آيا اقدام قطر مبني بر برگرداندن سفير خود به تهران به معناي نزديکي اين کشور به ايران خواهد بود؟
با توجه به شرايط موجود منطقه و همچنين حل‌نشدن مشکل قطر با ائتلاف کشورهاي عربي احتمال اينکه روابط ديپلماتيک ايران و قطر از سر گرفته شود، بسيار زياد است.
طبيعي است که قطر به دنبال ايجاد ارتباط با ديگر کشور و دوستاني جديد در منطقه است تا بتواند نيازهاي خود را مرتفع کند. شرايط ۱۳گانه عربستان و ائتلاف کشورهاي عربي به نوعي استقلال و حاکميت قطر را مخدوش مي‌کرد و طبيعي است که به دنبال راهکاري باشد که اين تحريم را دور زده و ارتباطش را با ديگر کشورها گسترش دهد.
قطر در چند دهه گذشته نشان داده است که سياست خارجي مبتني بر آينده‌نگري دارد. رويکرد قطر مبتني بر آينده‌نگري است و در تصميمات سياست خارجه خود حساب‌شده و قاطع عمل مي‌کند؛ به همين دليل شروط عربستان و متحدانش را نپذيرفت.
بر‌اساس‌این مقامات قطري تصميم ندارند به گذشته برگردند. گذشته‌اي که اعضاي آن شوراي همکاري خليج فارس بودند و در تمام تصميمات درست يا غلط شورا مشارکت داشتند. به نظر مي‌رسد که با توجه به تحولات دو ماه اخير و محدوديت‌هايي که اين کشور به خاطر حس استقلال‌طلبي تحمل کرده، براي استقلال و خارج‌شدن از زير سايه سنگين تسلط عربستان و شوراي همکاري مصمم است.
براي اينکه ما بگوييم مفهوم اين تصميم نزديکي به ايران است يا نه، هنوز زود است. به نظر نمي‌رسد قطر بخواهد با کشوري عليه کشور ديگري ائتلاف مجدد داشته باشد.
اگرچه مقامات قطر به دنبال بازگرداندن سفير و احياي مجدد روابط ديپلماتيک با ايران هستند؛ اما به خاطر داشته باشيد که سياست خارجه قطر در دو دهه اخير نشان مي‌دهد که در کنار برقراري روابط به دنبال ائتلاف عليه کشور ديگري نيست؛ ما نبايد آدرس غلط بگيريم، اين عمل قطر را نبايد ائتلاف‌سازي عليه عربستان و شوراي همکاري به حساب بياوريم.
پس نزديکي احتمالي قطر به ايران به معني شکسته‌شدن ائتلاف عربي و مقابله با عربستان نيست؟
عالم سياست عالم عينيت است. وقتي يک کشور تصميم مي‌گيرد روابطش را قطع کند يا در حال ايجاد روابط مجدد است، ما نبايد اين‌گونه فکر کنيم که مي‌خواهد عليه يک کشور ديگري اقدام کند يا در جهت دشمني با کشوري که با او دچار اختلاف شده است، اقدام مي‌کند.
ما نبايد فراموش کنيم قطر يک کشور عربي و عضو اتحاديه عرب است. در سال‌هاي اخير در نشست‌هاي مختلف نقش ميانجيگري براي مسائل مختلف منطقه از‌جمله لبنان، سوريه، اخوان‌المسلمین و فلسطين داشته است.
با اينکه کشور کوچکي است؛ اما نقش ميانجيگرانه و به‌هرحال تأثيرگذاري داشته است. از اين نظر رفتار و سياست خارجه قطر نشان داده است که اين کشور به دنبال گسترش روابط است، نه محدودسازي روابط خود؛ يعني احياي مجدد روابطش با ايران به معناي قطع روابط با ديگر کشورهاي منطقه نيست، سياست اين كشور گسترش روابط در منطقه است.
قبول‌نکردن شرايط ۱۳گانه اتحاديه عرب هم به همين دليل بود؛ چون حاضر نبود که روابط خود را محدود کند. اين قطر نبود که خواستار قطع رابطه با اتحاديه عرب بود. اين آنها بودند که روابط خود را با اين کشور قطع کردند.
واکنش ديگر کشورها به اين اقدام قطر چه خواهد بود؟
طبيعي است که کشورهایي که در ائتلاف عربستان حضور دارند، هرکدام سخنگوي اين ائتلاف به حساب مي‌آيند و سعي دارند در راستای تصميمات و اقدامات اين ائتلاف کارهايي را انجام دهند. موضع‌گيري‌هايي که کشورهاي ديگر خواهند داشت، همان موضع‌گيري عربستان خواهد بود و اين در سياست خارجي و ديپلماتيک براي تحت فشار قراردادن کشور مقابل است.
آنها سعي مي‌کنند تا اين کشور را از تصميم خود منصرف کنند. آنها حداکثر فشار خود را خواهند آورد تا خدشه‌اي از سوي قطر به اين ائتلاف وارد نشود. اقدام وزير خارجه امروز بحرين نيز در راستاي همين فشار و سياست ائتلاف است تا قطر از تصميم خود منصرف شود.
مي‌توان روی اين اقدام قطر اين‌گونه حساب کرد که سعي دارد بر اين ائتلاف خدشه وارد کرده و آن را بشکند؟
اگر قطر کشور بزرگي بود و به لحاظ ژئوپليتيک هم‌وزن عربستان بود، قطعا اين ائتلاف را مي‌شکست؛ اما قطر توان سياسي، نظامي و اقتصادي ندارد و قادر به شکستن اين ائتلاف نخواهد بود؛ بنابراين او تمام تلاش خود را خواهد کرد که فشارها را کاهش دهد.
اين کشور دو هدف دارد؛ يکي گسترش روابط بر مبناي همان آينده‌نگري و استقلال در تصميم‌گيري در منطقه و دوم کاهش فشار ائتلاف شکل‌گرفته عليه خود است.
نگاه ايران و رويکرد ما به اين اتفاق چگونه بايد باشد؟
هر اتفاقي که در منطقه رخ دهد و باعث شود در ائتلاف ايجاد‌شده عليه ايران خدشه وارد کند، به نفع ايران خواهد بود؛ اما در‌عين‌حال بايد دقت لازم را داشته باشيم، چگونه اين اتفاقات را مديريت کنيم تا تبديل به فرصت شود.
نظام بين‌الملل بر مبناي منافع است و هر کشور بر مبناي منافع ملي خودش رفتار مي‌کند ما نمي‌توانيم انتظار داشته باشيم که کشورها براساس منافع ما عمل کنند.
- 11
- 1
