گزارشی از آیین قدیمی دهه اول محرم که در روستای اراضی مبارکه اصفهان برگزار می‌شود

پارچه‌های مشکی، آیه‌هایی از قرآن و پرچم‌هایی به نشانه عاشورا و قیام کربلا همه‌جا را به تسخیر خود درآورده‌اند. تمام دیوارهای کاهگلی و آجری‌، رنگ دیگری گرفته‌اند، اهالی هم لباس تیره پوشیده‌اند تا باغملک و اراضی یکدست سیاه‌پوش باشند. حال‌وروز تمام روستاهای مبارکه همین است. به مرور هیزم‌ها گوشه حیاط خانه‌ها روی هم تلنبار می‌شوند تا روزهای تاسوعا و عاشورا زیر دیگ‌های نذری را گرم کنند. برنج‌ها روی سینی‌ها بالا و پایین می‌روند، تا پاک و شسته شوند. مرغ‌ها شسته می‌شوند تا شکم‌پرشده روی سینی‌های بزرگ راهی حسینیه شوند.

همه‌چیز از شب هشتم محرم بعد از اذان مغرب و عشا شروع می‌شود. این‌جا رسم است تاسوعا را روستایی که میهمان بوده، عاشورا میزبان باشد. لیلی سال‌هاست روز تاسوعا خودش را به اراضی می‌رساند تا سهمی از نذر مادربزرگش داشته باشد. «شب هشتم محرم روستای میزبان نماز مغرب را که به ‌جا آورد، دسته‌ای راه می‌اندازد و به سمت روستای میهمان می‌رود، تا در کمال ادب و به سبک و سیاق پدران‌شان روستای همسایه را برای میهمانی تاسوعا دعوت کنند. سلام‌خوانی هم یکی از رسوم قدیمی باغملک و اراضی است. روز تاسوعا دسته‌های هر روستا از حسینیه راهی می‌شود و ظهر تاسوعا در مکانی که مشخص است به هم می‌رسند. نخل‌های بزرگ روبه‌روی هم قرار می‌گیرند و متنی قدیمی خوانده می‌شود و نخل‌ها به احترام هم سر پایین می‌آورند و دسته روستای میزبان کنار می‌رود تا روستای همسایه وارد روستا شود و خودشان پشت‌سرش راه می‌افتند به سمت حسینیه.»

روستاهای همجوار «اراضی» این مراسم را در روزهای تاسوعا و عاشورا دارند؛ روستاهایی مانند اسدآباد محله‌محله می‌شوند و هرکدام میزبانی تاسوعا یا عاشورا را به‌عهده می‌گیرند. وقتی وارد روستاهای اراضی، باغملک، اسدآباد، زیباشهر و … می‌شوید، بوی نذری‌هایی که روی هیزم‌ها پخته می‌شود، تمام فضا را پر کرده است.

صدای الله‌اکبر موذن که در روستا می‌پیچد، سینی‌های بزرگ غذاهای تزیین‌شده روی سر اهالی می‌نشیند و راهی حسینیه روستا می‌شوند، تا بعد از نماز صرف شوند

هر خانه‌ای نذری خودش را دارد. آفتاب تاسوعا که طلوع می‌کند، روستایی که میزبان است، هیزم‌ها و دیگ‌هایش را آماده می‌کند و زنان و دختران روستای میهمان هم مسیر روستای همسایه را در پیش می‌گیرند، تا سهمی در پخت نذری داشته باشند و مردان هم با دسته‌های عزاداری به روستای میزبان می‌آیند؛ رویه‌ای که روز عاشورا تکرار می‌شود، اما این‌بار روستای همسایه میزبان است و دیگ‌های نذری را برای میهمانانش آماده می‌کند.

صدای الله‌اکبر موذن که در روستا می‌پیچد، سینی‌های بزرگ غذاهای تزیین‌شده روی سر اهالی می‌نشیند و راهی حسینیه روستا می‌شوند، تا بعد از نماز صرف شوند. درِ هیچ خانه‌ای بسته نیست . مردان در حسینیه می‌مانند، تا بعد از غذا مقدمات تعزیه‌خوانی بعدازظهر را مهیا و همه اهالی دو روستا را دور هم جمع کنند. رسم کهن روستای اراضی و باغملک از روز هشتم محرم شروع می‌شود. لیلی ساکن اصفهان است و مانند بسیاری از ساکنان اصفهان تاسوعا و عاشورا را در اراضی یا باغملک است. «مادربزرگم سال‌هاست نذری‌اش را خودش می‌پزد، مثل بسیاری از زنان روستا، حتی برنجش را روی آتش می‌پزد، کاری که مادر و مادربزرگ‌هایش انجام می‌دادند. این‌جا هر خانه‌ای نذری خودش را می‌پزد و این درحالی است که هر خاندانی در حسینیه یک تکیه دارد و روزهای تاسوعا و عاشورا هر تکیه غذای نذری خودش را می‌پزد، برای همین هر تعداد هم عزادار وارد روستا شود، گرسنه نمی‌ماند.»

روستاهای مبارکه اصفهان سال‌هاست تاسوعا و عاشورای حسینی را به سبک‌وسیاق پدران‌شان برگزار می‌کنند و از میان این روستاها اراضی و باغملک به دلیل سینی‌های بزرگ غذا که با حوصله و سلیقه زیادی تزیین شده‌اند و با سر دادن اذان ظهر روی سر اهالی روستا به سمت حسینیه راهی می‌شوند، سر زبان‌ها افتاده‌اند. روستاهایی که محصول عمده کشاورزی‌شان برنج است، محصولی که پایه اصلی نذرهای روستا به حساب می‌آید. جمعیت ۲هزار نفری اراضی و باغملک با طلوع روز تاسوعا دست‌ به کار می‌شوند و هر خانواده‌ای در حد توان دیگ نذری‌اش را روی هیزم‌های آماده می‌گذارد، تا آیین قدیمی روستا را به جا بیاورد. پخت نذری همزمان با برگزاری مراسم دعا و شب زنده‌داری تاسوعا انجام می‌شود.

اهالی روستا پس از پخت غذا آن را با بهترین تزیین ممکن و سینی‌آرایی، درنهایت سادگی و خلوص در سینی‌های بزرگ، بر سر نهاده و راهی حسینیه بزرگ روستای اراضی می‌شوند؛ سینی‌هایی پر از کباب، مرغ، قرمه‌سبزی، آبگوشت و قیمه. اهالی روستا تقدس و تکریم نذری امام‌حسین(ع) را از نیاکان‌شان به یاد دارند و سینی‌های بزرگ با غذاهای تزیین‌شده‌ هم بخشی از آیین است که هنوز هم اجرا می‌شود. علیرضا هم اصفهانی و چندسالی است که در این مراسم شرکت می‌کند. «عزاداران هر دو روستا در حسینیه‌ دور هم جمع می‌شوند، البته بعد از دور هم آمدن دسته‌های عزاداری و برگزاری رسم سینه‌زنی در کنار برپایی نماز روز تاسوعا. اراضی روز تاسوعا هر ‌سال میزبان حدود ۵۰هزار عزادار غیربومی است. جالب این است ‌که هر خانوار به فراخور میزان درآمد خود غذا درست می‌کند. روز تاسوعا کسی از روستا گرسنه بیرون نمی‌رود، چراکه اگر احیانا کسی در حسینیه سیر نشود، در خانه اهالی روستا باز است و از گردشگران مدام برای پذیرایی دعوت می‌شود.

اهالی اراضی طبق آیین خود در روز تاسوعا از اهالی روستای باغ‌ملک در چند کیلومتری خود دعوت می‌کنند، اما به دلیل جذابیت این نوع پذیرایی چند سالی است گردشگران زیادی از شهر اصفهان هم به این روستا سفر می‌کنند، تا این مراسم را از نزدیک ببینند. بعد از اصفهان هم مردم شهر مبارکه نزدیک‌ترین شهر به این دو روستا بیشترین گردشگر را دارد.»

علیرضا خبرنگار است و جاذبه مراسم و آیین روستاها او را علاقه‌مند به این بازدید از این روستاها کرده است. «روز عاشورا هم تک‌تک این مراسم‌ها اجرا می‌شود و تنها جای میهمان و میزبان فرق می‌کند، البته روز عاشورا بعد از تعزیه‌خوانی بعدازظهر مراسم شام‌غریبان برگزار می‌شود؛ ۳۱سال همیشه این بوده و مادرم هم همه این آیین را از کودکی به یاد دارد، ۷۰-۶۰سالش را تنها ما دیده‌ایم. به نظرم از زمانی که این روستاها شکل گرفته، این آیین برپا می‌شده تا همین حالا.»