تمرکز بر رشته های میان رشته ای

رشته‌های میان رشته‌ای مفهوم نسبتا جدیدی در آموزش عالی ایران است این رشته‌ها‌ پلی میان دو، سه و یا چند رشته است که یکی از اهداف این رشته‌ها‌ کاربردی تر شدن علوم است.تعامل میان علوم ریاضی- فیزیکی از یک سو و علوم انسانی از سوی دیگر؛ به ظهور آن دسته از رشته‌ها‌ی جدید تحصیلی انجامیده که پیش از این حتی تصور آن نیز غیرممکن به نظر می‌رسید. تلفیق علوم اعصاب و هوش مصنوعی و کامپیوتر؛ تلفیق علم و فلسفه در قالب رشته فلسفه علم؛ ترکیب 

علوم اجتماعی و زیست شناسی و... . عنوان و سرفصل بسیاری از رشته‌ها‌ی دانشگاهی نوظهور است. گسترش رشته‌ها‌ی میان رشته‌ای یک نیاز و ضرورت مهم برای آموزش عالی امروز ایران است زیرا این رشته‌ها‌ چون جنبه کاربردی بیشتری دارند فارغ التحصیلان آنها می‌توانند از مهارت‌ها‌ی بیشتری نسبت به سایر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی برخوردار شوند و همین موضوع به این دسته از افراد در یافتن شغلهایی متناسب با رشته‌ها‌ی تحصیلی شان کمک می‌کند.وزارت علوم نیز گسترش رشته‌ها‌ی میان رشته‌ای را یکی از سیاست‌ها‌ی خود اعلام کرده است.معاون آموزشی وزیر علوم در این راستا گفت:با تحولاتی که در دنیای امروز رخ داده است ارتباط و پیوستگی علوم بیشتر شده است؛ لذا در برنامه‌ریزی توسعه هدفمند آموزش عالی، رشته‌های تحصیلی میان رشته‌ای و ترکیبی در اولویت هستند.مجتبی شریعتی نیاسر اخیرا در سخنانی افزود: اولویت وزارت علوم در توسعه آموزش عالی ایجاد رشته‌ها‌یی است که بازار کار داشته باشند و متناسب با علم روز دنیا و نیازهای جامعه باشند.وی با تاکید بر حمایت از رشته‌ها‌ی علوم پایه گفت: چون رشته‌ها‌ی علوم پایه در کوتاه مدت به اشتغال منجر نمی‌شوند با کمبود تقاضا مواجه هستند که برای تشویق دانشجویان برای ورود به این رشته‌ها‌ باید برنامه‌ها‌ی داشته باشیم که ایجاد رشته‌ها‌ی پیوسته کارشناسی ارشد و دکترا یکی از این راهکارها است. معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به نگاه مثبت معاونت آموزشی وزارت علوم به رشته‌های میان رشته‌ای، از کسب مجوز ۷۱ رشته میان رشته‌ای در سال گذشته خبر داد.

زمان را از دست داده‌ایم

در همین حال، میر حمایت میرزاده سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفتگو با آفتاب یزد تصریح کرد: یکی از اشکالات آموزش عالی در دهه‌های گذشته ایجاد گرایش‌های فراوان برای رشته‌های مختلف بوده است. در واقع برای یک رشته گرایش‌های مختلفی تعریف شد بدون آنکه به کاربرد آنها توجه شود. این کار که معمولا با انگیزه گسترش تشکیلات اداری گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌ها صورت می‌گرفت برای آموزش عالی آسیب زا بود. این در حالی است که ایجاد رشته‌های میان رشته‌ای و تلفیقی دو یا سه رشته از لحاظ کاربردی مزایای زیادی خواهد داشت که مهم‌ترین آنها در ایجاد اشتغال خواهد بود. وی افزود: در گذشته، رشته‌های کلی وجود داشت که وضعیت بازار کار این رشته‌ها هم مناسب بود اما از زمانی که این رشته‌ها مدام به گرایش‌های گوناگون و با کمترین کاربرد تجزیه شدند با میزان زیادی از فارغ التحصیلان دانشگاهی روبه‌رو شدیم که کار و شغلی هم برای آنها وجود نداشت. به نظر می‌رسد در این مقطع زمانی هم بحران اشتغال و هم موضوع عدم کاربرد بسیاری از رشته‌های دانشگاهی باعث شده تا بحث ایجاد رشته‌های میان رشته‌های پررنگ‌تر از قبل مطرح شود. چنانچه این موضوع در قالب طرحی توسط نمایندگان و با لایحه‌ای از سوی دولت مطرح شود مورد استقبال مجلس قرار خواهد گرفت. میرزاده گفت: من معتقدم گسترش رشته‌های میان رشته‌ای به بهبود وضعیت اشتغال کمک زیادی خواهد کرد. شما یک رشته‌ای مثل علوم اجتماعی را در نظر بگیرید که در این سال‌ها به گرایش‌های مختلفی نظیر پژوهشگری زنان، تعاون و... تجزیه شده است. در صورتی که واقعا نیازی نبود که این رشته به این شکل گسترش پیدا کند. واقعا نیازی نبود که تعداد انبوهی فارغ التحصیل در این گونه رشته‌ها داشته باشیم که بعدا این افراد با مشکل پیدا کردن شغل متناسب با رشته خود مواجه شوند. وی در خصوص سیاست وزارت علوم مبنی بر توقف رشد کمی و توجه به رشد کیفی دانشگاه‌ها گفت: من معتقدم اکنون خیلی برای کیفی سازی آموزش عالی زمان را از دست داده‌ایم زیرا نه تنها برای چند سال آینده بلکه برای چند دهه فارغ التحصیل داریم. به این اندازه مدرک داشتن هیچ نفعی برای جامعه ندارد. البته وزارت علوم اگر واقعا به کیفی سازی دانشگاه‌ها اعتقاد دارد باید به دنبال ادغام برخی دانشگاه‌ها با یکدیگر باشد. 

موضوعی لازم و ضروری

از سوی دیگر نیره توکلی جامعه شناس نیز به آفتاب یزد گفت: ایجاد رشته‌های میان رشته‌ای یک موضوع لازم و نیاز جامعه است. به عنوان مثال در رشته خود من که جامعه شناسی است وقتی گرایش‌های آن اعم از شهری، جمعیت، زبان و... را بررسی می‌کنیم متوجه میان رشته‌ای بودن آن خواهیم شد. همچنین رشته‌هایی مثل روانشناسی نیز ارتباط تنگاتنگی با جامعه شناسی دارد و یک روانشناس نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن جامعه متخصص خوبی باشد. حتی پزشکان نیز باید فرهنگ جامعه را خوب بشناسند. وی افزود: درست است که رشته‌های میان رشته‌ای بازار کار بهتری خواهند داشت اما صرف تاکید بر این رشته‌ها آموزش عالی ما را بهتر نخواهد کرد. ضروری است که اصلاحات اساسی در آموزش عالی و نظام آموزشی دانشگاه‌ها صورت گیرد.

طی ۴ سال گذشته اجرایی شد؛

تدوین ۲۶۶ رشته جدید مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و تحصیلات تکمیلی وزارت علوم از تدوین ۲۶۶رشته درسی جدید خبر داد که طی ۴ سال گذشته تدوین شده است. عبدالرحیم نوه ابراهیم در گفتگو با مهر گفت: طی چهار سال گذشته، ۲۶۶رشته جدید تدوین و تصویب شده این رشته‌ها‌ به دانشگاه‌ها‌ ابلاغ شده و در دفترچه کنکور نیز ثبت شد. دانشگاهها نیز در این رشته‌ها‌ دانشجو پذیرش کرده اند.وی ادامه داد: بالای ۵۰ درصد رشته‌ها‌ی مذکور در دوره‌ها‌ی کارشناسی ارشد و دکترا تدوین شده است.مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و تحصیلات تکمیلی وزارت علوم افزود: ۵۹ برنامه درسی در مقطع دکترا و ۸۶ برنامه درسی در مقطع کارشناسی ارشد بوده است و حدود ۶۰۰رشته از قبل وجود داشته ولی بازنگری و به روز شده است.وی خاطرنشان کرد: این رشته‌ها‌ به بحث کارآمدی، کارآفرینی و مهارت آموزی توجه شده و دانشجویان را از بخش تئوری، به بخش عملی سوق داده است.نوه ابراهیم درباره آیین نامه‌ها‌یی که طی ۴ سال گذشته بازنگری شده نیز گفت: هرچه آیین نامه از قبل وجود داشت، همه بازنگری و مجدد تنظیم شدند حدود ۱۱آیین نامه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا بازنگری شدند.

علی اکبر سمیعی