موش کور بی مو؛ پستاندار عجیبی که بدون اکسیژن نیز زنده می ماند

یکی از عجیب ترین و قابل احترام ترین موجودات روی زمین بار دیگر محققان حوزه ی جانوران را شگفت زده کرده است. موش کور بی مو از قبل نیز به عنوان یک پستاندار خونسرد، مقاوم در برابر سرطان و احساس درد و با طول عمری ۱۰ برابر یک موش معمولی شناخته می شد. همچنین این جانور عجیب ترین شکل ظاهری در میان پستانداران را نیز به خود اختصاص داده بود.

اما اخیرا محققان دریافته اند که این موجودات تحسین شده حتی می توانند با استفاده از یک روش متمایز برای تولید انرژی در بدنشان بدون اکسیژن نیز زنده بمانند. این جانور بسیار اجتماعی بوده و معمولاً در اجتماعاتی بالغ بر ۲۰۰ عضو در زیر زمین و در مناطق شرقی آفریقا زندگی می کنند.

در این زیستگاه نسبتاً کوچک حیوانات بسیاری زندگی می کنند که همه ی آن ها معمولا اکسیژن را از هوا گرفته و دی اکسید کربن تولید می کنند اما موش های کور بی مو به زیستگاه های محروم از اکسیژن عادت کرده اند. محققان تصمیم گرفتند که در یک آزمایش تجربی میزان مقاومت این موجودات در محیط های محروم از اکسیژن را بسنجند.

این تیم تحقیقاتی ابتدا این حیوان را در محیطی دارای ۵ درصد اکسیژن قرار دادند. باید بدانید که انسان در محیطی دارای کمتر از ۱۰ درصد اکسیژن زنده نخواهد ماند. اما این جوندگان اعجاب انگیز در چنین محیطی نیز بدون هیچ مشکل خاصی ساعت ها به زندگی خود ادامه دادند. در فاز بعدی آزمایش قرار شد که این موجودات را در فضایی بدون اکسیژن قرار دهند.

در کمال ناباوری بعد از چند دقیقه این جوندگان به خواب رفتند. تحرکات آن ها کاملا متوقف شد و به نوعی حالت کما فرو رفتند و در همین حالت به مدت ۱۸ دقیقه ماندند. وقتی که بعد از این مدت به فضای موجود اکسیژن تزریق گردید آن ها بلافاصله بیدار شده و بدون این که صدمه ای ببینند به فعالیت های عادی خود ادامه دادند.

با انجام آزمایشات متعدد محققان دریافتند که این حیوانات در چنین شرایطی از یک سیستم متابولیک مبتنی بر گلوکز که برای تولید انرژی به اکسیژن نیاز دارد به یک سیستم متابولیک مبتنی بر فروکتوز روی می آورند که هیچ نیازی به اکسیژن ندارد. برای تداوم تولید انرژی مورد نیاز سول ها برای زنده ماندن در ارگان های حیاتی بدن مانند مغز و قلب و حفظ عملکرد آن ها، موش کور بی مو از یک سوخت متفاوت استفاده می کند، سوختی که در هنگام وجود نداشتن اکسیژن نیز عملکرد موثر خود را حفظ می کند.

نکته ی جالب این است که این نوع از متابولیسم تاکنون در میان هیچ یک از پستانداران گزارش نشده بود. برخی از ماهی ها نیز از چنین روش خلاقانه ای استفاده می کنند اما آن ها نیز استثنا هستند. این موضوع دانش ما را در مورد توانایی تکامل در موجودات وسعت می بخشد.

این پستاندار کوچک علی رغم تفاوت های رفتاری فراوان، از لحاظ ژنتیکی شباهت های فراوانی با موش معمولی دارد و این موضوع در مورد بدن انسان نیز صدق می کند پس این مطالعات می تواند در مورد شناخت بیشتر بدن انسان و تکامل آن نیز به محققان کمک کند.

البته انسان ها از قبل نیز توانایی تولید انرژی از فروکتوز را داشته اند و بدن ما این روش را برای تولید انرژی مورد استفاده قرار داده است اما نکته اصلی این خواهد بود که آیا می توان بدن انسان را به سمت متابولیسم بر پایه ی فروکتوز در هنگام کمبود اکسیژن سوق داد یا خیر.

دانستن این که این موجودات بی موی کوچک چگونه می توانند با استفاده از فروکتوز و بدون اکسیژن نیز زنده بمانند می تواند به درمان های جدیدی برای افرادی که به دلیل سکته کردن یا حملات قلبی برای مدتی از دریافت اکسیژن محروم بوده اند منجر شود. حتی ممکن است بتوان با دادن فروکتوز به مغز در این دوره ی محروم شدن از اکسیژن جان این افراد را نجات داد.

همچنین محققان اعلام کرده اند که ممکن است شناگرانی که برای مدت های زیادی در زیر آب می مانند به طور ناخواسته بدن خود را آموزش داده باشند که از این روش برای تامین انرژی خود استفاده کند. امیدواریم که مطالعات آینده پرده از راز متابولیسم شگفت انگیز بدن این موجودات بردارد و اطلاعات مفید بیشتری را در اختیار انسان ها قرار دهد.