شورای عالی امنیت ملی درواقع فرزند شورای عالی دفاع استشورای عالی امنیت ملی
شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران یا شعام( شورای عالی امنیت ملی)، به شورایی گفته میشود که قصد دارد منافع ملّی و پاسداری را از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران تامین کند. این شورا به ریاست رئیس جمهور تشکیل می شود.
رئیس جمهور کشور بطور مستقیم دبیر شورا را برای شورای عالی امنیت ملی انتخاب میکند. از وظایف دبیر شورا می توان به ادارهٔ دبیرخانه و نظارت بر اجرای صحیح تصمیمات و مصوبات شورا و امور اداری و اجرایی شورا اشاره کرد. با این که حق رأی به او داده نمیشود، ولی در اغلب موارد طبق روال مرسوم، بعداز انتخاب دبیر از سوی رییس جمهور، همزمان رهبر، او را در شورا به نمایندگی رهبری منصوب می کند تا حق رأی به وی داده شود.
تاریخچه شورای عالی امنیت ملی
شورای عالی امنیت ملی درواقع فرزند شورای عالی دفاع است چون در زمان جنگ با حضور رییس جمهور و نخست وزیر، فرماندهان ارشد نظامی و دو مشاور رهبری با موضوع دفاع مقدس برای اتخاذ تصمیمات مهم حکومتی تشکیل می شد که این شورا در امور سیاسی با وجود نشست سران قوا یا بعدتر تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام، نقش چندانی نداشت. در سال ۱۳۶۸ با بازنگری در قانون اساسی که اصلاح اصل ۱۷۶ یکی از این موارد به شمار می رفت، شورای عالی دفاع جایگاهش را به شورای عالی امنیت ملی داد.
وظایف شورای عالی امنیت ملی
شورای عالی امنیت ملی با وظایف زیر برای تأمین منافع ملی و پاسداری از انقلاب اسلامی و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی به ریاست رئیس جمهور تشکیل می شود:
> مقام رهبری در محدوده سیاستهای کلی تعیین شده، سیاستهای دفاعی- امنیتی کشور را تعیین میکند.
رئیس جمهور کشور بطور مستقیم دبیر شورا را برای شورای عالی امنیت ملی انتخاب میکند> فعالیت های سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را در مورد تدابیر کلی دفاعی- امنیتی هماهنگ کند.
> برای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی از امکانات مادی و معنوی کشور بهره بگیرد.
وظایف شورای عالی امنیت ملی در قانون اساسی به صراحت مشخص شده است. برای این که امور اجرایی پیگیری شود در شورای عالی امنیت ملی یک دبیرخانه بوجود آمده است. رییس شورای عالی امنیت ملی طبق قانون اساسی رییس جمهور است. دبیرخانه هر نهادی باید ذیل ریاست آن نهاد کار کند و دبیرخانه ساختار جدا و منفکی از ریاست هیچ نهادی به شمار نمی رود.
اعضای شورای عالی امنیت ملی
از اعضای شورای عالی امنیت ملی می توان به اعضای زیر اشاره کرد :
- رؤسای قوای سه گانه
- رئیس ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح
- مسئول امور برنامه و بودجه- دو
- نماینده به انتخاب مقام رهبری
- وزرای امور خارجه، کشور، اطلاعات
- حسب مورد وزیر مربوط و عالیترین مقام ارتش و سپاه
مصوبات شورای عالی امنیت ملی
شورای عالی امنیت ملی باتوجه به وظایفش، باید به تشکیل شورا های فرعی نظیر شورای دفاع و شورای امنیت کشور بپردازد. رئیس جمهور یا یکی از اعضای شورای عالی، ریاست هر یک از شوراهای فرعی را برعهده دارد که رئیس جمهور آن را تعیین می کند. قانون تعیین کننده ی حدود اختیارات و وظایف شوراهای فرعی میباشد و تشکیلات آن ها توسط شورای عالی تصویب می شود. پس از این که مقام رهبری مصوبات شورای عالی امنیت ملی را تائید کرد، آن مصوبات قابل اجراست.
مبانی قانونی شورا های فرعی
شورای عالی امنیت ملی به استناد اصل ۱۷۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، که ریاست آن برعهده رئیس جمهور یا فردی که توسط رئیس جمهور انتخاب شده ، دارای شورا های فرعی می باشد. اینک شورای فرعی دیگری به جز شورای امنیت کشور، از طرف شورای عالی امنیت ملی تشکیل نشده است. وزیر اطلاعات که ریاست شورای هماهنگی اطلاعات را برعهده دارد بر اساس قانون تأسیس وزارت اطلاعات تشکیل میشود و به عنوان هماهنگ کننده دستگاه های اطلاعاتی( جامعه اطلاعاتی کشور) و تحت نظارت شورای عالی امنیت ملی قرار دارد، که فعالیت آن در چارچوب سیاست ها و تصمیمات شورای عالی امنیت ملی میباشد و نقش بازوی اطلاعاتی شورای عالی امنیت ملی را دارد.
وظایف شورای عالی امنیت ملی در قانون اساسی به صراحت مشخص شده استتحولات شورا در گذر زمان
در مرداد ماه سال ۶۸، سه ماه پس از همه پرسی قانون اساسی بازنگری شده و پس از فوت امام خمینی( ره) و انتخاب آیت‌الله خامنه ای به رهبری جمهوری اسلامی ایران، وی حسن روحانی را که آن زمان رییس کمیسیون دفاعی مجلس سوم بود در حکمی به همراه سیداحمد خمینی که همواره در زمان رهبری امام خمینی( ره) در جلسات سران قوا نیز حضور داشت برای سه سال در شورای عالی امنیت ملی بعنوان نمایندگان خود انتخاب کرد و هاشمی رفسنجانی نیز حسن روحانی را به عنوان دبیری شورا که وظایفش مسئولیت دبیرخانه و امور اداری و اجرایی شورا بود، منصوب کرد.
در این زمان مهمترین اقدام دبیرخانه شورا این بود که اجرای قطعنامه ۵۹۸ و مسأله آزادی اسرا را بررسی کند. این حکم در تاریخ ۲۱ دی ماه ۱۳۷۱ برای سید احمد خمینی و حسن روحانی بمدت سه سال دیگر تمدید شد در حالی که احمد خمینی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام شده و حسن روحانی در مجلس چهارم بعنوان نایب رئیس ناطق نوری بود و هم چنان در سمت دبیری شورا از سوی هاشمی رفسنجانی باقی ماند. در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۳ احمد خمینی فوت کرد و یکی از کرسی های نمایندگی رهبری با فوت او در شورای عالی امنیت ملی خالی ماند تا این که در ۱۳ دی سال بعد، رهبر جمهوری اسلامی، علی لاریجانی را که چند ماهی به عنوان ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شده بود هم زمان با تمدید دو ساله حکم حسن روحانی، برای دوره ای دو ساله در شورا بعنوان دومین نماینده خود انتخاب کرد. حسن روحانی با حکم وی در این دوره با وجود برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب مجدد هاشمی رفسنجانی به این سمت، همچنان بعنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی مشغول بکار شد.
با برگزاری هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، محمد خاتمی در تاریخ دوم خرداد ۷۶ برای این سمت انتخاب شد و او نیز مانند ۸ سال پیش از آن، حسن روحانی را که آن زمان به عنوان نائب رییس ناطق نوری در مجلس پنجم بود برای سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب کرد. روحانی و لاریجانی هنوز در این دوره نمایندگان رهبری در شورا بودند.
رییس شورای عالی امنیت ملی طبق قانون اساسی رییس جمهور استگردآوری: بخش سیاست سرپوش
- 15
- 4
