چرا حوزه انرژی قطر غیرقابل تحریم است؟

قطر با ظرفیت تولید حدود ٦٥٠‌ هزار بشکه نفت خام و به همین میزان میعانات گازی، در عمل کمترین تولید نفت را میان کشورهای عضو اوپک حاشیه خلیج ‌فارس دارد. حتی ظرفیت تولید نفت خام عمان نیز روزانه ٤٠٠‌ هزار بشکه بیشتر از قطر است. اگرچه کشورهای عرب متحد عربستان در خلیج‌ فارس در ابتدا برای پهلوگیری نفت‌کش‌های حامل نفت و گاز مایع قطر محدودیت اعمال کردند؛ اما به فاصله کمتر از یک روز این محدودیت لغو شد و حتی صادرات گاز طبیعی به امارات نیز ادامه یافت. در واقع با توجه به اینکه هم‌اکنون حجم عظیمی از نفت مازاد در بازارهای جهانی وجود دارد و قیمت نفت نیز به زیر ٥٠ دلار سقوط کرده (و در سال آینده انتظار می‌رود تولید نفت مازاد در جهان دوباره اوج بگیرد و به ٨٠٠‌ هزار بشکه در روز برسد)، عملا ریسکی برای اختلال در صادرات نفت قطر در سطح جهانی وجود ندارد؛ اما متحدین عربستان با وجود تحریم‌های شدید مانند بستن مرزها و حریم هوایی خود به روی قطر یا قطع تعاملات بانکی و مسدودکردن دارایی‌های اشخاص و شرکت‌هایی از قطر، حوزه انرژی این کشور را مشمول تحریم نکردند.

هم‌اکنون گاز قطر روزانه حدود ٥٦‌ میلیون مترمکعب، معادل تولید دو فاز استاندارد پارس جنوبی، از طریق خط لوله دلفین راهی امارات و عمان می‌شود. صادرات روزانه حدود ٣٠٠‌ میلیون مترمکعب گاز مایع‌شده قطر (معادل ٧٥‌ میلیون تن در سال) نیز طبق روال همیشگی ادامه دارد. درباره صادرات گاز طبیعی از طریق خط لوله باید یادآور شد که شرکت آمریکایی اکسیدنتال‌پترولیوم و شرکت فرانسوی توتال هرکدام سهمی ٢٤,٥ درصدی در خط لوله دلفین دارند. از طرفی نیمی از برق امارات از نیروگاه‌هایی تأمین می‌شود که با گاز قطر کار می‌کنند. همچنین عمان هم‌اکنون با کسری شدید گاز مواجه است و بخشی از ظرفیت کارخانه‌های مایع‌سازی گاز این کشور به‌دلیل کمبود گاز بی‌استفاده مانده است. درباره صادرات «ال‌ان‌جی» نیز به‌دلیل وجود گاز مایع مازاد در بازارهای جهانی، قیمت «ال‌ان‌جی» از حدود ٢٠ دلار به‌ازای هر‌ میلیون بی‌تی‌یو (واحد سنجش ارزش حرارتی گاز) به حدود پنج دلار سقوط کرده و در سال‌های پیشِ‌رو نیز بازار «ال‌ان‌جی» به‌‌دلیل راه‌اندازی کارخانه‌های جدید مایع‌سازی گاز در استرالیا، کانادا و آمریکا با مازاد چشمگیر مواجه خواهد شد.

درعین‌حال نباید از یاد برد که شرکت آمریکایی اکسون‌موبیل بیشترین نقش را در توسعه کارخانه‌های مایع‌سازی گاز قطر به ارزش ٣٠‌ میلیارد دلار داشت، ٣٠ درصد نیز در این حوزه قطر سهم دارد. گفتنی است رکس تیلرسون، وزیر خارجه کنونی آمریکا، قبلا مدیرعامل شرکت اکسون‌موبیل بود. از طرفی این شرکت آمریکایی بندر رأس لفان قطر را که همه «ال‌ان‌جی» تولیدی قطر از این بندر راهی بازارهای بین‌المللی می‌شود، توسعه داده است. 

شرکت ملی نفت قطر و اکسون‌موبیل همچنین در ترمینال گاز مایع «گلدن‌پس» تگزاس آمریکا شریک هستند و هم‌اکنون پروژه‌ای ١٠‌ میلیارد دلاری برای تبدیل این ترمینال به هاب صادرات «ال‌ان‌جی» در سطح جهانی دارند. 

غول نفتی فرانسه، شرکت توتال هم سهمی ١٦,٧  درصدی در پروژه ال‌جی قطر به ظرفیت تولید ٥.٢‌ میلیون تن گاز مایع در سال دارد که مدت قرارداد ٢٥ سال است. این شرکت در پروژه پالایش میعانات گازی بندر رأس لفان نیز ١٠ درصد سهم دارد. 

هم‌اکنون ده‌ها شرکت بین‌المللی از جمله شرکت بریتانیایی هلندی رویال‌داچ‌شل، میتسویی، ایدمتسو کوسان و ماروبنی ژاپن و کونوکوفیلیپس آمریکا سهام‌داران پروژه‌های گازی قطر هستند و به این راحتی نمی‌توان با چشم‌بستن بر منافع این شرکت‌های غول نفتی حوزه انرژی، قطر را تحریم کرد. 

یعنی برعکسِ ایران که از شرکت‌های خارجی صرفا به‌عنوان پیمانکار استفاده کرده و بعد از اتمام پروژه خداحافظی می‌کرد، قطر ریشه‌ها و ارتباطات عمیقی با غول‌های نفتی جهان دارد. 

حتی استقبال‌نکردن پاکستان از تحریم‌های متحدان عرب علیه قطر، موضوع قراردادهای بلندمدت واردات «ال‌ان‌جی» قطر از سوی دولت اسلام‌آباد با تخفیف بسیار خوب و شرایط عالی بود. 

*کارشناس انرژی نشریه تخصصی Natural Gas World و مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری ترند.

دالغا خاتین‌اوغلو