به گزارش ایسنا، دیوید آلبرایت که به نظر می‌آید از نپرداختن آژانس به جزییات فعالیت‌های و برنامه هسته‌ای ایران انتقاد دارد، در ادامه این گزارش تحلیلی آورده است: آژانس باز هم در گزارش خود تاکید کرده است که از ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ (روز اجرای برجام) اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران را مطابق با شروط تعیین شده در برنامه جامع اقدام مشترک نظارت و راستی‌آزمایی کرده است.
این گزارش مدعی شده است: این گزارش فصلی شامل اطلاعات مربوط به نقض برجام در این دوره زمانی نمی‌شود. همچنین آژانس در هیچ جای این گزارش به صراحت اعلام نکرده که ایران به طور کامل به توافق پایبند است. مساله قضاوت درباره پایبندی کامل ایران به درستی به عهده کمیسیون مشترک برجام و دولت‌ها به ویژه اعضای گروه ۱+۵ است.
این گزارش همچنین به سفر اخیر یوکیا آمانو به تهران و دیدارش با رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه ایران اشاره کرده که در این دیدارها بر اهمیت اجرای کامل تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران تاکید کرده است. سفر آمانو و این اظهاراتش می‌تواند نشان دهنده این باشد که مدیرکل آژانس باور ندارد که ایران به طور کامل توافق را اجرا می‌کند.
این گزارش مدعی شده است که آمانو همچنین درباره اینکه ایران باید برای اجرای بند T برجام کار بیشتری انجام دهد، با مقامات ایران بحث کرده است.
دیوید آلبرایت که زمانی بازرس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده است، با ادعای اینکه گزارش جدید آمانو همچون گزارش‌های پیشین در ارائه گزارش درباره راستی آزمایی و نظارت برجام از جمله بند T دارای کمبودهایی است، نوشت: بند T برجام شامل اطلاعیه‌های بیشتر ایران و دسترسی به سایت‌های نظامی ایران در ارتباط با فعالیت‌های ممنوع در خصوص توسعه تسلیحات هسته‌ای و تجهیزات دارای استفاده دوگانه کنترل شده و مربوطه می‌شود. نتیجه‌گیری ادامه‌دار در گزارش‌های آژانس مبنی بر اینکه این سازمان در حال راستی‌آزمایی و نظارت بند T است با اظهارات اخیر آمانو در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز در ماه سپتامبر تناقض دارد که گفته بود آژانس درباره چگونگی اجرای بند T نیازمند راهنمایی بیشتر است.
وی در ماه نوامبر نیز به فایننشیال تایمز گفت که اگر ایران اطلاعیه‌ای درباره تمامی تجهیزاتش طبق بند T ارائه دهد، بسیار مثبت خواهد بود. بخش T شامل دسترسی به مکان‌هایی که ممکن است تجهیزات احتمالی طبق بند T در آن جای داده شده باشند، نمی‌شود، از جمله مکان‌هایی که می‌تواند در برگیرنده سایت‌های نظامی ایران باشد. این اظهارنظر به علاوه با متن بند T در تناقض است که تلویحا می‌گوید نظارت باید به عنوان بخشی از تاییدیه راستی آزمایی کمیسیون مشترک در ارتباط با فعالیت‌ها یا تجهیزات آمده در بند T باشد. اینکه راستی آزمایی این بند چگونه می‌تواند بدون دسترسی به سایت‌های نظامی انجام شود، یک راز است.
این گزارش همچنین درباره بازدید آژانس از یکسری سایت‌ها بر اساس دسترسی‌های موقتی که از طریق پروتکل الحاقی در توافق جامع پادمانی در ایران فراهم شده است، بحثی نمی‌کند. آژانس تاکید می‌کند که به سایت‌هایی که لازم است از آنها بازرسی شود دسترسی دارد. به نظر می‌آید که آژانس باز هم یک ارزیابی و تغییر محدود از وظایفش برای راستی‌آزمایی برجام ارائه می‌دهد که باید یک نمونه فوق‌العاده برخلاف اقدامات پادمانی در کشورهایی همچون آفریقای جنوبی و تایوان باشد که آژانس در آنها به طور موقت سیاست‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای تسلیحاتی گذشته‌شان را مجددا بازرسی کرد. موضع آژانس در خصوص این مساله در ایران ممکن است برای راستی آزمایی و آینده برجام مضر باشد. این رویکرد همچنین می‌تواند برای آینده توافقات کنترل تسلیحات و تلاش‌های نظارتی از جمله در کشورهایی مثل کره شمالی زیان‌بار باشد، جایی که پایان قطعی مسیر پیونگ یانگ به سمت سلاح هسته‌ای تنها در صورت دسترسی تضمین شده به سایت‌های نظامی ممکن خواهد بود.
این کارشناس با تاکید بر اینکه آژانس باید گزارش کامل‌تر و پرجزئیات‌تری را درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت برجام به کشورهای عضو ارائه دهد، از دیده‌بان هسته‌ای سازمان خواست تا در گزارش‌های خود از پایبندی ایران به این توافق، اطلاعات فنی که در گذشته شامل بوده‌اند، نگرانی‌های مربوط به راستی آزمایی در این زمینه، جزئیات درباره تلاش‌های آژانس برای راستی آزمایی ممنوعیت‌ها و کنترل‌ها در خصوص توسعه تسلیحات و نتیجه‌گیری گسترده‌تر درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را نیز بگنجاند.
وی در ادامه از آژانس خواست تا به طور معتبر بند T در برجام را راستی‌آزمایی کند و به سایت‌های نظامی ایران تحت توافق پادمانی و پروتکل الحاقی، همان‌گونه که حق آژانس است و ضروری است دسترسی یابد، چرا که اگر چنین کاری نکند در توانایی آژانس برای اطمینان دادن درباره پایبندی ایران به برجام و ارائه نتیجه‌گیری درست و معتبر در ایران تردید ایجاد خواهد شد.
دیوید آلبرایت در ادامه گزارش با عنوان "تحلیل‌ها و یافته‌ها"یی بعضا ادعایی نوشت:
۱-به نظر می آید که ایران تمایل خود برای تولید بیش از حد آب سنگین دست کم با توجه به این اطلاعات ارائه شده محدود، کنترل می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داده است که ایران کمتر از سقف تعیین شده ۱۳۰ متریک تن در برجام آب سنگین ذخیره کرده است.
در این گزارش آمده است که ذخیره آب سنگین ایران تا تاریخ ۶ نوامبر ۱۱۴.۴ متریک تن است. این میزان در ماه اوت ۱۱۱ متریک تن بود که نشان دهنده یک افزایش متعادل است و این ارزیابی وجود دارد که هیچ آب سنگین مضاعفی از ایران صادر نشده است. سطح آب سنگین ایران در ماه اوت پس از انتقال ۱۹.۱ متریک تن بوده است. آژانس همچنین در گزارش جدید خود مشخص نمی‌کند که ذخیره آب سنگین ایران را چه در داخل و چه در خارج از این کشور محاسبه می‌کند یا خیر؛ آژانس تلویحا بیان کرده است که آب سنگین داخل ایران را به عنوان بخشی از محدوده تعیین شده ۱۳۰ متریک تن در نظر می‌گیرد. آب سنگین مازاد ایران به یک کشور سوم یعنی عمان منتقل شده است که به طور فنی کماکان تحت کنترل ایران پیش از فروش به یک خریدار خارجی قرار دارد. در این گزارش هیچ اطلاعاتی درباره خریدار ۱۹.۱ متریک تن که به تازگی به عمان منتقل شده، ارائه نشده است. اگر ایران به معنای واقعی دست از تمایل خود برای تولید بیش از حد آب سنگین برای فروش به مشتریان خارجی کشیده باشد، به طور قطع این در نتیجه رویکرد سخت‌تر دولت ترامپ در قبال اجرای برجام حاصل شده است.
۲-ایران به همراه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طرحی برای ساخت یک تاسیسات آب سبک جدید دارد که آژانس آن را یک "راکتور بحرانی آب سبک" می‌داند. این با هدف برجام برای متوقف و محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران تناقض دارد. آژانس در اقدامی غیرمنتظره گزارش داد که ایران در نامه‌ای مورخ ۲۹ اکتبر اعلام کرده است برای طراحی و ساخت یک تاسیسات بحرانی (راکتور بحرانی آب سبک) در سازمان انرژی اتمی ایران برای اهداف تحقیقاتی در آینده‌ای نزدیک تمایل دارد و اطلاعات اولیه برای ساخت این تاسیسات را ارائه داده است. قدرت تعیین شده برای این تاسیسات یک کیلووات خواهد بود و سوخت آن اورانیوم غنی شده تا سقف ۳.۶۷ درصد خواهد بود. اما گزارش آژانس مشخص نمی‌کند که این سوخت کجا قرار است تولید شود. هرچند یک تاسیسات بحرانی به عنوان یک راکتور هسته‌ای معمول تلقی نمی‌شود، به نظر می‌آید که تصمیم ایران برای ساخت یک تاسیسات بحرانی آب سبک در تناقض با هدف برجام برای محدود کردن اندازه و گستره برنامه هسته‌ای ایران باشد.
۳-آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعای خود را تکرار می‌کند که با وجود نبود اسناد کافی در حال راستی آزمایی بند T است. آژانس باز هم در یک اظهارنظر جزئی ادعا کرده است که بندهایD، E، S و T در ضمیمه اول برجام را نظارت و راستی آزمایی می‌کند. هیچ اطلاعات بیشتری درباره تلاش‌های آژانس جهت راستی آزمایی و نظارت بند T که شامل ممنوعیت و کنترل توسعه تسلیحات هسته‌ای در ارتباط با تجهیزات دارای استفاده دوگانه می‌شود، ارائه نشده است. با توجه به عدم دسترسی آژانس به سایت‌های نظامی ایران از روز اجرای برجام، همان‌طور که آمانو تصریح کرده است و اظهارات پیشین وی مبنی بر اینکه آژانس توانایی محدودی در راستی آزمایی بند T برجام دارد، این شک و تردید ایجاد می‌شود که تلاش‌ها برای نظارت و راستی آزمایی بند T موثر و معتبر باشد. در حقیقت این احتمال وجود دارد که برخی شروط بند T اجرا نمی‌شود و ایران ممکن است هم اکنون نیز در حال نقض بند T باشد.
۴-آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ادبیاتی درباره دسترسی تکمیلی به سایت‌هایی که تحت پروتکل الحاقی نیازمند بازرسی هستند، استفاده می‌کند که به نظر می‌آید تعبیری از راستی آزمایی محدود آن در ایران باشد. پس از انتقادات در پی اظهارات مقامات آژانس به رسانه‌ها مبنی بر اینکه دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل از سایت‌های هسته‌ای ایران برای راستی آزمایی نبود فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای ـ نظامی بازدید نکرده و از سایت‌هایی که در گذشته با چنین فعالیت‌هایی ارتباط داشتند بازرسی نکرده است، به نظر می‌آید که آژانس در گزارش اخیر خود تلاش کرده درباره دسترسی‌های تکمیلی‌اش در ایران اظهارنظر کند. آژانس تصریح کرده است که به سایت‌هایی که نیازمند بازرسی هستند، دسترسی دارد. به نظر می آید که آژانس به طور کلی در حال ارائه یک تفسیر محدود و غیرسازنده از وظیفه‌اش برای راستی آزمایی برجام است.
۵-آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حال نظارت بر سلول‌های داغ ایران آن‌گونه که کمیسیون مشترک اجازه می‌دهد، است. ایران سلول‌های داغ را در اندازه‌ای که بزرگ‌تر از محدوده تعیین شده در برجام نیستند، در مکان‌هایی که در گزارش آژانس توضیح داده نشده است، عملیاتی می‌کند. آژانس در گزارش جدید خود که ممکن است واکنشی به انتقادات قبلی باشد، مشخص کرده است که هم بر سلول‌های داغ در راکتور تحقیقاتی تهران (TRR) و تاسیسات MIX نظارت دارد. آژانس در گزارش‌های بعدی خود باید کامل‌تر از قبل درباره استفاده ایران از سلول‌های داغ و تلاش‌هایش برای نظارت بر آنها از جمله تشریح مکان‌های آن اطلاعات ارائه دهد.
۶-آژانس گزارش داده است که در یکی از نشست‌های کارگروه خرید شرکت کرد که بر خرید تجهیزات هسته‌ای و مرتبط هسته‌ای از سوی ایران نظارت می‌کند. این نشست‌ها هر سه هفته یک‌بار برگزار می‌شوند. حضور آژانس تلویحا نشان می‌دهد که یک یا چندین پیشنهاد برای صادرات کالاهای دارای کاربرد مستقیم هسته‌ای وجود دارد که احتمالا شامل اورانیوم طبیعی می‌شود. ما به دنبال اطلاعات بیشتر درباره هر پیشنهاد جدیدی در کارگروه خرید و گزارش هر چیز مهمی در گزارشات آینده آژانس هستیم.
- 12
- 3
