به گزارش فرهیختگان، در بسیاری از کشورهای پیشرفته اشتغال از سال‌های اول جوانی و همزمان با تحصیل به یک فرهنگ تبدیل شده و جوانان پس از ۱۸سالگی ضمن پیگیری برنامه‌هایشان از جمله تحصیل دانشگاهی، شاغل نیز هستند. در این میان کار دانشجویی به عنوان روشی برای توانمندسازی دانشجویان و درآمدزایی، علاوه‌بر امتیازات بسیار، می‌تواند به نوعی دوره‌ای از کارورزی باشد که آنان را پس از فارغ‌التحصیلی با یک فن آشنا می‌کند تا بتوانند برای خود کارآفرین باشند یا اینکه درس‌های تئوری را به صورت عملی فرا بگیرند. اما متاسفانه چنین فرهنگی در جامعه ما وجود ندارد و غالبا افرادی که وارد تحصیلات دانشگاهی می‌شوند تا پایان دوران تحصیل بیکار هستند و از طریق خانواده تامین مالی می‌شوند. این در حالی است که بهره‌برداری از این حجم عظیم نیروی انسانی می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر چرخه اقتصادی کشور بگذارد و از طرف دیگر خود افراد با کسب مهارت‌های جدید توانمند خواهند شد. کار دانشجویی یکی از شیوه‌های اشتغال جوانان و بهره‌برداری از این سرمایه است. با این وجود توجه لازم به این بخش صورت نگرفته و به طور جدی پیگیری نمی‌شود.
مزیت های کار دانشجویی
یک مزیت بهکارگیری دانشجویان توانمندسازی آنها در زمینه‌های مختلف است. دانشجو همزمان با تحصیلات خود می‌تواند در زمینه‌ای کسب مهارت کرده و شرایط را برای یافتن شغل مناسب پس از تکمیل تحصیلات، فراهم کند. دانشجویی که حین تحصیل در دانشگاه کار می‌کند و با کارهای اداری و مدیریتی آشنا می‌شود، در آینده می‌تواند یک کارآفرین خوب باشد. کسب درآمد و تامین بخشی از هزینه‌های تحصیل امتیاز دیگر کار دانشجویی است. در این صورت ضمن اینکه فشار کمتری بر خانواده‌ها وارد می‌آید امکان ادامه تحصیل برای اقشار کم‌درآمد که توانایی پرداخت مبالغ زیاد را ندارند فراهم می‌شود. همچنین دانشجویان در قالب کارهای دانشجویی به نوعی یک دوره کارورزی را می‌گذرانند که به عنوان سابقه کاری آنها ثبت خواهد شد و در شرایطی که غالب کارفرمایان از کارجویان سابقه کار تقاضا می‌کنند بسیار مفید خواهد بود. کار دانشجویی یک قابلیت دیگر نیز دارد که در صورت مدیریت صحیح می‌تواند توجه و توانایی دانشجویان را جهت‌دهی کند و در قالب امور فرهنگی، پژوهشی و آموزشی پروژه‌های کلان را به‌سامان برساند. همچنین کار دانشجویی با ایجاد حس مشارکت در دانشجویان باعث پویایی محیط دانشگاه و ارتباط بیشتر مسئولان با دانشجویان می‌شود. این ارتباط باعث انتقال مطالبات و مشکلات خواهد بود و پیشرفت دانشگاه و دانشجو را در پی دارد. دانشجویان باید بتوانند با تفکرات مختلف کار کنند. به این ترتیب به نوعی ارتباط کاری و یادگیری نحوه تعامل با همکاران با انجام کارهای دانشجویی در دانشگاه میسر می‌شود. حتی می توان گفت کار دانشجویی به همراه کسب علم بهترین نوع شروع ایده برای کسب وکار است.
چالش های کار دانشجویی
شاید بزرگ‌ترین نقطه ضعف کارهای دانشجویی میزان درآمد آن است. برخی دانشجویان به همین دلیل کار دانشجویی را بی‌فایده و بی‌نتیجه دانسته و به تعبیر عامیانه آن را بیگاری می‌دانند. همین دلیل بسیاری را به سمت فعالیت‌ها و شغل‌های بیرون دانشگاه سوق می‌دهد؛ شغل‌هایی مانند بازاریابی، تدریس در کلاس کنکور، پرسشگری، دستفروشی، پایان‌نامه نویسی، خبرنگاری، نگهبانی، عضویت در شرکت‌های هرمی و مواردی دیگر که برخی از آنها نه در شأن دانشجو هستند و نه آینده‌ای برای او دارند.
چالش دیگر کار دانشجویی لطمه‌ای است که گاهی به تحصیل او وارد می‌آید. غالبا این مشکل در مواردی است که دانشجو نمی‌تواند زمان خود را مدیریت کند یا اینکه کار باعث بی‌اهمیتی تحصیلش می‌شود.
آفت دیگر کارهای دانشجویی بهکارگیری دانشجویان در کارهایی است که کمترین بازدهی را هم ندارند. گاهی از دانشجویان برای کارهایی استفاده می‌شود که نه‌تنها توانایی‌ای برای او ایجاد نمی‌کند بلکه بیهوده توانش را هم از بین می‌برد.
شرایط فعلی کار دانشجویی در دانشگاه‌های وزارت علوم چگونه است؟
حسن به‌نژاد، معاون دانشجویی دانشگاه تهران در این زمینه به «فرهیختگان» گفت: «در دانشگاه تهران ما دو نوع کار دانشجویی داریم، یکی کار دانشجویی خدمات عمومی است که صرف‌نظر از تخصص، دانشجویان در آن به کار گرفته می‌شوند. نوع دوم کار دانشجویی تخصصی است که دانشجو براساس تخصصش اشتغال پیدا کرده و برآن اساس درآمد کسب می‌کند. نوع اول در حقیقت بیش از ۱۰ سال است که رواج یافته است. مبلغی را هم که دانشجو دریافت می‌کند متناسب با کار دانشجویی‌اش است که بر اساس دوره دانشجویی فرد یعنی در مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکتری تعیین می‌شود. در حقیقت ساعت اشتغال به فعالیت در کارهای محوله متغیر است و ما اجازه داده‌ایم هر دانشجو در ماه ۶۰ تا حداکثر ۸۵ ساعت زمان بگذارد و کار دانشجویی داشته باشد. متناسب با آن برای کارشناسی ۳۰۰۰ تومان و برای دکتری ۵۰۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود. این مبالغ برای کار دانشجویی تخصصی در حقیقت تا ۱۰۰۰۰ تومان نیز برای هر ساعت می‌تواند افزایش پیدا کند که بستگی به نوع کار و تخصص آن فعالیت دارد.
منظور از کارهای عمومی این است که مثلا دانشجویی در کتابخانه به نگهداری کتاب‌ها یا راهنمایی دیگر دانشجویان برای پیدا کردن کتاب مورد نیاز بپردازد یا در واحد روابط عمومی در مسائل مختلف اطلاع‌رسانی و رسانه‌ای با هماهنگی مدیر مربوط فعالیت کند. در‌واقع کارهایی غیرتخصصی که هر دانشجویی با هر مدرک تحصیلی از عهده آن برخواهد آمد؛ ولی کارهای تخصصی به دانشجویانی داده می‌شود که مدرک مرتبط دارند یا در رشته مرتبط با آن فعالیت تجربه کسب کرده‌اند تا از این طریق به کیفیت کار لطمه وارد نشود.
این دو نوع کار برای تمام دانشجویان دانشگاه‌های محل تحصیل قابل انجام است و هیچ تفاوتی بین دانشجویان شبانه و روزانه؛ چه به لحاظ قیمتی و چه به لحاظ ساعتی و آیین نامه‌ای وجود ندارد و تمام مراحل آن مشترک خواهد بود.»
وی با اشاره به اینکه سازو‌کار به کارگیری دانشجو در این دو نوع فعالیت به چه شکلی است افزود: «معمولا واحدهایی که نیاز به خدمات کار دانشجویی دارند به معاونت دانشجویی مراجعه خواهند کرد. ما به دانشجو اعلام می‌کنیم یا اینکه خود واحد به صورت حضوری یا از طریق انتشار اطلاعیه در دانشکده‌های خود می‌تواند به دانشجویان مورد نیاز خود درخواست بدهد. از این طریق براساس ساعت و خدمات تخصصی یا عمومی فرد را جذب می‌کنند که اغلب واحد متقاضی است و بعد ما شاهد مراجعه دانشجو هستیم.»
معاون دانشجویی دانشگاه تهران با اشاره به طرح مشترک وزارت کار و علوم به نام «کارورزی» که با همکاری هم انجام می‌دهند گفت: «قطعا در مورد «کار دانشجویی تخصصی» این نوع نگاه است که دانشجو بتواند حین تحصیل یک تخصص را هم تمرین کند تا پس از فارغ‌التحصیلی به جمع بیکاران افزوده نشود و بتواند خود یک کارآفرین باشد و تنها به دروس تئوری که در کلاس‌ها تدریس می‌شوند اکتفا نکند. همچنین درآمد و افزایش تخصص هم برای او به همراه داشته باشد.
وی با اشاره به منزلت دانشجو و بکارگیری آنان در دوران تحصیل گفت: «اینکه یک دانشجو برود در محیط علمی دانشگاه در زمینه یک کار تخصصی که به آن علاقه دارد یا در آن رشته تحصیل می‌کند فعالیت کند و ساعت فعالیت را خودش تنظیم کند و در همان جایی که کار می‌کند درس هم بخواند بهتر است یا اینکه مثلا فرض بفرمایید برود پیک موتوری شود یا اینکه در فلافلی کار کند. البته ممکن است بعضی‌ها دخل و خرج‌شان یکی نباشد و در کارهایی بیرون از دانشگاه هم فعالیت داشته باشند که بسیار خوب است و فرد را کاری و تلاشگر می‌سازد. ما در توصیه‌ای که به همکاران خود کرده‌ایم استفاده حداکثری از دانشجویان دانشکده‌های خود را مدنظر قرار داده‌ایم تا هم نیازهای مالی آنان مرتفع شود و هم کارورزی را تمرین کنند.
آیین‌نامه چه می‌گوید؟
طبق بخشنامه وزارت علوم دانشجویان تنها در شرایطی می‌توانند در محل تحصیل بهکارگیری شوند که دست‌کم یک‌سال و نیم از آغاز تحصیل‌شان گذشته باشد و از نظر صلاحیت‌های عمومی و اخلاقی موردتایید دانشگاه باشند.
در صورتی که دانشجویی در کمیته انضباطی پرونده داشته باشد از کار دانشجویی محروم است، مگر اینکه با حسن‌رفتار گذشته را جبران کرده باشد.
مسئولان واحدهای آموزشی نیز می‌توانند در صورت تشخیص نیاز دانشجویان به درآمد و عدم‌استطاعت مالی آنها برای تامین هزینه‌های خود، آنها را به کار گیرند. همچنین کار دانشجویی شرایط تحصیلی و آموزشی نیز دارد و داشتن میانگین حداقل ۱۲ برای دوره‌های کاردانی و کارشناسی و ۱۴ برای مقاطع بالاتر ضروری است، در صورت احراز شرایط فوق و نیاز دانشگاه و توانایی دانشجو، مسئول امور دانشجویی می‌تواند نسبت به دعوت دانشجویان برای کار دانشجویی اقدام کند.
لازم به‌ذکر است معاونت دانشجویی موظف است یک ماه پس از پایان هر نیمسال تحصیلی، وضعیت آموزشی و نمرات دانشجویان شاغل به کار دانشجویی را بررسی کند تا در صورت افت آموزشی دانشجو، ساعات کاری برای نیمسال بعدی تقلیل یابد یا از ادامه کار دانشجویی جلوگیری شود.
مدت کار دانشجویی و نحوه پرداخت حق‌الزحمه کار دانشجویی
حداکثر مدت اشتغال هر دانشجو جهت انجام کار دانشجویی، ۶۰ ساعت در ماه است. البته در بخشنامه جدید این رقم به ۸۵ ساعت و برای دانشجویان با معدل خوب امکان افزایش این تعرفه‌ها تا ۲۰ درصد وجود دارد.
تبصره۱: در صورت عدم رضایت واحد مربوطه یا رفع نیاز به کار دانشجو خاتمه داده می‌شود.
تبصره ۲: اجرای مفاد آیین‌نامه هیچ‌گونه تعهد استخدامی برای دانشگاه درقبال دانشجو ایجاد نخواهد کرد.
معاونت دانشجویی پس از دریافت سیاهه ساعات کار دانشجویان از واحدهای مختلف دانشگاه و تایید آن، مراتب را به اداره کل امور مالی معاونت پشتیبانی دانشگاه اعلام می‌کند تا نسبت به پرداخت حق‌الزحمه آنان اقدام مقتضی به عمل آید.
البته میزان درآمدی که از کار دانشجویی عاید افراد می‌شود هنوز خیلی کم است و بخش کمی از نیازهای دانشجویان را مرتفع می‌کند.
کار دانشجویی در دانشگاه آزاد
دانشجویان دانشگاه آزاد نیز از تسهیلات کار دانشجویی برخوردارند. افشین متشرعی، مدیرکل امور دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران در خصوص کار دانشجویی در این واحد به «فرهیختگان» گفت: «معاونت امور دانشجویی هر واحد در دانشگاه آزاد درخواست‌های دیگر واحدها را بررسی می‌کند که در چه زمینه‌هایی نیاز به کمک دانشجویان دارند یا اگر دانشجویی را مدنظر داشته باشند معرفی می‌کنند تا از نظر اخلاقی و تحصیلی مورد بررسی قرار گیرند و درصورتی که با آیین‌نامه‌های ما مطابقت داشته باشند به واحد منظور معرفی می‌شوند.»
او با اشاره به تفاوت‌های وزارت علوم و دانشگاه آزاد در موضوع کار دانشجویی عنوان می‌کند: «در اصل این یک تخفیف دانشجویی است که ما برای آنها در نظر گرفته‌ایم یعنی می‌خواهیم به دانشجو کمک کنیم. معمولا دانشجویان به واحدهای مختلف دانشگاه مراجعه می‌کنند و درخواست تسهیلات یا تخفیفات شهریه می‌دهند که ما نیز با توجه به استعداد آنها فعالیتی که در شأن دانشجو باشد در نظر می‌گیریم.»
وی ادامه می‌دهد: «دانشجویان دانشگاه آزاد ماهانه ۷۰ ساعت می‌توانند در فعالیت‌های مشخص شده به کارمندان دانشگاه آزاد اسلامی در موضوعات مختلف کمک کنند که ما نیز مانند وزارت علوم آنها را در دو بخش تخصصی و عمومی دسته‌بندی کرده‌ایم، البته ما ۱۰ ساعت بیشتر از آنها استفاده می‌کنیم و در حقیقت این به نفع دانشجو است، ما در دانشگاه آزاد اسلامی به دانشجویان پول پرداخت نمی‌کنیم ولی بنا بر کار ماهانه‌ای که انجام داده‌اند و تایید مدیران مربوطه و پرکردن فرم‌های تهیه‌شده به مالی عنوان می‌کنیم تا در شهریه آنها مبالغی تخفیف قرار بگیرد.»
وی با اشاره به اینکه در وزارت علوم و حتی واحدهای غیرپزشکی دانشگاه آزاد تقریبا در کار دانشجویی تخصصی و عمومی با هم مشترک هستند، افزود: «ما در دانشگاه‌های پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی به نوعی دیگر از دانشجویان انتظار کار دانشجویی داریم، به طور مثال از آنها در بخش‌های آزمایشگاهی استفاده می‌کنیم البته باید حداقل کار در آزمایشگاه را یاد گرفته باشند تا خدایی نکرده صدمه‌ای به خودشان نزنند یا در کارها اخلال ایجاد نکنند، البته ما در بخش‌هایی هم نمی‌توانیم از دانشجویان در قالب کار دانشجویی استفاده کنیم، به طور مثال در بخش آموزش بخشنامه داریم که استفاده از دانشجویان درحال تحصیل ممنوع است، همین‌طور در بایگانی‌ها، حسابداری، بحث‌های مالی، گزینش، فارغ‌التحصیلان، امتحانات، دفاتر حفاظت، امتحانات، کارپردازی، کارگزینی، دفاتر حقوقی. دانشجویان خودشان هم می‌توانند به واحدها مراجعه کرده و کاری را که می‌توانند انجام دهند، بیان کنند، اگر آن واحد در آن فعالیت نیاز به کمک داشته باشد حتما به ما معرفی خواهند کرد.»
آیین‌نامه کار دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی چگونه است؟
- دانشجو باید حداقل یک نیمسال تحصیلی را گذرانده باشد
- نداشتن درآمد کافی برای پرداخت هزینه‌های زندگی بنا به تشخیص واحد
- گذراندن حداقل یک نیمسال تحصیلی (فقط برای مقاطع کاردانی و کارشناسی)
- داشتن صلاحیت عمومی به تشخیص معاونت دانشجویی و فرهنگی واحد
- نداشتن سابقه محکومیت در کمیته انضباطی واحد
- داشتن میانگین کل حداقل ۱۳ برای دوره کاردانی و کارشناسی و ۱۵ برای مقاطع بالاتر
- اعلام نیاز از طرف واحدهای ذیربط برای کار دانشجو
- قابلیت و کارایی لازم برای انجام امور محوله از طرف معاونت مربوطه.
وضعیت دانشجویان پزشکی
اما دانشجویان پزشکی نیز وضعیتی تقریبا یکسان با دیگر دانشجویان دارند. در ابلاغیه اخیر معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت، برای مقاطع کارشناسی و پایین‌تر به ازای هر ساعت کار، مبلغ ۳۰ هزار ریال و برای مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری عمومی مبلغ ۳۵ هزار ریال به ازای هر ساعت کار دانشجویی در نظر گرفته شده است. در فعالیت‌های خاص دانشجویی به تشخیص هیات‌رئیسه دانشگاه، سقف ساعت مجاز فعالیت حداکثر ۲۰درصد از دانشجویان به کار گرفته‌شده در هر دانشگاه تا ۱۰۰ ساعت در ماه و تا مبلغ ۴۲هزار ریال به ازای هر ساعت کار دانشجویی قابل‌افزایش خواهد بود.
از سوی دیگر شرایط اختصاص کار دانشجویی در این دانشگاه‌ها به شرح زیر است:
فعالیت‌های موضوع این آیین‌نامه با توجه به اهداف دانشگاه هیچ‌گونه تعهد شغلی ایجاد نکرده و جزء سوابق محسوب نمی‌شود.
دانشجویان متقاضی باید درخواست فعالیت خود را به حوزه معاونت دانشجویی فرهنگی دانشگاه ارائه دهند و تصمیم‌گیری در مورد آن طبق ضوابطی که از سوی شورای دانشجویی دانشگاه تعیین می‌شود اتخاذ می‌شود.
پرداختی دانشجویان مشمول این آیین‌نامه پس از وصول گزارش انجام فعالیت، از محل درآمدهای اختصاصی، خارج از شمول و اعتبارات جاری دانشگاه انجام می‌پذیرد.
در صورت دریافت گزارش مبنی بر واگذاری فعالیت به غیر یا عدم‌رضایت یا عدم‌نیاز به ادامه فعالیت دانشجو توسط واحد مربوطه، بنا به تشخیص معاونت دانشجویی فرهنگی به فعالیت وی خاتمه داده می‌شود.
تعداد دانشجویان مشمول این آیین‌نامه برحسب نیاز تا سقف حداکثر ۱۵درصد کل دانشجویان هر دانشگاه خواهد بود.
- 13
- 6
