مدتی نسبتا طولانی است که حقوق جانوران در اتحادیه اروپا به رسمیت شناخته می‌شود و تمرکز قوانین مربوطه از در نظر گرفتن این موجودات به چشم اموال و دارایی، به احترام گذاشتن به حقوق، به خاطر اثبات وجود توانایی حسی حیوانات، تغییر یافته است.
به طور دقیق‌تر می‌تواند گفت که احساسات حیوانات به توانایی این جانوران در درک و پردازش حس‌های مختلف مربوط می‌شود؛ بسیاری از اعضای جوامع مختلف، بدون در نظر گرفتن تحقیقات علمی انجام‌شده بر این باورند که حیوانات توانایی وابسته شدن، حس کردن و حتی داشتن ویژگی‌های شخصیتی مختلف را دارند، اما جالب است بدانید که برای مدت‌ها، دانشمندان علوم رفتاری قوای حسی جانوران را زیر سوال می‌بردند و بر اساس تصوری که به فیلسوف معروف، رنه دکارت در قرن هفدهم نسبت داده می‌شود، این موجودات را اصطلاحات بی‌احساس خطاب می‌کردند.
تحقیقات پیشین در مورد احساسات حیوانات
با این حال در دهه‌های اخیر پژوهش‌های گسترده‌ای در رابطه با احساس حیوانات انجام شده‌اند و با وجود اینکه بز به عنوان تنها جانوری شناخته می‌شود که از مابقی پستانداران در این زمینه ضعیف‌تر است، باز هم دانشمندان در اثبات این حقیقت که بزها در شرایط آزمایشی مختلف، پردازش حسی قابل قبولی دارند، موفق بوده‌اند. به طور مشخص‌تر در یک تحقیق صداهایی که تعدادی از این جانوران در هنگام گرسنگی و تنهایی ایجاد می‌کردند آنالیز شد و در کنار این اطلاعات، ضربان قلب و فرکانس صداهای تولیدشده در این شرایط، وجود احساسات در بزها را تایید کرد.
از طرف دیگر، اسب‌ها سرشار از حس‌های مختلف هستند؛ این موضوع برای بسیاری از کسانی که با این جانور سر و کار داشته‌اند و از اجتماعی بودن و عمق روابط موجود بین اعضای مختلف یک گله اسب آگاه‌اند، تعجبی ندارد. همچنین، این حیوان نجیب در حیات‌وحش به عنوان طعمه شناخته می‌شود و به دلیل طبیعت مضطرب و داعما نگران حیوانات ضعیف‌تر، توانایی‌های حسی پیشرفته‌ای دارد.
سوارکاری در کانادا به عنوان یکی از ورزش‌های پرخطر، در کنار اسکی و موتورسواری قرار دارد و بسیاری از پرورش‌دهندگان اسب در شمال قاره آمریکا می‌دانند که وضعیت احساسی این حیوان تا چه حد در عملکرد آن تاثیر مستقیم دارد.
به عنوان مثال در یک پژوهش در فرانسه، دانشمندان ۱۸۴ اسب را از ۲۲ مدرسه اسب‌سواری مختلف موردبررسی قرار دادند تا اطلاعات موجود در مورد توانایی این حیوان برای حفظ آرامش خود، در زمانی که شرایط جدیدی پیش می‌آید و یا محیط اطراف تغییر می‌کند را گسترش دهند.
نتایج این بررسی‌ها نشان داد که محل نگه‌داری از اسب یکی از موثرترین عوامل در حفظ آرامش این موجود، در شرایط مختلف است؛ به این معنا که مراقبت از اسب در مکان‌های باز و فضاهای آزاد استرس حیوان را در موقعیت‌های اضطراب‌آور کاهش می‌دهد. در کنار اهمیت این یافته‌ها برای جامعه سوارکاران، نکته مهم‌تری که تحقیق انجام‌شده و سایر مطالعات مشابه بر روی آن تاکید می‌کنند، قابلیت درک حس ترس و اضطراب در جانورانی مانند اسب است.
سوال مهم دیگر در مورد احساسات جانوران، به امکان وجود ویژگی‌های شخصیتی در این موجودات مربوط می‌شود؛ به صورت کلی، در جوامع علمی اثبات شده است که حیوانات دارای شخصیت هستند و پژوهش‌هایی هم انجام شده‌اند که علاوه بر اثبات این ویژگی، از وجود تفاوت‌های شخصیتی در حیوانات خبر می‌دهند.
حتی مطالعات جالب‌توجه دیگری در مورد احساسات ماهی‌ها که عموما بی‌حس‌تر از تمامی جانوران دیگر در نظر گرفته می‌شوند، وجود دارد و اثبات شده است که این موجودات آبزی هم دارای شخصیت هستند؛ به طور مشخص‌تر تحقیقات نشان می‌دهند که ماهی‌ها بسته به نوع ویژگی‌های شخصیتی خود، در هنگام مهاجرت‌های فصلی در قسمت‌های مختلف محل زندگی، رفتار متفاوتی را از خود نشان می‌دهند.
اهمیت مطالعات انجام‌شده در مورد احساسات حیوانات
پس از مطالعه‌ی مطالب مختلف در مورد احساس جانوران، ممکن است این سوال به وجود بیاید که چرا دانشمندان وقت و انرژی خود را برای تحقیق در این راه صرف می‌کنند؟ جواب سوال و دلیل اصلی تلاش برای اثبات توانایی درک احساساتی مانند ترس، اضطراب و درد در جانداران گوناگون، به نگرانی‌های موجود در مورد حقوق حیوانات مربوط می‌شود.
شاید از خود بپرسیم که همچنان جانوران مختلف در سراسر جهان برای مصارف غذایی، در هنگام پرورش و جابه‌جایی به کشتارگاه‌ها، حس‌های مختلفی از اضطراب تا درد را تجربه می‌کنند و با به رسمیت شناخته شدن قوای حسی حیوانات، چه تغییری در شرایط زندگی این موجودات به وجود می‌آید؟
متخصصان معتقدند که کاهش حس‌های منفی ایجادشده در حیوانات، در زمان انتقال به کشتارگاه‌ها و یا شرکت در مسابقه‌های مختلف و استفاده‌های گوناگون، کار مشکلی است، اما در صورتی که هر جاندار به عنوان ارگانیسمی دارای احساسات در نظر گرفته نشود، رعایت حقوق و تضمین در دسترس بودن امکانات لازم و پایه‌ای برای زندگی راحت آن موجود از آنچه که هست، سخت‌تر می‌شود.
از طرف دیگر، در بسیاری از کشورها با وجود تمرینات و آموزش‌های گسترده و مکرر، پرسنل کشتارگاه‌ها در حفظ رفتار مناسب و به دور از خشونت با حیوانات مشکل دارند و در صورتی که جانداران موجود در محل‌های پرورش حیوانات به عنوان جانورانی دارای توانایی حسی شناخته نشوند، ایجاد تغییر در این مکان‌ها سخت‌تر از گذشته می‌شود.
کیا علیپور
- 18
- 4
