جمجمه کوچک‌ترین دایناسور جهان کشف شد

صد میلیون سال قبل ، در اواسط دوران مزوزوئیک، زمین سکونت‌گاه انواع مختلف دایناسورها بود. دیرینه شناسان باتوجه به کشفیات جدید خود فکر می کنند کوچک ترین دایناسور عصر مزوزوئیک حتی از مرغ مگس خوار زنبوری، کوچک ترین پرنده ای که امروزه زندگی می کند نیز کوچک تر بوده است. جمجمه ی دایناسور جدید که درون کهربایی ۹۹ میلیون ساله در میانمار کشف شده است، تنها ۱/۷ میلی متر طول دارد. اوکانر جینگمی، درمورد این پژوهش می گوید:

من با دیدن این نمونه در بهت فرو رفتم. این، برای یک دیرینه شناس عجیب است. ما هرگزی چیزی مانند آن ندیده بودیم.

محققان موجود تازه را Oculudentavis khaungraae نامیده اند که به معنای پرنده ی دندان چشم است. موجودِ عجیب مذکور نه کاملا شبیه پرنده و نه دایناسور بوده است. اما سرنخ هایی وجود دارد که قدری درمورد سبک زندگی او می گوید. به عنوان مثال ، دندان هایش نشان می دهند که این دایناسور کوچک شکارچی بوده و مدخل چشمش کاملا باریک است که ورود نور را محدود می کند و نشان می دهد که احتمالا در طول روز فعال بوده است. علاوه بر این ، اگرچه دایناسور بسیار کوچک بوده، استخوان هایش به طرز شگفت آوری دارای استحکام بالا بوده است. اوکانر می گوید:

از نظر ما، این حقیقت که جمجمه بسیار یکپارچه است، این واقعیت که جانور تعداد زیادی دندان و چشم های برجسته ی بزرگی داشته است، همه نشان می دهند که با اینکه اندازه ی کوچکی داشته، یک شکارچی بوده و احتمالا از حشرات ریز تغذیه می کرده است.

با توجه به تمام این یافته ها، می توان گفت اوکولودنتاویس در گروه خاص خود قرار می گیرد و خویشاوند مرغ مگس خوار مدرن نیست برای این که این پرندگان از شهد گیاهان تغذیه کرده و دندان هایشان نیز مثل دندان های فسیل کشف شده نیست. براین اساس ، پژوهشگران فکر می کنند موجوداتی مانند مرغ مگس خوار مسیر تکاملی دیگری را پیموده اند. پژوهشگران وزن این موجود را دو گرم تخمین زده اند و می گویند اندازه ی آن احتمالا یک ششم اندازه ی کوچک ترین پرنده ای بوده که تاکنون فسیل آن کشف شده است. راجر بنسون، دیرینه شناس دانشگاه آکسفورد که در این پژوهش مشارکتی نداشته است، می گوید:

این امر نشان می دهد که این پرندگان احتمالا مدت کوتاهی پس از شکل گیری در اواخر دوره ی ژوراسیک( که از حدود ۲۱۰ تا ۱۴۵ میلیون سال پیش طول کشیده است)، به این اندازه ی کوچک بدن رسیده اند. درمقابل، وزن کوچک ترین دایناسورها صدها بار بیشتر بوده است.

احتمالا اوکولودنتاویس یکی از جانورانی باشد که در پله ی سنگی میان دایناسورها و پرندگان می ایستد. به گفته ی بنسون، این موجود پردار میتواند در میانه ی راه درخت تکاملی بین پرندگان کرتاسه و کهن بال( دایناسور پرنده ی نمادین عصر ژوارسیک) قرار گیرد.

خصوصیت های عجیبی مثل شکل و اندازه ی دندان ها و کاسه ی چشم نیز موجود است که نه در پرندگان و نه در دایناسورها، دیده نشده است. درواقع این خاصیت ها بیشتر شبیه ویژگی های مارمولک ها است. پژوهشگران در مقاله ی خود می نویسند:

تقریباً تمام این ویژگی های ریخت شناسی غیرعادی را میتوان بعنوان آثار کاهش اندازه ی بدن تفسیر کرد.

برای مثال، چشم های این موجود را درنظر بگیرید. موقعیت و اندازه ی کاسه ی چشمان او احتمالا نشان دهنده ی استراتژی دیگری برای افزایش اندازه ی چشم بدون افزایش اندازه ی حفره ی چشم بوده است. این بدان معنا است که این دایناسور کوچک فاقد دید دو چشمی بوده که ویژگی خاص یک شکارچی به شمار می رود.

گرفتارشدن در کهربا احتمالا تنها راه حفظ یک موجود ریز بعنوان فسیل است. بافت های نرم و اسکلت شکننده ی موجودات ریز معمولاً در دیگر رسوبات حفظ نمی شوند، بدین ترتیب برای مطالعه ی کاهش اندازه ی موجودات، کهربا نقطه ی شروع خوبی است. اوکانر می گوید:

اگر بخاطر کهربا نبود، ما درباره این موجود کوچک اصلا دانشی کسب نمی کردیم. کشف این کُنام اکولوژیکی کوچک که هرگز از وجود آن خبر نداشتیم، باورنکردنی است.

نتایج این پژوهش در مجله ی Nature منتشر شده است.