روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: نرخ دلار آزاد در معاملات غیر‌رسمی بازار ارز روز گذشته به سمت سقف مقاومت تابستانه خود حرکت کرد. از نیمه‌های تیر ماه تاکنون به واسطه انتشار اخبار مثبت و تغییر سمت و سوی انتظارات فعالان بازار ارز، دلار آزاد زیر مرز قیمت ۵۰ هزار تومانی معامله میشود.
در این مدت روند‌های افزایشی نیز در نرخ ارز مذکور مشاهده شد، اما تمامی این تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند و نرخ اسکناس آمریکایی مجددا به کانال‌های ۴۸ و ۴۹ هزار تومانی بازگشت. در بازار روز گذشته نیز قیمت شاخص ارزی برای ساعاتی در مرز قیمت ۵۰ هزار تومانی به فروش رسید، اما با نزدیک شدن به ساعات پایانی بازار روند افزایشی مذکور بی‌نتیجه ماند و در نهایت هر برگ دلار آزاد با حدود ۲۶۰ تومان رشد نسبت به نرخ روز پیشین خود در رقم ۴۹ هزار و ۷۵۰تومان ثبت شد. به عقیده برخی از فعالان ارزی اخبار مربوط به چالش‌های منطقه‌ای با جمهوری آذربایجان می‌تواند از عوامل رشد قیمت ناگهانی دلار در بازار روز گذشته باشد. اما به نظر می‌رسد اخبار ذکر شده از توان افزایشی کافی برخوردار نبوده و بازار را با خود همراه نکرده است. با رشد قیمت دلار در بازار روز گذشته تابلوی معاملات قطعات مختلف سکه طلا نیز سبز شد. هر قطعه سکه طلا ضرب امامی در بازار روز گذشته با حدود ۹۰ هزار تومان رشد نسبت به نرخ روز پیشین به رقم ۲۸ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان رسید.
یک سیاست ارزی جدید؟
محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی روز گذشته در سخنان خود در رابطه با اعطای ارز زیارتی به زائرین اربعین حسینی از بازخورد مثبت اعطا ارز متناسب با سفر سخن گفت. به گفته فرزین؛ «خدمات ارز اربعین در سال جاری با چند تفاوت اساسی با سال‌های قبل توسط شبکه بانکی کشور انجام گرفت. امسال برای نخستین‌بار، مراحل دریافت ارز اربعین، ساده‌تر و تلاش شد سهم بیشتری از خدمات توسط سامانه‌های غیر حضوری صورت پذیرد.
از ماه‌ها قبل، منابع دیناری عرضه ارز اربعین زائران ایرانی در بزرگ‌ترین گردهمایی جهان فراهم و برای نخستین بار نیز به‌جای ارزهای دلار و یورو، از ارز کشور مقصد استفاده شد.» او در ادامه افزود: «الگوی به‌کار گرفته شده که خوشبختانه مورد رضایت زوار اربعین حسینی و مقامات مختلف کشور نیز قرار گرفت را می‌توان برای سایر کشورهای منطقه نیز به‌کار برد. در حال حاضر معاملات کالایی کشورمان با سایر کشورها عموما با ارزهای یورو، درهم، یوآن، روبل، روپیه و دینار صورت می‌پذیرد، ولی درخصوص معاملات سیاحتی و غیرتجاری، همچنان ارزهای غالب یورو و دلار است که تجربه عملی «حذف دلار از مبادلات غیرتجاری و سیاحتی» در ایام اربعین امسال برای نخستین بار در کشور اتفاق افتاد.» با توجه به سخنان رئیس کل بانک مرکزی به‌نظر می‌رسد احتمال تغییر واحد ارزهای مسافرتی وجود دارد. به عقیده برخی از کارشناسان در صورتی که سبد ارزی بانک مرکزی این نهاد را در تامین ارزهای گوناگون یاری کند، اعطای ارز مسافرتی با توجه به مقصد افراد می‌تواند سیاست مناسبی جهت جلوگیری از خروج دلار از کشور باشد.
***
«دلارزدایی» نه دستاورد دولت، بلکه نتیجه تحریم‌هاست
دلارزدایی به یکی از شعارهای دولت سیزدهم تبدیل شده و دولتمردان از تحقق این شعار به‌عنوان یک دستاورد مهم صحبت می‌کنند. بعد از عضویت ایران در پیمان‌هایی نظیر شانگهای و بریکس بحث دلارزدایی به‌عنوان یک ایده قابل‌تحقق بالا گرفت. حتی ایران در نشست سران بریکس حذف پول آمریکایی از اقتصاد را به اعضای این پیمان نیز پیشنهاد کرد. به نظر می‌رسد دلارزدایی از دید دولتمردان از ابزارهای مقابله با تحریم باشد؛ اما در عین حال کارشناسان اقتصادی معتقدند دلارزدایی و مبارزه با دلار اولویت اول اقتصاد در شرایط تحریم ایران نیست آن هم در شرایطی که اقتصاد ایران همچنان در لیست سیاه FATF است و از طرف دیگر ریال ایران از کم‌ارزش‌ترین واحد‌های پولی جهان است.
هرچند با توجه به نقش دلار در اقتصاد جهان باید دید این سیاست چگونه قابل تحقق است. عمدتا دلار در کشورها سه کارکرد اصلی واسطه مبادله، ذخیره ارزش و سنجش ارزش را دارد. حتی ابرقدرت اقتصادی چون چین نیز توان مقابله با این ارز را ندارد و از راه سیاست‌های دیگر با اقتصاد آمریکا مقابله می‌کند.
فرزین: عرضه دینار به زائران اربعین؛ تجربه رضایت‌بخش دلارزدایی بود
رئیسکل بانک مرکزی جایگزینی عرضه و تحویل دینار به زائران اربعین حسینی که برای نخستین بار با موفقیت انجام شد را تجربه عملی حذف دلار از مبادلات غیرتجاری و سیاحتی نامید و گفت: تعمیم تجربه رضایت‌بخش اربعین حسینی به سایر کشورهای منطقه در حال بررسی کارشناسی و برنامه‌ریزی عملیاتی است و به زودی شاهد اجرای آن خواهیم بود.
محمدرضا فرزین عرضه ارز اربعین توسط شش بانک بزرگ کشور در قالب ۱۷۹۰ شعبه شهری و روستایی را اقدامی مهم برشمرد و افزود: امسال برای نخستین بار مراحل دریافت ارز اربعین ساده‌تر بود و تلاش شد سهم بیشتری از خدمات توسط سامانه‌های غیرحضوری صورت گیرد.
رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: در حال حاضر معاملات کالایی کشورمان با سایر کشورها عموما با ارزهای یورو، درهم، یوان، روبل، روپیه و دینار صورت می‌گیرد ولی درخصوص معاملات سیاحتی و غیرتجاری همچنان ارزهای غالب یورو و دلار است که تجربه عملی حذف دلار از مبادلات غیرتجاری و سیاحتی در ایام اربعین امسال برای اولین بار در کشور اتفاق افتاد.
نقش دلار در اقتصاد ایران
ایران یک کشور در حال توسعه است و در کشورهای در حال توسعه و به خصوص ایران واردات از صادرات بسیار بیشتر است. برای واردات نیاز به دلار است و حجم دلاری که به واسطه‌ی صادرات وارد کشور میشود کمتر از دلاری است که به وسیله واردات از کشور خارج میشود. به همین دلیل است اگر قیمت دلار افزایش یابد یا دچار نوسان شود اقتصاد کشور نیز دچار تزلزل میشود.
به علاوه هم‌اکنون هیچ وارداتی بر مبنای دلار ثبت سفارش نمی‌شود اما ممکن است در زمان پرداخت با هر نرخی پرداخت شود. به عبارت دیگر تخصیص ارز بر مبنای دلار است اما بانک مرکزی نظارتی ندارد که با چه واحد پولی پرداخت میشود.
به نظر می‌رسد در این وضعیت اقتصادی دلار با اقتصاد ایران تنیده شده و حذف آن فارغ از امکان تحقق آن به تنش در اقتصاد دامن می‌زند که ایران گنجایش این تنش را ندارد اما از طرفی سیاست‌های خارجی و سیاسی و اقتصادی ایران به شکل است که این تنیدگی دلار توامان با دلارزدایی موجب بحران میشود.
دلارزدایی یا مشکل عدم امکان جابه‌جایی دلار به دلیل تحریم‌ها؟!
کامران ندری در گفت‌وگو با توسعه ایرانی در واکنش به صحبت‌های رئیسکل بانک مرکزی بیان کرد: مقصود سخنان مسئولین از دلارزدایی مشخص نیست. اگر منظور این است که اقتصاد جهانی از بخش عمده معاملات خود چشم بپوشد که این امر در اختیار جمهوری اسلامی نیست و اقتصادهای دنیا باید برای آن تصمیم بگیرند. اگر منظورشان عدم استفاده اقتصاد ایران از دلار است، اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند به آن صورتی که سایر کشورها از دلار به عنوان ارز مرجع استفاده می‌کنند بهره ببرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق دلارزدایی در اقتصاد ایران را در عدم امکان استفاده از دلار برای بانک مرکزی به دلیل تحریم‌ها دانست و افزود: وقتی بانک مرکزی تحریم است و جابجایی منابع ارزی حاصل از فروش نفت به شکل دلاری امکانپذیر نیست احتمالا این مشکل را رئیسکل بانک مرکزی دلارزدایی نامیده است.
او در پاسخ به وابستگی اقتصاد ایران به دلار تصریح کرد: اقتصاد جهانی به دلار وابسته است و اقتصاد ایران هم اقتصادی جدا از اقتصاد جهانی نیست. امروزه ۶۰ درصد معاملات جهانی با دلار انجام میشود و ۳۰ درصد هم با یورو. بقیه ارزها به اندازه ۱۰ درصد در معاملات جهانی نقش دارند. ایران تأثیر زیادی بر اقتصاد جهانی ندارد که بتواند دنیا را برای استفاده از دلار منصرف کند. حتی قدرت اقتصادی مانند چین هم نمی‌تواند این کار را بکند و سهم یوان در معاملات جهانی نشان دهنده این امر است.
ندری در خصوص مضرات دلارزدایی در اقتصاد ایران تاکید کرد: برای اقتصاد ایران امکان استفاده گسترده از دلار وجود ندارد. هرچند مردم از دلار به عنوان یک دارایی برای حفظ ارزش پولشان استفاده می‌کنند که دلیل این امر کاهش ارزش پول ملی است و دولت نمی‌تواند در این خصوص دخالت کند. اما اگر از بعد تجاری نگاه کنیم در تجارتی که توسط دولت در فروش نفت انجام میشود استفاده از دلار مقدور نیست مگر اینکه هزینه بالایی را پرداخت کنیم. یعنی می‌توانیم استفاده کنیم اما هزینه‌های تجاری را افزایش می‌دهد.
او مشکل اصلی تحریم‌ها را در افزایش هزینه‌های تجاری دانست و ادامه داد: اکنون ما می‌توانیم با کشورهای همسایه مبادله داشته باشیم و از دلار استفاده کنیم اما ابتدا باید از ارزهایی که بی‌ارزش هستند استفاده کنیم و سپس آن را به دلار تبدیل کنیم که این امر هزینه تجاری را بالا می‌برد و در زمینه تجارت مواد اولیه صنعتی هزینه تولید را نیز افزایش می‌دهد.
این استاد دانشگاه به ذخایر ارزی بلوکه شده ایران در کره جنوبی اشاره کرد و گفت اولا این ارز با اجازه آمریکا به قطر منتقل شد و باید با اجازه آمریکا و برای مصارف خاصی استفاده شود. ثانیا دارایی‌های ایران در کره ابتدا ۷ میلیارد اعلام شد اما بعد طلب ایران از کره ۶ میلیارد مشخص شد و این امر به این دلیل است که این دارایی‌ها به وون بود و با کاهش ارزش وون در مقابل دلار ارزش دارایی‌های ما کاهش پیدا کرد و متحمل هزینه ۱ میلیارد دلاری شدیم.
تغییر نظام اقتصادی کشور بر دلارزدایی اولویت دارد
امکان دلارزدایی با تحریم‌ها از پیش برای اقتصاد ایران انجام شده اما این امکان نه دستاورد دولت‌ها برای کاهش تحریم‌ها بلکه نتیجه تحریم‌ها و یک سیاست قهری بوده که اقتصاد ایران را دچار بحران کرده است.
اقتصاد ایران با توجه به تک محصولی بودن و استفاده از واردات برای تامین مواد اولیه صنعت بیش از پیش به واردات وابسته شده و این نتیجه سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها بوده که صنعت ایران را به مرز نابودی و وابستگی بردند. بنابراین تنیدگی اقتصاد ایران با دلار در حدی زیاد است که امکان حذف آن از مبادلات نیست و وقتی به صورت جبری حذف میشود اقتصاد ایران را بیش از پیش به بحران می‌برد و یکی از نشانه‌های عمده آن منفی شدن مکرر تراز تجاری است.
دولت بهتر است به فکر توسعه صنعتی و افزایش صادرات و تغییر سیاست وارداتی مبتنی بر نیازهای صنعتی باشد که ایران را به صورت یک کشور قدرتمند اقتصادی مطرح کند در شرایطی که پول ملی کشور ضعیف‌ترین پول جهانی است، شعار دلارزدایی بیشتر شبیه طنز شود تا تحلیل اقتصادی.
- 15
- 1
