شركت اينپكس ژاپن دوباره مطالعه خود را براي توسعه ميدان نفتي آزادگان جنوبي آغاز كرد. اين خبري است كه ديروز اعلام شد. هرچند ژاپني‌ها در يك سال و نيم گذشته مذاكرات رسمي و غيررسمي بسياري براي حضور دوباره در پروژه‌هاي نفتي ايران داشته‌اند، اما اعلام حضور آنها براي مطالعه ميدان نفتي آزادگان مي‌تواند نشانه جدي بودن آنها براي حضور در صنعت نفت ايران باشد.
البته سابقه حضور ژاپني‌ها در ميدان نفتي آزادگان به دوران اصلاحات برمي‌گردد. اتفاقي كه علي ماجدي سفير وقت ايران در ژاپن آن را نقطه عطف روابط ايران و ژاپن و سياست خارجي فعال دوران اصلاحات ياد مي‌كند كه البته با آغاز دولت احمدي‌نژاد ژاپني‌ها هم مثل شركت‌هاي نفتي خارجي از صنعت نفت ايران رفتند.
در فاصله ١٠٠ كيلومتري شهر اهواز، در دشت آزادگان، يكي از مهم‌ترين ميادين نفتي كشور به نام آزادگان قرار دارد. اين ميدان كه اول بار در سال ١٣٧٦ توسط شركت ملي نفت ايران كشف شده بود، از شمال در همسايگي ميدان مجنون عراق است. حجم ذخيره در جاي نفت خام اين ميدان، حدود ٣٣ ميليارد بشكه تخمين زده شده است.
در سال‌هاي گذشته هميشه توسعه اين ميدان نفتي با پيچيدگي‌هاي گوناگوني همراه بوده؛ البته در رده مهم‌ترين موانع توسعه اين ميدان تحريم‌هاي بين‌المللي قرار مي‌گيرد كه اجازه فعاليت شركت‌هاي خارجي در ميادين نفت و گاز ايران را با محدوديت مواجه كرده بود. هرچند نوع سازه‌هاي زمين‌شناسي و پيچيدگي‌هايي كه در برداشت ازاين ميدان وجود دارد، از ديگر موانع بوده كه نياز به استفاده از تكنولوژي‌هاي روز را الزام مي‌بخشد، با اين حال مانع بزرگ تحريم‌ها سبب شده تا عراق زودتر دست به كار شود و برداشت‌هاي خود را از بخش شمالي اين ميدان آغاز كند.
حالا خبر رسيده كه بزرگ‌ترين شركت ژاپني فعال در زمينه اكتشاف نفت، يعني شركت اينپكس، پذيرفته تا با ايران قراردادي امضا كند و توسعه ميدان آزادگان جنوبي را بر عهده بگيرد. بخش مهمي از سهام اينپكس متعلق به دولت ژاپن است. درست به همين دليل هم بود كه پس از آنكه تحريم‌هاي غرب عليه ايران شدت گرفت، شركت اينپكس باوجود تلاش‌هايي كه در جهت خارج نشدن از ايران انجام داد، به نتيجه نرسيد و در نهايت شكست خورد.
پس از خروج ژاپني‌ها در سال ١٣٨٩، شركت ملي نفت چين كه از قبل به توسعه ميدان آزادگان شمالي دست زده بود، مسووليت توسعه بخش جنوبي اين ميدان را هم به دست گرفت. البته اين شركت هم چندان حضور پايداري در ايران نداشت و پس از چهار سال توسط وزير نفت از ايران اخراج شد.
ركن‌الدين جوادي، معاون وزير و مديرعامل وقت شركت ملي نفت ايران در همين رابطه گفته بود: «پس از تذكرهاي مكرر كتبي و شفاهي و در نهايت ابلاغ اخطار كتبي به پيمانكار چيني اين طرح در اوايل زمستان سال گذشته، شركت سي.ان.پي.سي. براي پيشبرد پروژه، قول مساعد داد و با وجود اينكه حدود يك ماه پس از اخطار ٩٠ روزه نيز به اين شركت براي تجديدنظر در روند پروژه فرصت داده شد، از سوي پيمانكار اقدام موثري انجام نشد و به دليل عدم پايبندي اين شركت به تعهدهاي خود در اين مدت زماني، حكم خاتمه قرارداد اين شركت در طرح توسعه ميدان آزادگان جنوبي صادر مي‌شود. »
پس از اخراج چيني‌ها در اوايل ارديبهشت ماه ١٣٩٣، وزارت نفت تلاش‌هاي خود را براي پيدا كردن پيمانكاري مناسب افزايش داد. اين مباحث ادامه داشت تا آنكه در نخستين روزهاي سال گذشته، خبر امضاي قرارداد با شركت فرانسوي توتال مخابره شد. بيژن زنگنه درباره امضاي قرارداد محرمانگي توسعه ميدان آزادگان جنوبي به عنوان يكي از بزرگ‌ترين ميادين نفتي ايران، گفته بود: « سند محرمانگي توسعه اين ميدان نفتي بين شركت ملي نفت ايران و توتال فرانسه امضا شده است. »
وزير نفت با اعلام اينكه با امضاي اين سند امكان آغاز مطالعات فني ميدان نفتي آزادگان جنوبي فراهم مي‌شود، تاكيد كرده بود كه در حال حاضر شركت توتال فرانسه در حال مطالعه حضور در اين ميدان نفتي است. زنگنه وزير نفت در روزهاي پاياني اسفند ماه سال گذشته با تاييد آغاز مذاكرات نفتي شركت ملي نفت ايران با توتال فرانسه بر سر توسعه ميدان مشترك نفتي آزادگان جنوبي، گفته بود: به زودي قرارداد محرمانگي توسعه اين ميدان با توتال امضا خواهد شد.
اين عضو كابينه دولت تدبير و اميد با تاكيد بر اينكه با امضاي قرارداد محرمانگي با توتال فرانسه اطلاعات تخصصي ميدان آزادگان جنوبي در اختيار اين شركت فرانسوي قرار داده مي‌شود، تصريح كرده بود: در نهايت مذاكرات نهايي قرارداد با توتال براي توسعه آزادگان جنوبي انجام خواهد شد.
ترديدي نيست كه بازگشت اينپكس به آزادگان مرهون توافق برجام است. توافق هسته‌اي ايران و ١+٥ سبب شد تا دست دولت براي مذاكره با شركت‌هاي خارجي بازتر شود و اميدواري‌ها براي افزايش توليد در اين ميدان قوت بگيرد.
برجام و باز شدن قفل نفت دست شدن دست مقامات وزارت نفت در مذاكره با شركت‌هاي خارجي، بي‌شك يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي برجام است.
برجام هر چند هنوز موفق نشده تمام بن‌بست‌ها را باز كند، اما در باز كردن راه براي صنعت نفت و گاز بسيار موفق عمل كرده است. تمامي آمارها حاكي از نقش چشمگير نفت در رشد اقتصادي سال گذشته دارند، البته اگر قيمت نفت و بازار جهاني آن، دچار مشكلات اخير نمي‌شد، امروز وضعيت اقتصادي كشور متفاوت‌تر هم بود.
مهم‌تر آنكه در حالي كه بسياري از توليدكنندگان عمده نفت به ويژه كشورهاي تك‌محصولي به انواع امراض اقتصادي و نارضايتي‌هاي اجتماعي دچار شدند، ايران موفق شده تا بحران‌ها را تا حدي تعديل كند. مقايسه اقتصاد ايران با كشوري مانند ونزوئلا مويد همين نكته است. اين كشور امريكاي جنوبي در سال‌هايي كه قيمت نفت بيش از صد دلار بود موفق شد به ارقام رشد بي‌سابقه‌اي برسد، با اين همه كاهش شديد قيمت نفت اقتصاد اين كشور را بحران‌هاي زيادي رو به‌رو كرد كه احتمال سرنگوني نيكولاس مادورو، رييس‌جمهوري اين كشور را هم افزايش داده است.
با اين تفاوت كه نه ونزوئلا و نه هيچ كدام از كشورهاي ديگر توليدكننده نفت با تحريم‌ها و فشارهاي بين‌المللي مواجه نبودند و تنها كاهش قيمت نفت را تجربه كردند؛ حال آنكه ايران با وجود همه مشكلات و مسائل اقتصادي كماكان از ثبات بهتري برخوردار است و با يك برنامه‌ريزي درست امكان توفيق بيشتري خواهد داشت.
بازگشت ژاپني‌ها به صنعت نفت و پيش از آن بازگشت توتال، در سايه ثبات در مراودات ديپلماتيك اقتصاد كشور اتفاق افتاده است، موضوعي كه اقتصاددانان ادامه اين راه را براي توسعه پايدار توصيه مي‌كنند.
- 10
- 4
