهای حمایتی هنوز کامل هضم نشده و دارو و مواد غذایی در چند ماه گذشته بالا رفته‌اند. حالا سوخت که ستون حمل‌ونقل در کشور است، در آستانه تغییر قیمت و سهمیه قرار دارد. مردم می‌دانند که این تصمیم از پمپ‌بنزین شروع می‌شود اما پایانش همیشه در بازار میوه، در دستمزد خدمات، در کرایه‌خانه و در قیمت یک سبد کوچک خرید دیده می‌شود.

دولت امیدوار است این سیاست از رشد واردات جلوگیری و مصرف را منطقی کند اما در خیابان، سوال مردم چیز دیگری است: این تغییر در زمانی که همه‌چیز گران شده، چقدر دیگر از قدرت خریدشان را می‌بلعد؟ پاسخ روشن نیست. فقط یک‌چیز واضح است؛ پاییز۱۴۰۴، نفس اقتصاد را تنگ‌تر کرده و بنزین حالا بازیگر جدیدی است که می‌تواند این فشار را تشدید کند.

یکی از رانندگان تاکسی در تهران در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» می‌گوید: همین چندماه پیش سهمیه دوگانه‌سوزها را کم کردند. با این مصوبه جدید هم سهمیه کمتر می‌شود و هم قیمت نرخ دوم بالاتر خواهد رفت. ما اگر کرایه را بالا ببریم مردم نمی‌کشند؛ اگر بالا نبریم خودمان نمی‌کشیم. حمل‌ونقل عمومی همین‌جوری‌اش هم تحت فشار است.

این راننده تاکید می‌کند که ثبات کرایه‌ها در مقابل افزایش هزینه سوخت، فشار را به زندگی خانوادگی رانندگان منتقل می‌کند و اگر کرایه‌ها بالا نرود، «هزینه گرانی بنزین به‌صورت غیرمستقیم وارد قیمت کالا و خدمات دیگر می‌شود.»