زنان که رکورد حضور در شورای شهر را شکستند از شهر چه می‌خواهند؟

 یکی دو ماه گذشته، وقتی ثبت نام انتخابات شورای شهر شروع شد، زنان در شبکه‌های اجتماعی با هشتگ‌های مختلفی خواسته‌هایشان را از شهر و مسئولان شهری مطرح کردند، خواسته‌هایی شامل سهم زنان در شوراها و مطالبات زنان از شوراها. سهم زنان از شوراها مشخص بود؛ این که زنان بیشتری جرات ثبت نام در انتخابات را به خودشان بدهند، لیست‌های انتخاباتی تعداد بیشتری از سهمیه‌ها را به زنان اختصاص بدهند و درنهایت سهم زنان از کرسی‌های شورای شهر و روستا بیشتر شود. این اتفاق هم در بسیاری از شهرها افتاد و به عنوان مثال در تهران، رکورد حضور زنان در شورای شهر شکسته شد و به جای سه صندلی ثابت چهار دوره گذشته، این بار شش زن در بین منتخبان برای ورود به پنجمین دوره شورای شهر تهران معرفی شدند.

اما حالا بخش دیگری از مطالبات زنان باقی مانده است؛ مطالباتی که به خواسته‌های آنها بعد از ورود اعضای جدید به شورا اختصاص دارد. توییت‌هایی که با محوریت این خواسته‌ها مطرح می‌شد، شامل مواردی بود مانند ایجاد فضاهای تفریحی و باشگاه‌های ورزشی برای زنان، در نظر گرفتن بخش بیشتری از وسایل حمل و نقل عمومی، در نظر گرفتن اقامتگاه‌هایی برای زنان کارتن‌خواب یا درگیر اعتیاد، در نظر گرفتن خانه‌های امن و سلامت برای زنان آسیب‌دیده و مهمتر از همه، ایجاد امنیت در فضای شهری برای تسهیل تردد زنان؛ از روشنایی معابر و امنیت پل‌های عابر پیاده گرفته تا آموزش و اطلاع‌رسانی برای کمتر شدن آزارهای خیابانی علیه زنان و ایجاد قوانین لازم برای حمایت از زنان در فضاهای شهری.

اما برای داشتن محله‌های امن چه باید کرد؟ پاسخ این سوال را از اعظم صوفیانی پرسیدیم. محققی که سال‌ها در این زمینه فعالیت کرده و با همراهی زهره رجبی و لیلا محمدی دو فعال اجتماعی دیگر، کانال تلگرامی به نام «محله امن» را برای آگاهی‌رسانی درباره کاهش خطرپذیری زنان در شهر اداره می‌کنند. صوفیانی به خبرآنلاین می‌گوید: همه ما تجربه‌های ناخوشایندی از زندگی در شهر داریم که رفت و آمد و فعالیت را برایمان سخت کرده است، این تجربه‌ها از آزارهای کلامی گرفته تا سطوح شدیدتر آن یعنی تجاوزاتی که گزارش‌هایش را می‌شنیدیم، ما را به این فکر انداخت که برای داشتن شهری بهتر و امن‌تر نباید فقط منتظر بمانیم که مسئولان کاری کنند، بلکه هر کدام از ما باید به وظایف شهروندی‌مان آگاه باشیم. ما در این کانال تلگرامی به آموزش‌های عمومی می‌پردازیم؛ مخاطبان ما هم مردان هستند و هم زنان، که با خواندن این مطالب بدانند چه رفتارهایی آزاردهنده است و برای پیشگیری از آنها باید چه کرد. 

آنها که سابقه فعالیت تحقیقاتی و پروژه‌های ارتقای کیفیت زندگی را هم دارند، تنها به فضای مجازی بسنده نمی‌کنند بلکه در محلات آسیب‌زا، تسهیلگری هم انجام می‌دهند و با ارتباط رودررو با مردم و آموزش‌های مستقیم، برای ارتقای امنیت زنان در شهر فعالیت می‌کنند. صوفیانی درباره این فعالیت‌ها توضیح می‌دهد: یکی از این پروژه‌ها در منطقه ۱۳ تهران بود.

در آنجا برای ارتقای امنیت زنان، کارگاه‌هایی را تشکیل دادیم، زنان محله در این فضا تجربه‌هایشان را مطرح کردند، یکی از تعرضی که به فرزندش انجام شده بود حرف زد، یکی از متلک‌هایی که به آنها گفته می‌شد شکایت داشت، دیگری از اطمینان نکردن به وسایل حمل و نقل می‌گفت، از اعتیاد و خرید و فروش مواد و کارتن‌خوابی و از بسیاری مسائلی گفتند که امنیت این زنان را در محله‌شان تهدید می‌کرد. این تجمیع تجربه‌ها، باعث شد راهکارهای مختلفی را برای رسیدن آنها به امنیت ارائه کنیم، آگاه‌سازی را در بین افراد محله شروع کنیم، با مردانی که در محله حضور داشتند حرف بزنیم و از آنها هم برای امنیت بخشیدن به زنان کمک بگیریم. 

صوفیانی به راهکارهایی هم اشاره می‌کند که می‌توان برای بیشتر کردن امنیت زنان به کار گرفت؛ راهکارهایی مانند نقشه آنلاین: این پروژه که می‌توانیم از آن الگو بگیریم، در مصر انجام شده، با کمک نیروهای خودجوش مردمی، افراد گزارش می‌دهند که کجا چه آزاری علیه زنان انجام شده و در نقشه آنلاین، آن منطقه قرمزرنگ می‌شود، بعد در آن منطقه اقداماتی برای امن کردن محله انجام می‌شود و آن نقاط در نقشه تبدیل به نقطه سبز و ایمن می‌شوند. ما هم این نقشه را با چند نهاد مطرح کردیم اما راه‌اندازی آن میسر نشد.

این پژوهشگر درباره این که چه کارهایی باید برای تبدیل نقاط قرمز به سبز انجام بشود، می‌گوید: با کارهای ساده می‌توان امنیت زنان را در شهر تامین کرد. کارهایی مثل روشن گذاشتن چراغ مغازه‌ها، گذاشتن روشنایی برای کوچه‌های تنگ و باریک که تیر چراغ برق ندارند و مهمتر از همه آگاهی بخشی به مردم. درواقع مهم این است که در کنار نقش پررنگ نیروی انتظامی، بدانیم که تنها آنها موظف نیستند امنیت را به وجود بیاورند بلکه همه ما در ایجاد آن نقش داریم.

ما این آگاه‌سازی و ایجاد حس مسئولیت در شهروندان را در فاصله میدان امام حسین تا شهدا و در خیابان‌های صفا، پیروزی، دماوند و زاهدگیلانی انجام دادیم، در کارگاه‌ها به شناسایی نقاط امن و ناامن پرداختیم، در سرای محله از کارشناسان اجتماعی برای آموزش به ساکنان محله کمک گرفتیم و توانستیم محله‌ها را امن‌تر از قبل کنیم. اما اینها کارهایی است که باید در سطح گسترده‌تر هم انجام شود، لازم است اعضای شورایاری‌ها، هیات امنای مساجد و افراد تاثیرگذار در هر محله در این زمینه کمک کنند و البته شورای شهر نقش پررنگی در ایجاد تسهیلات برای امنیت‌بخشی به خیابان‌ها دارد؛ مخصوصا در محلات حاشیه‌ای که آسیب‌های اجتماعی در آن مناطق پررنگ‌تر است.

حاشیه اتوبان‌ها، پل‌های عابر پیاده، پارک‌های کم‌نور، درختچه‌هایی که پناهگاهی برای سارقان و متجاوزان می‌شود، دیوارهای بدون پنجره، نداشتن دوربین مداربسته، از مواردی هستند که به گفته صوفیانی، در ناامن ساختن شهر برای زنان و کودکان موثرند: راهکارهای زیادی هست که شهرداری و شورای شهر می‌توانند آنها را به کار بگیرند، این راهکارها کم‌هزینه اما موثرند، تنها کافی است از تجربه پژوهشگرها استفاده کنند، از اقداماتی که در کشورهای دیگر انجام شده الگو بگیرند و فضای بی‌دفاع و رهاشده شهری را اصلاح کنند.

او به فرهنگ‌سازی در کنار کارهای قانونی اشاره می‌کند: به عنوان مثال در هند، تجربیات خوبی در این زمینه وجود دارد، با یک نقاشی دیواری در جایی که به زنی تجاوز شده بود، توانستند میزان تجاوز را کاهش دهند. در ایران هم می‌توان این فرهنگ‌سازی‌ها را انجام داد اما لازم است نهادهای مختلف مثل بهزیستی، شورای شهر، شهرداری، صداوسیما، نیروی انتظامی، معاونت امور زنان، اساتید دانشگاه و ... با همدیگر هماهنگ کار کنند. باید بدانیم که انکار هیچ راهکاری نیست، باید مشارکت جامعه محلی را به وجود بیاوریم تا بتوانیم از آسیب‌های اجتماعی در ابعاد گسترده آن بکاهیم.

اعظم صوفیانی با اظهار امیدواری از این که در دوره جدید شوراهای شهر، کارهای بیشتری برای امن ساختن محله‌ها انجام شود، می‌گوید: با افزایش حضور زنان در دانشگاه‌ها و اشتغال آنها، با توجه به این که رفت و آمد زنان در شهر افزایش یافته، داشتن محله‌های امن و تردد بدون دغدغه خاطر حق آنهاست، حقی که با ایجاد تغییراتی در عناصر و طراحی‌های شهری و افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی، می‌توان برای آنها فراهم کرد.