کشف کوزۀ سکّه‌های ۲۳۰۰ سالۀ «اسکندرنشان» در بیابان‌های امارات

به گزارش فرادید، این سکه‌ها حدود ۲۳۰۰ سال قدمت دارند و به دوران نزدیک به اسکندر مقدونی بازمی‌گردند. این یافته نه تنها یک کشف تاریخی جذاب است، بلکه نگاه مورخان را به جایگاه شبه‌جزیره عربستان در شبکه‌های تجارت جهانی باستان تغییر می‌دهد.

در سال ۲۰۲۱، هنگام حفاری در محوطه باستانی «ملیحه» در شارجۀ امارات، باستان‌شناسان به کوزه‌ای سفالی برخوردند که وزنی غیرعادی داشت؛ یعنی بیش از ۹ کیلوگرم. اما در درون آن نه آب و غلات، بلکه مجموعه‌ای حیرت‌انگیز از سکه‌های نقره‌ای موسوم به «تترادراخما» از سده سوم پیش از میلاد پنهان شده بود.

بر روی برخی از سکه‌ها نقش نیمرخ اسکندر و بر روی برخی دیگر تصویر زئوس که بر تخت نشسته دیده می‌شود.

بخش زیادی از این گنجینه شامل سکه‌هایی است که هرکدام ۱۶ تا ۱۷ گرم وزن دارند. قدیمی‌ترین نمونه‌ها، تصویر اسکندر مقدونی را با کلاه‌ پوست شیر نشان می‌دهند و بر روی برخی دیگر از آن‌ها نیز نقش زئوس خدای یونانی دیده می‌شود. این نقش‌ها نشان‌دهنده نفوذ پایدار نمادهای مربوط به اسکندر حتی پس از فروپاشی امپراتوری‌اش هستند.

با گذر زمان، طرح‌ها تغییر یافتند و نقش‌ونگارهای آرامی و نشانه‌های بومی بر سکه‌ها نقش بست. این تغییر بیانگر آن است که اعراب تنها مقلد یونانیان نبودند، بلکه با بازآفرینی آن نمادها، هویتی ترکیبی و محلی خلق کردند.

کشف این سکه‌ها اهمیت استراتژیک محوطۀ باستانی ملیحه را روشن می‌کند. این منطقه در میان خلیج فارس و دریای عمان قرار داشته و نه صرفاً یک روستای کشاورزی، بلکه مرکز پرجنب‌وجوشی در مسیرهای تجاری بین هند و مدیترانه بوده است. تاجران در این مسیر ادویه، بخور، پارچه و فلزات گران‌بها مبادله می‌کردند و به پولی نیاز داشتند که فراتر از مرزها شناخته شود. یافته‌های مشابه در بحرین و کویت نیز نشان می‌دهد که شبکه‌ای پولی با الهام از الگوهای یونانی در منطقه وجود داشته است.

گنجینه سکه‌های ملیحه صرفاً ارزش اقتصادی ندارد؛ بلکه روایتی از تبادل فرهنگی است. ترکیب نمادهای یونانی و نوشته‌های آرامی نشان می‌دهد که این سرزمین محل برخورد تمدن‌ها بوده است. این سکه‌ها نشان می‌دهند چگونه جوامع محلی هویت خود را در تعامل با فرهنگ‌های بیگانه بازتعریف کرده و نمادهای تازه‌ای از قدرت و سنت خلق کرده‌اند.

تا پیش از این، بسیاری از مورخان نفوذ فرهنگ هلنیستی را محدود به مدیترانه، بین‌النهرین و شمال هند می‌دانستند. اما سکه‌های ملیحه ثابت می‌کند که شبه‌جزیره عربستان نیز بخشی از این شبکه‌ها بوده است.