اعتمادآنلاین، روزی که شهر رمادی در عراق به دست داعش افتاد توفان شن آغاز شد. در میانه سردرگمی‌ها، عملیات انتحاری با خودرو در مرکز شهر انجام شد و ویرانی‌های گسترده‌ای برجای گذاشت. در بعد از ظهر آن روز پرچم سیاه داعش در مراکز دولتی آویخته بود.
صدها مایل دورتر، صفی از ماهواره‌ها تصاویر متعددی را ضبط کردند. بازارها خالی شدند. کارخانه‌ها تعطیل، زمینهای گندم و جو، خشک و تمام چراغ‌های شهر خاموش بودند.
به گزارش گروه بین‌الملل اعتمادآنلاین، پژوهشگران اندیشکده آمریکایی «رند» با استفاده از داده‌های این ماهواره‌ها شرح کاملاً متفاوتی از زندگی در قلمرو داعش عرضه کردند. این محققان دریافتند علیرغم ویرانگری‌های اقتصادی داعش، استثناهایی قابل مشاهده است.
اندیشکده «رند» از سال ۱۹۴۶ ماهواره‌ای را در مدار زمین قرار داد که همه چیز، از برنامه‌های سلاح هسته‌ای تا ترافیک ساعات شلوغی شهرها را رصد کرده است. ایالات متحده اکنون به تنهایی بیش از ۸۰۰ ماهواره فعال در مدار زمین دارد؛ بیش از نیمی از این ماهواره‌ها تجاری هستند. تحلیل‌گران از داده‌های بدست آمده از این ماهواره‌ها برای محاسبه فقر در کنیا، بازار سیاه در کره شمالی، و حتی مشتریان خودرو در پارکینگ‌های شرکت Home Depot استفاده کرده‌اند.
داده‌های ماهواره‌ای به دست آمده از بازتاب‌های سطحی زمین، می‌توانند نشان دهند، به عنوان مثال چه میزان از زمین به کشاورزی اختصاص داده شده است. مطالعه گرمای مناطق شهری می‌تواند کارخانه‌های در حال کار را مشخص کند. اسکن‌های مادون قرمز زمین می‌تواند چراغ‌های روشن شهر را در شب، و به شکل تار عنکبوتی نورانی در زمینهای تاریک نشان دهد.
محققان داده‌های بیش از ۱۵۰ شهر در عراق و سوریه را طی چند ماه جمع‌آوری کردند. آن‌ها تخمین زدند که یک سوم کل جمعیت در زمان داعش مهاجرت کرد. کارخانه‌ها تعطیل و زمین‌ها خشک شدند. در سوریه، بیش از ۶۰ درصد چراغ‌ها خاموش شدند. در این زمان داعش تلاش می‌کرد تا برق و ژنرال‌های سوختی را در اختیار بگیرد. در عراق، این مقدار بیش از ۸۰ درصد بود.
به گفته اریک رابینسون، یکی از محققان این مؤسسه: «آنچه در این پروژه منحصر به فرد بود استفاده از تمام ابزار محاسبه و ارائه درکی جامع‌تر از اقتصادهای محلی بود [...] ما توانستیم با تکیه بر نور چراغ در شب، از میزان مصرف برق و سطح کنترل جمعیت آگاه شویم. ما متوجه شدیم، اگر کل جمعیت شهر تخلیه شود، هیچ کسی چراغی را روشن نخواهد کرد.»
اقتصاد و حکومت‌داری در زمان داعش
محققان روی پنج شهر بزرگ، و با استفاده از تصاویر بسیار دقیق از ماهواره‌های تجاری تمرکز کردند. این تصاویر، مشابه با تصاویر ماهواره‌ای در Google Maps، به قدری دقیق بودند که محققان توانستند تعداد خودروهای جاده‌ها یا میزان شلوغی پیاده‌روها در بازار را محاسبه کنند. این تصاویر دو مسئله کاملاً متفاوت را نشان داد.
در شهرهایی نظیر رمادی، تکریت، و دیر الزور که داعش تلاش می‌کرد زیر حملات شدید، کنترل آن‌ها را حفظ کند، حکومت این گروه با فساد اقتصادی همراه بود. به عنوان مثال تصاویر رمادی چیزی شبیه به شهر ارواح را نشان می‌داد. کامیون‌های تجاری به کلی از خیابان‌های تکریت محو شدند. در دیر الزور، نور چراغ‌ها در همسایگی‌های تحت کنترل داعش خاموش بود، اگرچه این گروه به بسیاری از میدان‌های نفتی گسترده خارج از شهر دسترسی داشت و می‌توانست ژنراتورهای تولید برق را روشن نگاه دارد.
اما در پایتخت «خلافت»، جایی که داعش کنترل بهتری داشت، تصاویر ماهواره‌ای نشان از حکومتی کارآمد داشت. به عنوان مثال، در شهر رقه، این گروه توانست حتی هنگام قطعی سراسری برق شهر، بیمارستان‌ها را روشن نگاه دارد. داعش در شهر بزرگ موصل توانست یک بازار سقف باز را به بازاری مسقف تبدیل کند که خیلی زود با حجم عظیمی از خریداران و خودروها پر شد – جایی که داعش می‌توانست مالیات بگیرد.
موصل: مرکز شهر و بازار
رابینسون در این‌بار گفت «به طور مشخص داستان‌های وحشتناکی از این شهر به گوش می‌رسید، اما مردم همچنان باید غذا تهیه می‌کردند، و مغازه داران همچنان صاحب مغازه بودند، و اجناس همچنان به بازار وارد و از آن خارج می‌شد».
این پژوهشگر در ادامه خاطرنشان کرد «یکی از مشخصه‌های کلیدی گزارش ما این است که داعش، بدون نبردهای نظامی برای باز پس گرفتن این منطقه، می‌توانست برخی از تجربه‌های موفق خود در موصل و رقه را تکرار کند. در این صورت ما با دشمنی کاملاً متفاوت روبرو می‌شدیم.»
تحلیل تصاویر ماهواره‌ای مؤسسه «رند»، پس از فروپاشی داعش، اهمیت ویژه‌ای دارد. هرچند مشاهده نحوه حکومت‌داری داعش دیگر ممکن نیست، اما ویرانی‌هایی که برجای گذاشت، اقدامات ضروری برای بازسازی این مناطق را مشخص می‌کند.
به گفته این کارشناس، درصورتی که حکومت‌های محلی این مناطق واقعاً بازسازی نشوند، باید شاهد گروه‌هایی مشابه داعش باشیم.
دامنه این ویرانی‌ها به طور مشخص در رمادی بسیار گسترده است. اکنون حدود سه سال از ورود نظامیان داعش به این شهر می‌گذرد، و دو سال است که نیروهای عراقی این منطقه را از کنترل داعش خارج کرده‌اند. داده‌های ماهواره‌ای اندیشکده «رند» نشان می‌دهند که تقریباً تمام همسایگی‌های این منطقه ویران و تمام پل‌ها تخریب شده‌اند. این شهر که زمانی ۳۰۰ هزار نفر سکنه داشت، اکنون پس از خروج داعش، و به گزارش داده‌های مؤسسه «رند»، حداکثر ۳۶ هزار نفر سکنه دارد.
- 10
- 6
