اگر از همه اختلاف‌نظرات از آغاز مذاکرات برجام تاکنون بگذریم، رسیدن به توافق موضوعی بوده که اکثریت طرفین و حتی مخالفان اصلی برجام از جمله رژیم صهیونیستی آن را در دسترس می‌دیدند. کارشناسان، تحلیلگران و بسیاری از مسوولان چه در ایران و چه سایر کشورها همین اواخر به حصول هر چه سریع‌تر توافق در این مذاکرات تاکید داشتند. اما باز هم در این میان اظهاراتی را می‌شنویم که ناامیدکننده به نظر می‌رسد. حال آنکه در شرایط اقتصادی فعلی حاکم بر کشور، ایران نیز همانند سایر طرفین از مزایای برجام انتفاع می‌برد، اما متاسفانه نه تنها با گذر زمان به توافق نزدیک نمی‌شویم بلکه هر روز اتفاقاتی می‌افتد که توافق را از دسترس دور‌تر می‌کند.
به تازگی هم برخی مذاکره‌کنندگان ایرانی با صراحت اعلام کرده‌اند مذاکرات برجام را تا آغاز زمستان در اروپا تعلیق می‌کنند تا بتوانند از آن به عنوان اهرم فشار بر غرب استفاده کنند. بار‌ها کارشناسان مختلف تاکید کرده‌اند هر روزی که می‌گذرد و ما در مذاکرات برجام به توافق نمی‌رسیم، آسیب‌ها و تبعات بی‌شماری به ایران تحمیل می‌شود. حالا تعلیق مذاکرات آن هم در شرایطی که در آمریکا فضایی دوقطبی ناشی از اختلافات میان جمهوریخواهان و دموکرات‌ها ایجاد شده و همچنین انتخابات کنگره در آمریکا در پیش است، استراتژی جدیدی است که در داخل مورد توجه قرار گرفته است. از جمله این نقطه نظرات می‌توان به توئیت محمد مرندی اشاره کرد که گویا از وضعیت داخلی آمریکا و تاثیر انتخابات آن بر مذاکرات و همچنین نیاز شدید ایران به توافق در شرایط اقتصادی فعلی آن بی‌خبر است. وی نوشته: «ایران صبور خواهد بود. ایالات متحده در زمان اوباما به طور سیستماتیک توافق را نقض کرد و در زمان ترامپ/بایدن حداکثر فشار را علیه شهروندان بی‌گناه اعمال کرد. از این رو، ایران ابهامات یا خلأهای متن را نمی‌پذیرد.
زمستان نزدیک است و اتحادیه اروپا با بحران انرژی فلج‌کننده مواجه است.» گروهی از افراد مانند محمد مرندی این‌گونه فکر می‌کنند ولی در نقطه مقابل آن افرادی هستند که همچنان بر تسریع روند مذاکرات و حصول توافق برای بهبود شرایط داخلی ایران و دیپلماسی خارجی پافشاری می‌کنند. دیدگاه‌های دیگری نیز وجود دارد که وضعیت داخلی آمریکا و انتخابات کنگره در آن را بسیار مهم و حیاتی می‌شمارند و معتقدند که مذاکرات به نتیجه این انتخابات گره خورده است.
مثل حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر بنیاد علم و سیاست آلمان که در همین خصوص نه تنها رویکرد تعلیق مذاکرات را همراه با ریسک بالایی می‌داند بلکه در گفت‌وگو با ایلنا اظهار داشته: «می‌بینیم که بحث فرارسیدن زمستان مطرح می‌شود که ورود غرب به زمستان و نیاز به انرژی سبب خواهد شد که غرب انعطاف بیشتری در مذاکرات هسته‌ای از خود نشان دهد. البته از دید من این رویکرد از ریسک‌های بالایی برخوردار است چراکه از یک طرف همان‌طور که اشاره کردم، مشخص نیست وضعیت کاخ‌سفید پس از انتخابات کنگره به چه صورتی باشد و اینکه اساسا آن تمایل فعلی که در طرف آمریکایی برای احیای توافق به چشم می‌‌خورد همچنان بر قوت خود باقی باشد یا خیر همچنین اینکه هر چه زمان می‌گذرد و به سمت زمستان می‌رویم، ایران هم فرصت را برای ورود به حوزه صادرات گاز به اروپا از دست می‌دهد به این خاطر که اروپا هم در این مدت تا زمستان بیکار نخواهد نشست و درصدد یافتن گزینه‌های بدیل برای انرژی روسیه خواهد بود و دیر یا زود دیگر ایران آن مطلوبیت بالقوه در این حوزه را از دست خواهد داد.»
نیویورک‌تایمز نیز در مطلبی به قلم استیو ارلانگر و استنلی رید نوشته است: در حالی که روسیه به اروپا برای تامین گاز طبیعی فشار می‌آورد و اروپا آماده تحریم نفت روسیه است، برخی به دنبال کمک از ایران هستند. این البته در صورتی است که تهران و واشنگتن با احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ موافقت کنند و تحریم‌های اقتصادی سختگیرانه علیه ایران را لغو کنند که توانایی این کشور برای صادرات انرژی را محدود کرده است. اما حتی اگر فردا توافقی حاصل شود، اجرای آن پیچیده و مرحله‌ای خواهد بود و احتمالا چند ماه طول می‌کشد تا تحریم‌ها علیه ایران لغو شود. به گفته کارشناسان، ممکن است تاثیر اولیه بر بازار نفت در حد مسکن باشد، اما به گفته کارشناسان، عرضه از سوی ایران برای کاهش قیمت جهانی در زمستان امسال، دیر خواهد بود.
برای اروپا، مشکل واقعی نفت نیست. روسیه از فروش گاز طبیعی به کشورهای اروپایی خودداری کرده و آنها در تلاش برای تامین آن از جاهای دیگر هستند. در حالی که ایران گاز طبیعی زیادی دارد، بیشتر آن را در داخل کشور و برای خودروها مصرف کرده و در ضمن فاقد خطوط لوله به اروپا یا امکاناتی برای مایع‌سازی گاز طبیعی است.
سیمون تاگلیاپیترا، کارشناس انرژی در بروگل، موسسه تحقیقاتی اقتصادی گفت: «ایران در کوتاه‌مدت مقداری صادرات نفت اضافی خواهد داشت، اما نه گاز؛ چیزی که اروپا واقعا به آن نیاز دارد. من روی ایران حساب نمی‌کنم که به این زودی بازار جهانی انرژی را دوباره متعادل کند.»
تعلیق مذاکرات تا زمستان اروپا جنگ رسانه‌ای است
گروهی از کارشناسان معتقدند که مذاکرات برجام بیش از سایر مسائل، به انتخابات میان‌دوره کنگره آمریکا گره خورده است. مثل محمدجواد جمالی‌نوبندگانی عضو سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس که موضوعاتی مانند تعلیق مذاکرات تا زمستان اروپا را جنگی رسانه‌ای دانست و در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» تاکید کرد: طرف‌های غربی آمادگی واقعی برای یک مذاکره منصفانه را ندارند. یکی از دلایلی که آمریکایی‌ها نشان می‌دهند خواهان مذاکره و رسیدن به توافق هستند، انتخابات کنگره است، چراکه هرگونه امتیازدهی به ایران توسط آمریکایی‌ها می‌تواند مستمسکی برای جمهوریخواهان قرار بگیرد.
حتی از الان نیز شروع و اعلام کردند که «رییس‌جمهور بعدی آمریکا برجام را پاره خواهد کرد.» به همین دلیل معتقدم که دموکرات‌ها و در راس آنها آقای بایدن برای آسیب ندیدن از داخل که ناشی از امتیازدهی در مذاکرات خواهد بود، تمایلی به ثمر رسیدن مذاکرات قبل از انتخابات کنگره ندارند. بنابراین حرف‌ها درباره هر آنچه که بعد از انتخابات صورت می‌گیرد، جنگ رسانه‌ای بیش نیست که به مذاکرات پیوست کردند.
عضو سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس در ادامه یادآوری کرد: همان‌طور که در چند ماه گذشته دیدیم که ابتدا اولتیماتوم‌های چند روزه برای رسیدن به توافق می‌دادند و پس از آن مساله توپ‌اندازی در زمین طرف مقابل را راه انداختند. حتی در این میان اعلام کردند که روس‌ها در روند مذاکرات اختلال ایجاد می‌کنند و یا مدتی بعد مساله سپاه پاسداران را بهانه کردند که خب همه اینها به بن‌بست رسید و نتیجه‌ای نداشت و فقط به جنگ‌های رسانه‌ای ختم شد. موضوع استفاده از زمستان اروپا نیز جنگ رسانه‌ای و روانی جدیدی است.
وی ضمن اشاره به اینکه اکنون نیز زمستان در اروپا آغاز شده، ادامه داد: قطعا اروپایی‌ها به انرژی نیازمندند ولی گره زدن مذاکرات به این قضیه درست نیست. در واقع بعید می‌دانم چنین اتفاقی صورت بگیرد، چراکه این موضوع پیوست همان جنگ روانی است که آمریکایی‌ها در کنار مذاکره برای فشار بیشتر بر مذاکره‌کنندگان و جامعه ایرانی شروع کردند.
روند مذاکرات تغییر نکند
جلال ساداتیان کارشناس مسائل سیاسی نیز در خصوص تعلیق مذاکرات تا زمستان اروپا به چند نکته اشاره کرد و به «جهان‌صنعت» گفت: نکته اول این است که تعلیق دوماهه مذاکرات تنها یک پیشنهادی از سوی روزنامه کیهان با انگیزه‌هایی در پشت این قضیه بود که مشخص نیست مقامات تصمیم‌گیرنده در ایران و هیات مذاکره‌کننده، خود را موظف به اجرای این پیشنهاد بدانند.
نکته دوم نیز این است که باید بررسی شود این افراد و رسانه‌ها به چه منظوری خواهان تعلیق مذاکرات هستند. در شروع پاییز و برخورد اروپا با سرما قیمت‌ها افزایش می‌یابند که در این صورت تحت فشار قرار گرفتن اروپا، آن را در مقابل روسیه قرار می‌دهد که خب این وضعیت به نفع روسیه است. ما چه انتفاعی از این ماجرا خواهیم داشت؟ افرادی که چنین پیشنهادی می‌دهند باید مشخص کنند که منافع ملی ایران در این تعلیق چیست؟
کارشناس مسائل خاورمیانه در ادامه بیان کرد: سوالات دیگری در این میان مطرح می‌شود مبنی بر اینکه آیا تضمینی درخصوص افزایش منافع ما بعد از تعویق در مذاکرات وجود دارد؟ آیا شرایط تغییر نخواهد کرد؟ آیا تحولاتی که به زیان ایران تمام می‌شود، اتفاق نخواهد افتاد؟ آیا با تغییر شرایط هیات مذاکره‌کننده ایران به منافع بیشتری دست می‌یابد؟ خیر.
ساداتیان تاکید کرد: به نظر من این امر هیچ فایده‌ای نخواهد داشت و تغییر موقعیت فعلی باعث می‌شود هیات مذاکره‌کننده ما همین مقدار امتیازات فعلی را نیز از دست بدهد. بنابراین معتقدم در همین روند فعلی با مذاکرات غیرمستقیم که با واسطه نماینده اتحادیه اروپایی در حال انجام شدن است، در کنار پاسخ‌های لازم ایران به آژانس، ایران نفع بیشتری خواهد برد.
هستی عبادی
- 13
- 5
