سال‌های سال است که در شب‌های قدر، ایران رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد. بواسطه ارزش و گرانسنگی این شب‌ها ایرانیان زیادی با خواندن دعا، نماز و مناجات‌های سفارش شده،شب زنده‌داری می‌کنند، اما آنچه اهمیت بالاتری دارد این است که معنای درست شب قدر را درک کنیم و بیشتر از آنکه به سراغ عبادت‌های مرسوم و ظاهری برویم، به مفهوم دعاهایی که می‌خوانیم و اعمالی که بجا می‌آوریم دقیق شویم.
گفت‌و‌گویی با علی قائمی امیری - دکترای علوم تربیتی و جامعه‌شناسی مذهبی از دانشگاه سوربن فرانسه – و حجت‌الاسلام والمسلمین محمود ریاضت- مدرس مباحث آموزش خانواده در زمینه تربیت دینی – معرف همین نگاه متفاوت به شب قدر است تا بواسطه کشف مفهوم درست این شب ارزشمند، زندگی پیش رویمان را رنگ و لعاب تازه‌ای بخشیم و قدرش را بدانیم.
ماه مبارک رمضان از ماه‌های خاص و سفارش شده است که مسلمانان هر ساله توفیق تجربه‌اش را به دست می‌آورند، اما در این ضیافت الهی لیالی قدر از اجر و ارزش بی‌مثالی برخوردارند و در میان این سه شب، بیست و دومین شب ماه رمضان است که در احادیث و روایات احتمال شب قدر بودن آن بیشتر مطرح شده است – شب‌های نوزدهم و بیست و یکم ماه رمضان فرصت و بستر مناسبی است برای درک بهتر و بیشتر شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان - کما اینکه هر شب، شب قدر است اگر قدر بدانیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمود ریاضت- مدرس مباحث آموزش خانواده در زمینه تربیت دینی – ضمن بیان این جملات در خصوص شب‌های ارزشمند قدر یادآور شد: آگاه باشیم که در شب قدر اتفاق‌های خاصی می‌افتد که بنا بر روایات اگر انسان‌ها این اتفاق‌ها را دریابند، برای یک سال آینده خودشان بهترین‌ها را رقم زده‌اند.
در حقیقت این شب، شب برنامه‌ریزی یک سال آینده هر کدام از ما است و اگرچه کل مقدرات هستی در شب قدر برنامه‌ریزی می‌شود اما مقدرات یک سال آینده انسان‌ها به این شب بستگی دارد از این‌رو بیشتر از آنکه معنوی باشد، دنیایی است پس لازم است مراقب تأثیری که این شب‌ها بر امور دنیایی‌مان می‌گذارند باشیم. نکته با اهمیت دیگر زنده نگه داشتن این شب‌ها است البته باید توجه داشت که احیا را نه به معنای بیداری که به معنای بیدار شدن مد نظر قرار دهیم و در این بیدار شدن به این فکر کنیم که آینده‌مان چطور رقم می‌خورد، چراکه خودمان در برنامه‌ریزی یک ساله‌مان دخیل هستیم و با دعاهایمان می‌توانیم ره صد ساله را یک شبه طی کنیم.
به عقیده حجت‌الاسلام و المسلمین ریاضت، این شب ارزشمند با سیصد و شصت و پنج شب دیگر سال متفاوت است چراکه برخلاف همه ایام که دست اهل زمین به سمت آسمان است، در این شب دست‌های همه عوالم به سمت زمین گشوده می‌شود تا مقدراتی که برای فرد، خانواده، جامعه و دنیایش روی زمین برنامه‌ریزی می‌شوند به ملائک ابلاغ و در طول یک سال آینده، از آسمان به سوی زمین نازل شوند از این‌رو باید این فرصت را غنیمت شمرد و هر کسی به اندازه سعه وجودی خودش مفهوم این شب گرانقدر را درک کند، همانطور که هر فردی بنا بر توانایی‌اش می‌تواند از پهنه بیکران یک اقیانوس بهره ببرد و آن کسی که غواصی می‌داند از عمق اقیانوس مروارید صید خواهد کرد. کافی است در ظاهر متوقف نشویم تا هر کسی بنا به ظرف وجودی‌اش از ظاهر به باطن برسد، همانطور که اهل بیت، علما، اندیشمندان، فرهیختگان و اهل ذوق با توجه به آگاهی، معرفت و شناخت خودشان به تفکر و تدبر می‌پردازند.
علی قائمی امیری- دکترای علوم تربیتی و جامعه شناسی مذهبی از دانشگاه سوربن فرانسه – در تکمیل این مباحث با اشاره به اینکه در اسناد و روایات اسلامی برای ماه رمضان عناوین معینی از جمله شهر الله، شهر التوبه، شهر الصیام، شهر الضیافه و شهر الرحمه تعیین شده است، اظهار داشت: همه ماه‌ها، ماه خداوند است اما اینکه ماه رمضان به‌طور اختصاصی ماه خداوند نامید شده به این دلیل است که این ماه، ماه قداست است، همانطور که از میان مساجد متعددی که در جهان وجود دارد، بیت‌الله الحرام به‌دلیل قداستش خانه خدا معرفی شده است.
از این‌رو است که در همه ماه‌ها می‌توان توبه کرد، روزه گرفت، میهمان خدا بود و مورد رحمت خداوند قرار گرفت اما همه این موهبت‌ها در ماه رمضان لذت و اجر بیشتری خواهند داشت و شب تا صبح و صبح تا شب این ماه درهای رحمت خداوند باز هستند و انسانی از این درگاه ناامید باز نخواهد گشت و از همه اینها مهم‌تر آن است که وضع و سرنوشت یک ساله انسان‌ها در یکی از شب‌های این ماه گرامی مقدر خواهد شد.
از منظر این جامعه شناس دینی نکته مهمی که باید در شب قدر مدنظر قرار داد این است که زنده نگه داشتن شب قدر، به خواندن دعاهایی که معنای آنها را درک نکنیم نیست، بلکه شب تفکر است و باید بیندیشیم از زمانی که به سن بلوغ و تمیز رسیدیم بواسطه غلبه نفس و شیطان بر ما چه اشتباه‌ها و گناه‌هایی را مرتکب شده‌ایم و در این فرصت بی‌مثال از خداوند بخواهیم به برکت ماه رمضان که ماه خوبان است ما را ببخشد و بهترین‌های ممکن را برایمان مقدر سازد.
قدر بدانیم
«برخی از افراد گمان می‌کنند به‌دلیل ضربت خوردن و شهادت حضرت علی(ع) است که نام قدر بر این شب‌ها نهاده شده است در صورتی که چنین نیست و شب‌های قدر از زمان پیامبر خدا حضرت ابراهیم(ع) تاکنون بیش از ۵ هزار سال است که اهمیت داشته، اما مقارن شدن شهادت حضرت امیر با این لیالی گرامی بر ارزش و گرانی این شب‌ها افزوده است.» دکتر قائمی امیری با بیان این جمله ادامه داد: خوب است از همین ارزش و اعتبار کمک بگیریم و در شب قدر سعی کنیم محبت خداوند را به سمت خودمان جلب کنیم.
خوشبختانه برای رسیدن به این مهم هم می‌توانیم از مولا علی(ع) کمک بگیریم که در خطبه ۸۶ نهج‌البلاغه فرمودند «کسی که مدیر خود باشد محبوب خدا خواهد بود.» بر همین اساس کافی است از فرصت ماه پربرکت رمضان استفاده کنیم و در تمام ماه‌ها و روزهای سال مدیر گوش، زبان، شکم، قلم، قدم و همه اعمال و رفتارمان باشیم تا محبوب خداوند شویم.
«به تعبیر حضرت علی(ع) ظاهر شب قدر، شب نزول قرآن و بهتر از هزار ماه است اما باطن این شب رسیدن به حقیقت وجودی است و اگر هر انسانی خودش را پیدا کند خدا را پیدا کرده است. همانطور که در آیات آمده است ما قرآن را به عربی بر شما نازل کردیم تا شما در آن تعقل کنید مادامی به هدف می‌رسیم که از ظاهر عبور کنیم و به باطن برسیم. همچنین پاداش عمل را به کسی می‌دهند که عملش ثبت شود و به نوعی عامل به عمل باشد.
درواقع صرف اینکه یک فرد نماز بخواند پاداش نخواهد گرفت بلکه اگر نماز خواندنش ثبت شود پاداش خواهد گرفت همانطور که اگر فردی شب قدر را زنده نگه دارد احیا گیرنده نخواهد بود بلکه اگر شب زنده داری‌اش ثبت شود احیاگیرنده به حساب خواهد آمد به همین خاطر است که حضرت امیر فرمود؛ چه بسیار کسانی که روزه می‌گیرند اما روزه‌داری‌شان ثبت نمی‌شود.»
حجت‌الاسلام والمسلمین ریاضت این جملات را مطرح کرد تا بگوید: از پل ظاهر گذشتن و به باطن رسیدن است که منجر به دریافت پاداش در قبال اعمال‌مان خواهد شد. برای اینکه تأثیر این شب را در تمام طول سال‌مان احساس کنیم نیازمند تفکر، اندیشه و درک مفهوم و باطن اعمال شب قدر هستیم تا به این ترتیب از درک دنیای خوب به درک آخرت خوب برسیم همانگونه که در روایات هم می‌خوانیم برای مؤمنی که شب قدر را درک کند، دنیا و آخرت مساوی است.
فرصتی برای تفکر
«بر اساس اسناد شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان، شب‌های قدر نامیده می‌شوند، این در حالی است که در احادیث و روایات تأکید بیشتر بر شب بیست و سوم این ماه است و متأسفانه شاهد آن هستیم که گاهی به این شب گرامی کمتر ارج نهاده می‌شود. از این‌رو لازم است مساجد، عبادتگاه‌ها و تکایا برای این شب سرمایه‌گذاری بیشتری به خرج دهند کما اینکه اگر در تقویم کشور هم بازنگری می شد و روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان هم جزو تعطیلات رسمی قرار می‌گرفت، فرصت گرامی داشتن این شب با فضیلت غنیمت شمرده می‌شد.»
دکتر قائمی امیری با بیان این نکته خاطرنشان کرد: اینکه هر انسانی فرصت داشته باشد تا برای گرفتاری‌هایش چاره‌جویی کند بهترین موهبتی است که نصیب او خواهد شد، از این‌رو است که باید به حضور در شب بیست و سوم ماه رمضان مفتخر باشیم. ماه رمضان ماه وصل و پیوند با خداوند است، آنهایی که از خداوند بریده‌اند، باید بدانند جز خداوند برای آنها ملجأ و پناهی نیست و چه بهتر که در این شب گرانبها، استغفار کنند و به ترمیم و تحکیم رابطه خود با خداوند بپردازند.
علاوه بر این منکر دعا و عبادت‌هایی که در شب قدر خوانده و انجام می‌شود نیستیم اما تفکر در شب قدر است که از خواندن دعا ارزشمند‌تر است؛ اینکه فکر کنیم تا به‌حال چه کرده‌ایم، در طول عمر خود چند کار خیر انجام داده ایم، قلب چند نفر را شکسته‌ایم و به گذشته، وضع حال و آینده‌مان فکر کنیم بهترین راهکاری است که گره مشکلات و گرفتاری هایمان را در شب قدر خواهد گشود.
در همین راستا حجت‌الاسلام ریاضت هم تأکید داشت: از فضای عبادت‌های ظاهری فاصله بگیریم و با آنکه خواندن دعاهای جوشن کبیر، مجیر، افتتاح، قرآن بر سر گرفتن و نماز خواندن در این شب خوب است اما خوب‌تر آن است که به مفاهیم این اعمال دقت کنیم و مفهوم و منظور دعا، نماز، آیات و سوره‌هایی را که می‌خوانیم دریابیم. چنانچه در شب قدر بیندیشیم که برای یک سال آینده‌مان چطور برنامه‌ریزی کنیم نقش آفرینان خوبی در سرنوشت‌مان خواهیم بود.
آنچه در لیالی قدر اهمیت دارد، اثری است که در زندگی روزمره هر فردی بر جای می‌گذارد؛ آثاری که در تعامل با خانواده، همسایه، دوست، همکار و البته در ارتباط‌مان با خداوند نمایان می‌شود زیرا همانطور که اشاره شد شب قدر صرفاً یک شب معنوی نیست و در امور مادی‌مان نیز مؤثر است.
به‌گفته حجت‌الاسلام والمسلمین ریاضت، نمونه عینی ارزشمند بودن شب قدر را می‌توان به احوال کسی نسبت داد که نزد طبیب حاذقی می‌رود و با اعتماد کامل هر نسخه‌ای را که برایش می‌پیچد می‌پذیرد. در این شب به درگاه بهترین بهترین‌ها رو می‌آوریم. خدایی که حنان است و اگر به معنا و مفهوم این صفت و صفات متعددی که در ادعیه منتسب به شب‌های قدر آمده است توجه کنیم درمی‌یابیم که اگر قرار است انسان خلیفه خداوند باشد روی زمین ، باید صفات خداوند در وجودش تحقق پیدا کند و از صفت حنان خداوند وام بگیرد و در برخوردش با همسر، فرزند، همسایه، ارباب رجوع و سایرین رأفت و لطافت به خرج دهد و سایر صفات خداوند را نیز در وجود خودش زنده کند تا بواسطه شب قدر کلام و عملکرد عاقلانه، منطقی و مستدل‌تری داشته باشد و از غرور، تکبر و خودبزرگ بینی به دور بماند.
منکر دعا و عبادت‌هایی که در شب قدر خوانده و انجام می‌شود نیستیم اما تفکر در شب قدر است که از خواندن دعا ارزشمند‌تر است؛ اینکه فکر کنیم تا به‌حال چه کرده‌ایم، در طول عمر خود چند کار خیر انجام داده ایم، قلب چند نفر را شکسته‌ایم و به گذشته، وضع حال و آینده‌مان فکر کنیم ؛بهترین راهکاری است که گره مشکلات و گرفتاری هایمان را در شب قدر خواهد گشود.
آنچه در لیالی قدر اهمیت دارد، اثری است که در زندگی روزمره هر فردی بر جای می‌گذارد؛ آثاری که در تعامل با خانواده، همسایه، دوست، همکار و البته در ارتباط‌مان با خداوند نمایان می‌شود زیرا همانطور که اشاره شد شب قدر صرفاً یک شب معنوی نیست و در امور مادی‌مان نیز مؤثر است.
- 17
- 3
