یک‌سال از درگذشت آیت‌ا... هاشمی گذشت و در این ۳۶۵ روز بود که بارها سوال شد «روحانی تا چه‌اندازه توانست در مسیر خواست آیت‌ا... هاشمی گام بردارد؟» پاسخ‌ها به این سوال متفاوت بود چنان‌که برخی مانند فاطمه هاشمی دختر آیت‌ا... هاشمی معتقدند «فوت پدر تاثیر منفی بر دولت داشته است به هر حال پدر اشراف کاملی بر مسائل دولتی داشت.»
او در عین حال می‌گوید: «روحانی برخی وعده‌هایش را عملی نکرده است». با یادآوری اینکه «هاشمی روز تحلیف حسن روحانی در مجلس یعنی ۱۳ مرداد ۱۳۹۲ را دید و دوربین‌ها نشان دادند وقتی رئیس‌جمهوری منتخب برخاست، چین عبای او را می‌زداید، انگار احساس پدری را داشت که فرزند را داماد می‌کند، گرچه تنها ۱۴ سال از روحانی بزرگ‌تر بود.»
و تاکید می‌کنند «هاشمی رفسنجانی اگر بود کار روحانی این قدر دشوار نمی‌شد. اگر بود برای اعتراضات نسخه‌ای ارائه می‌داد» اما هاشمی یک سال است که نیست. یک‌سال است که روحانی بزرگ‌ترین و دلسوزترین پشتیبان خود را از دست داده است و بیش از همه مورد هجمه مخالفان قرار می‌گیرد. اگر هاشمی بود با روحانی از راهکارهای عبور از مشکلاتی سخن می‌گفت که بخشی از جامعه این روزها بدان معترض هستند.
در مراسم سالگرد رحلت آیت‌ا... هاشمی بسیاری آمدند اما این مراسم برای آنها یک مراسم رسمی نبود بلکه بیشتر تلاش برای باور نبودن آیت‌ا... بود. غلامعلی رجایی مشاور مرحوم آیت‌ا... هاشمی به سوالات «آرمان» پاسخ داد که در ادامه می‌آید.
با توجه به گذشت یک سال از رحلت آیت‌ا... هاشمی فقدان ایشان چه تاثیراتی بر جامعه در حوزه‌های مختلف داشته است که محسوس بود؟
علی القاعده فقدان ایشان تاثیر عمیق و بنیادین ندارد و آقای هاشمی نیز خدمتگزاری بود که به مردم خدمت کرد و به لقاء‌ا... رسید، اما خلأ وجودی ایشان به این زودی‌ها پر نمی‌شود. چون شخصیت ایشان در طی چند دهه شکل گرفته بود و قاعدتا جایگزینی و جبران نقش آیت‌ا... هاشمی در نظام، جامعه و منطقه محتاج چند دهه است.
با بروز ناآرامی‌های اخیر برخی معتقدند عدم وجود آیت‌ا... به‌عنوان مرد روزهای سخت، در این چند وقت اخیر بسیار حس شد. شما هم همین نظر را دارید؟
قاعدتا آیت‌ا... هاشمی دو نقش داشت؛ او از سویی نقش حاکمیتی داشت که مشاور و حامی مقام معظم رهبری بود و از سوی دیگر دارای نقش مردمی بود. ملاقات‌های ایشان با مردم، نخبگان، گروه‌های مختلف و احزاب حتما می‌توانست بر روی این موج تاثیر خوبی بگذارد و مردم نیز حتما سخنان ایشان را پذیرفته و گوش می‌کردند.
تاثیر پذیری دولتمردان را از مشی و روش آیت‌ا... هاشمی چطور ارزیابی می‌کنید؟
تصور می‌کنم آقای روحانی در مسیر آقای هاشمی عمل می‌کند و اینها همه پیروان مکتب اعتدال هستند و مادامی که طبق مکتب اعتدال عمل کنند، معتقدم که رأی مردم را بیشتر پشت سر خود داشته باشند.
در زمان حیات آیت‌ا... هاشمی هجمه‌ها و حملات بسیاری به ایشان و مشی اعتدالی‌اش وارد می‌شد و اکنون نیز این هجمه‌ها به آقای روحانی می‌شود. توصیه شما به مخالفان اعتدال و دولت چیست؟
البته به‌نظر من خیلی‌ها مخالف نیستند بلکه بعضی‌ها مخالف اعتدال هستند. البته اعتدال نیز از آقای هاشمی سرچشمه نمی‌گیرد و مبحثی قرآنی است که به‌نظر من هنوز ثمرات مکتب و مشی اعتدال چیده نشده است. ما همیشه از افرط و تفریط ضرر کرده‌ایم.
به‌نظر شما کسی می‌تواند جایگزین آیت‌ا... هاشمی باشد و مشی و روش ایشان را پی بگیرد؟
به‌نظر من کسی جایگزین ایشان نیست. نقش آقای هاشمی در افراد مختلفی مثل آقای ناطق نوری، حسن روحانی و سیدحسن خمینی توزیع شده است.
دغدغه‌های هاشمی
محمد کیانوش راد تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب هم نوشت: «هاشمی نمونه‌ای از روحانیت با فهم درست از دین و زمانه خویش بود. هاشمی یك روحانی روزآمد در فهم مقتضیات زمان و مكان بود. اگر روحانیت ایران به آینده تشیع و مردمی ماندن دین می‌اندیشد، تنها راه، راه هاشمی است. دغدغه‌های هاشمی برای اسلام و روحانیت همان دغدغه‌های شهید مطهری بود. هاشمی نزدیك‌ترین فرد از نظر عمل‌گرایی دین‌گرایانه به سبك و سیره امام خمینی بود. او در كنار مردم ایستاد.
خود و خانواده‌اش فحش و ناسزا شنیدند. اما از راهش بازنایستاد. هاشمی را در وزارت اطلاعات دوره احمدی‌نژاد، وقیحانه با شمر هم مقایسه كردند. اما او با مردم ماند و تاوان آن را هم داد. مردم ایران با هر انتقادی هم كه برخی بعضا از هاشمی داشتند، قدردان این مرد بزرگ بودند. روحانیتی از نوع هاشمی و رئیس دولت اصلاحات می‌تواند تداوم بخش جایگاه روحانیت در بین جوانان و مردم باشد.
ایران در گفتمان و دغدغه‌های هاشمی امری دائمی بود. حفظ ایران، در نگاه هاشمی مقدمه حفظ اسلام بود. روحانیت یا باید اصلاحات را بپذیرد و با مردم باشد و یا باید قدم به قدم انزوا و عقب‌نشینی از زمان و زمانه را شاهد باشد. ایستادن روبه‌روی مردم، مساوی با اضمحلال روحانیت سیاسی و هر جریان سیاسی دیگری هم خواهد بود.
حمید شجاعی
- 9
- 6
