اما رئیس جمهوری در یزد چه گفت که لرزه به جبهه مخالفان افکنده و آنها را اینگونه به تکاپو انداخته تا رئیس جمهوری را مقابل رهبری قرار دهند و شبنامه توزیع کنند. بماند که چند روز پیش ماجرای موهوم «استخر فرح» و تهدید به قتل روحانی را نیز دوباره یادآور شدند.
روحانی چه گفت
حسن روحانی در یزد مطالبه شفافیت کرد و با اشاره به روند مبارزه با فساد- که این روزها در رسانه‌های منتقد دولت برجسته‌سازی می‌شود- پیشنهاد داد که به سراغ دانه درشت‌ها بروند و در این مسیر به بازداشت و دادگاهی چند نفر اکتفا نشود. او مشخصاً پرونده بلاتکلیف مانده بابک زنجانی با مبلغ ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار را مورد اشاره قرار داد که با گذشت چند سال نه پول به بیت‌المال برگشته و نه حکم مجرم اجرا شده است. روحانی در ادامه از دستگاه قضایی خواسته بود که با ماجرای ۲ میلیارد دلاری که در دولت احمدی‌نژاد با تعلل و بی تدبیری از سوی امریکا مصادره شد و برنگشت هم رسیدگی کند.
روحانی البته تأکید داشت که عوامل پشت صحنه دخیل در این پرونده‌ها هم مشخص شوند. رئیس جمهوری از یک نهاد دیگری هم گفت که ۹۴۷ میلیون دلار پول گرفته و هنوز پس نداده است. در نهایت هم گفت که برخی نهادها ۷۰۰ میلیون دلار به خزانه بدهکار هستند. رئیس جمهوری در حقیقت مطالبه شفاف‌سازی درباره موارد میلیارد دلاری را بیان کرد که انتظار می‌رفت با استقبال جریان سیاسی روبه‌رو شود که مدافع روند در پیش گرفته شده برای مبارزه با فساد هستند. چرا که سخنان روحانی نه تنها زاویه‌ای با مقابله با فساد نداشت که اتفاقاً در همان جهت بود.
رئیس جمهوری البته پیش از این هم در سخنرانی‌های مختلف توضیح داده و تأکید کرده که مبارزه با فساد نباید سیاسی و جناحی شود. او با یادآوری لوایح سه‌گانه «شفافیت، تعارض منافع و مقابله با فساد» تأکید کرده که رویکرد دولت در این زمینه، اولویت داشتن پیشگیری بر برخوردهای قضایی است. بر این اساس تزریق بیشتر شفافیت به سیستم مدیریتی، تصمیم‌سازی و مالی و بانکی در حکم بستن روزنه‌های فساد خواهد بود که در صورت تحقق شاهد دادگاه‌های مفسدان هم به این مقدار نخواهیم بود. به تعبیر دیگر برخورد با فساد اولویت دارد به برخورد با مفسد. روحانی در یزد فقط چند کد داد و نامی از فرد یا نهادی نبرد.
اما یک وعده داد که به نظر می‌رسد همین وعده تدارک جبهه مخالفان برای مانور دادن روی مبارزه با فساد در رقابت انتخاباتی پیش رو را به هم ریخته است. روحانی گفت: «مبارزه با فساد دانه درشت‌ها کجاست و چرا به این فسادها و پول‌ها رسیدگی نمی‌شود؟ اینکه چند نفر را به دادگاه کشانده و تبلیغ مبارزه با فساد شود، بدانید که سرِ مردم کلاه نمی رود. مردم باید بدانند پولی که از بیت‌المال پرداخت شده، چگونه و کجا رفته و چه کسانی مسئول هستند و در این زمینه قضات و دادستان‌های شریف نباید از پیگیری این پرونده‌ها بترسند و سرنوشت این پول‌ها را برای مردم روشن کنند در غیر این صورت به مناسبت‌های مختلف و مورد به مورد این ارقام را به مردم توضیح خواهم داد.»
مخالفان چه کردند
جبهه مخالفان قبل از این سخنرانی هم خط و نشان کشیدن‌ها و تهدیدهای خود علیه رئیس جمهوری را آغاز کرده بودند. ۱۳ آبان در حاشیه راهپیمایی قم تعدادی از مخالفان دولت با یادآوری ماجرای «استخر فرح»- که اشاره به درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در استخر بود- روحانی را تهدید کرده بودند.
سازماندهی آنها در یزد البته اگر چه قرین موفقیت نشد و جمعیت حاضر در میدان امیر چخماق با تعدادی که قصد برهم زدن مراسم را داشتند، همراهی نکردند اما همان ماجراجویی ناکام مانده هم بهانه‌ای شد برای تریبون داران این جبهه برای هجمه به روحانی. در ادامه مجتبی ذوالنور، نماینده اصولگرای قم روز دوشنبه علیه رئیس جمهوری در صحن علنی شبنامه توزیع کرد و در همین روز در گفت‌وگویی «به زیر کشیدن رئیس جمهوری» را وظیفه خود خواند. ادعای او هم تقابل مواضع رئیس جمهوری با سخنان رهبری بود.
روزنامه وطن امروز با انتخاب تیتر «کلاه فریدونی» سخنان روحانی در یزد را واکنش رئیس جمهوری به برخورد دستگاه قضایی با نزدیکان دولت و از جمله برادر رئیس جمهوری و برادر معاون اول او دانست. روزنامه کیهان هم مدعی شد که دولت همه چیز را بر باد داده و حالا این سخنان توجیه ناکارآمدی‌های دولت است.
کیهان دیروز هم در گزارش یک خود مدعی شد: «رئیس جمهوری روز یکشنبه در اجتماع مردم یزد سعی کرد به‌جای پاسخگویی درباره عملکرد خود و دولتش که جزو مطالبات اصلی مردم است، با فرار رو به جلو به قوه قضائیه هجمه کند.» وطن امروز هم در یادداشت دیروز خود سخنان روحانی را تدارک انتخاباتی روحانی برای تداوم حمایت اصلاح‌طلبان از دولت خواند. ادعای افول محبوبیت روحانی نزد افکار عمومی براساس نظرسنجی‌های ساختگی هم در نهایت تکمیل کننده رؤیای کسب کرسی‌های بهارستان در اسفندماه سال جاری بود.
شفافیت فراگیر
با این وصف این سؤال همچنان محل توجه است که روحانی چه گفته بود که جبهه مخالفان اینقدر برآشفته شدند؟ قاعدتاً تأکید بر شفافیت بیشتر در امر مبارزه با فساد نمی‌تواند در حکم هجمه به دستگاه قضایی باشد. به نظر می‌رسد هجمه‌ای اگر از سوی رئیس جمهوری انجام شده، نه حمله به دستگاه قضایی بلکه علیه «پنهانکاری» و مواجهه‌های «جناحی» بر سر مسائل ملی است. از این منظر تأکید رئیس جمهوری بر شفافیت را نباید تنها به امور مالی و پرونده‌های فساد اقتصادی محدود کرد. روحانی تلاش دارد مواضعش مصداق این جمله باشند که «مردم باید بدانند.» بر همین اساس سخنان او در جلسه شورای اداری کرمان را نیز باید در ادامه سخنانش در یزد دانست آنجا که توضیح داد چرا وضعیت کشور سخت و پیچیده شده است.
در حقیقت روحانی هم به افکار عمومی و هم به جبهه مخالفان که گرفتاری‌های اقتصادی را پیراهن عثمان کرده‌اند، توضیح داد که وضعیت فعلی ریشه در اقدامات دولت امریکا دارد و به نوعی هزینه راهبردی است که نظام در مواجهه با کمپین فشار حداکثری ترامپ اختیار کرده است.
او توضیح داد که بودجه سالیانه کشور ۴۵۰ هزار میلیارد تومان است و در خوش بینانه‌ترین حالت درآمدهای ناشی از مالیات ۱۵۰ هزار میلیارد تومان است و لذا ۳۰۰ هزار میلیارد تومان دیگر که باید بابت فروش نفت حاصل می‌شده، وجود ندارد. او گفت: «اگر در شرایط عادی قرار داشتیم، سالانه ۶۰ میلیارد دلار نفت می‌فروختیم و با تبدیل آن به ریال حدود ۶۰۰ هزار میلیارد تومان یعنی ۲ برابر آنچه نیاز داشتیم براحتی به دست می‌آوردیم.»
این نکته‌ای است که جبهه مخالفان علی رغم اطلاع از آن به روی خود نمی‌آورند و سعی دارند همه مشکلات را به حساب دولت بنویسند و همزمان علیه هرگونه اقدام و موضع دولت در جهت برون‌رفت از این وضعیت هم کارشکنی می‌کنند. چنان که دو لایحه مرتبط با «اف ای تی اف» همچنان در مجمع تشخیص مصلحت نظام معطل مانده است. در راستای همین شفاف‌سازی بود که اسحاق جهانگیری چندی پیش در جمع علما و روحانیون با انتقاد از این معطل ماندن پیشنهاد داد مجمع تشخیص مصلحت نظام به صورت علنی لوایح را بررسی کند و اعضا رأی خود را به صورت شفاف اعلام کنند و برای مردم بگویند که چرا مخالف آنها هستند.
واهمه از فراهم شدن مقدمات گفت و گوهای برجامی
مخالفان از حالا خود را آماده مواجهه هرگونه اقدام دولت برای به نتیجه رساندن مذاکرات برجامی کرده‌اند و بیراه نیست بخشی از این گریبان دریدن‌ها علیه دولت به قوت گرفتن امیدها در این مسیر ارتباط داشته باشد. رئیس جمهوری دیروز در کرمان گفت که در این مذاکرات در اصول تقریباً به توافق رسیده‌ایم اما در شیوه اجرا اختلاف نظر داریم. امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه که طرح ابتکاری در این زمینه را دنبال می‌کند هم دیروز در توئیتی نوشت: «گفت‌وگوی تلفنی عالی با ترامپ داشتم و درباره سوریه، ایران و ناتو صحبت کردیم.
ما درباره بسیاری از مسائل توافق کردیم و قرار است پیش از اجلاس ناتو در لندن دیدار کنیم.» روزنامه وطن امروز در یادداشت صفحه اول دیروز خود به قلم مهدی محمدی از نزدیکان دولت احمدی‌نژاد نوشت: «برخی نشانه‌ها از جمله اعلام مکانیسم جدید بشردوستانه خزانه‌داری امریکا حکایت از آن دارد که شاید امریکا بخواهد برای تغییر صحنه به نفع غربگرایان و احیای دوقطبی «سازش- مقاومت» در ایران یک پیشنهاد توخالی ولی اغواگرانه روی میز بگذارد.»
با این وصف برخلاف ادعای مخالفان که سخنان روحانی را برنامه انتخاباتی و تلاش برای دوقطبی‌سازی می‌خوانند، به نظر می‌رسد مجموعه اقدامات تندروانه آنها در حکم قطعه‌های پازل یک برنامه انتخاباتی است با این هدف که شرایط موجود حفظ شود. هیچ اقدام مؤثری در حوزه سیاست خارجی معطوف به عملیاتی شدن طرح یا پیشنهادات نجات برجام قرین موفقیت نشود تا همزمان که زیر علم راهبرد مقاومت سینه می‌زنند، تبعات آن و نارضایتی‌های مردمی را حواله دولت و مؤتلفان اصلاح‌طلب آن کنند شاید در رقابت اسفندماه و در نهایت ۱۴۰۰ به نفع جریان سیاسی خود میوه چینی کنند.
اما همان گونه که صبر استراتژیک دولت در برابر بدعهدی‌های اروپایی‌ها بعد از یکسال به پایان رسید، حالا به نظر می‌رسد صبر استراتژیک روحانی در برابر جبهه مخالفان نیز به پایان رسیده است. بر این اساس است که می‌توان گفت دمیدن روحانی بر شفافیت محدود به ماجرای فساد و پرونده‌های اقتصادی نخواهد بود. اشارات او در کرمان علیه پرونده‌سازی‌ها و شنود گذاشتن‌های غیرقانونی را باید در همین راستا ارزیابی کرد. او چندی پیش در جلسه هیأت دولت هم وعده داد: «به مردم خواهم گفت که چه کسی (یا کسانی) کشور را تعطیل کرده‌اند» یا کشور را فعلاً تعطیل می‌خواهند.
در چنین فضای تحلیلی است که دلایل تند شدن هجمه‌ها به روحانی روشن‌تر می‌شود. رئیس جمهوری «تاوان» مطالبه شفافیت را می‌دهد.
ابراهیم بهشتی
- 19
- 2
