رفتار سلیقه‌ای در «مدیریت بحران»

ایران در طول چند دهه گذشته شاهد حوادث غیرمترقبه بسیاری از جمله زلزله رودبار، بم، قائنات و آذربایجان و... بوده است. در حالی که تجربه این حوادث همگی می‌تواند برای مدیریت بحران تجربه‌ای مهم و جدی باشد، این تجربیات هرگز کارآمد و بهینه نمی‌شود. مشکل آن است که با تغییر دولت‌ها، نیروهایی که تجربه‌اندوزی کرده‌اند نیز تغییر می‌کنند.

تجربیات به دست آمده در شرایط بحرانی هرچند هزینه‌هایی بسیار سنگین بر دوش جامعه گذاشته است اما همه این تجربیات صرفا با تغییر دولت‌ها و تحول نظام انسانی فقط بر‌اساس ارزش‌های سلیقه‌ای تغییر شکل پیدا می‌کنند.این نگاه سلیقه‌ای موجب می‌شود همه تجربیات قبلی مدفون شوند و همه آنچه تجربه شده بود را دوباره از صفر تجربه کنیم.

نبود یک تشکل واحد و خالی از تفکرات حزبی و سلیقه‌ای که با تغییر دولت‌ها تغییر نکند، ضربه‌ای جدی بر روند مدیریت بحران کشور وارد کرده و این راه موجب شده تا بعد از هر بحران ستاد مدیریت بحران پراکنده و بی‌تجربه وارد عمل شود. این در حالی است که اگر یک نهاد واحد با تجربیات متعددی که سالیان سال با مشکلات حوادث غیرمترقبه به دست آورده‌ایم، می‌توانست با اثربخشی بیشتری چنین بحران‌هایی را مدیریت کند.

حضور یک واحد مشخص اثربخشی بیشتری در مدیریت بحران خواهد داشت اما تا‌کنون درباره مدیریت بحران هنوز هیچ تعیین هدفی انجام نشده است. بعد از همه حوادث پیش‌آمده و تجربیات مکرر احساسی عمل می‌شود. هیچ تلاشی در راستای تعریف بحران و چارچوب‌های آن نمی‌شود و هرچه چالش‌های حاصل از حادثه بیشتر باشد، ناکارآمدی مدیریت بحران ملموس‌تر است.

تعیین چارچوب‌های مدیریت بحران موجب می‌شود در تعیین زمان‌یابی بحران مدیریت بهتری حاصل شود. ساعات اولیه بحران بسیار مهم و قابل توجه است و در این زمان می‌توان قدم‌هایی مهم در راستای بهبود شرایط برداشت. این در حالی است که از دست دادن زمان‌های ابتدایی به معنی ضایعاتی بسیار شدید در بحران است. اما در بیشتر مواقع ساعات اولیه را از دست می‌دهیم و حاصل آن ضایعاتی جبران‌ناپذیر می‌شود.

در پی زلزله کرمانشاه نیز عدم مدیریت یکپارچه و نداشتن فرماندهی واحد را شاهد هستیم. اگرچه با مدیریتی یکپارچه و تعریفی مشخص از اینکه چه گروه‌هایی می‌توانند در منطقه حضور داشته باشند، بخش بزرگی از حواشی به طور عادی حل می‌شدند. شفاف بودن دستور کار ستاد بحران منجر به آن می‌شود که در طول زمان حضور رسانه‌های مختلف به‌طور واضح بیان می‌شود و اگر هم از حضور رسانه‌های خارجی در ساعات اولیه جلوگیری می‌شود، در راستای برنامه‌های مدون ستاد بحران است نه رفتاری سلیقه‌ای.

امیر واعظی‌آشتیانی(مدیرعامل پیشین شرکت شهرک‌های صنعتی)