داوطلبان به‌عنوان مهمترین و باارزش‌ترین سرمایه جمعیت هلال‌احمر همیشه و در همه نقاط با هر شغل و حرفه‌ای، هلال‌احمر را خانه دوم خود می‌دانند و از هیچ کوششی برای یاری‌رساندن به همنوعان در این جمعیت مردم‌نهاد دریغ نمی‌کنند. نهادینه‌سازی فرهنگ داوطلبی در جامعه ما و جمعیت هلال‌احمر نیازمند استفاده از پتانسیل داوطلبان در پیشبرد اهداف بشردوستانه است و همین موضوع استفاده از توانمندی‌های داوطلبی، خود یکی از شاخص‌ترین فعالیت‌های هلال‌احمر در سطح کشور است. داوطلبان به‌عنوان جزیی ارزشمند در سطوح مختلف یاریگر و تسهیل‌گر فعالیت‌های عام‌المنفعه و بشردوستانه هستند و اقدام به این فعالیت‌ها می‌کنند و این بالا‌ترین مرحله از انفاق در راه خداست که نیتی جز رضای خدا را در دل ندارند. شهرستان بانه به‌عنوان یکی از شهرستان‌های مرزی در استان کردستان امروز به قطب تجارت غرب کشور تبدیل شده و رونق اقتصادی در حد مطلوبی در این شهر به وجود آمده است؛ البته این موضوع برخورداری نسبت است و نه سایر شهرهای تجاری کشور.
با توجه به این برخورداری تجار و بازاریان و اهالی متعهد و با ایمان این شهر و داوطلبان هلال‌احمر هم با نگاه خیرخواهانه به یاری آسیب‌دیده‌ها و نیازمندان شتافتند.
موقعیت جغرافیایی شهر بانه
آزاد فتاحی، رئیس شعبه هلال‌احمر بانه در گفتوگو با «شهروند» درخصوص وضع جغرافیای شهر بانه عنوان می‌کند: «بانه، در استان کردستان و در مرز غربی ایران است. شهر بانه مرکز شهرستان بانه در دامنه شمالی رشته‌کوه‌های زاگرس، ۲۰کیلومتری نوار مرزی ایران با عراق و جنوب‌غربی سقز و جنوب‌شرقی سردشت قرارگرفته است. او ادامه می‌دهد: «بانه با شهرستان‌های مریوان و سردشت، سقز و کردستان عراق هم‌مرز و دارای ارتباط مناسب جاده‌ای است. شهر بانه و بعضی از آبادی‌های اطراف آن در دوران جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراقی در روز ١٥ خرداد سال ١٣٦٣ بمباران شیمیایی شد. بعد از شهرهای سقز و مریوان چهارمین شهر بزرگ، استان کردستان محسوب می‌شود.»
ظرفیت مطلوب در جذب حمایت‌های داوطلبان
آزاد فتاحی با اشاره به ظرفیت بسیار مطلوب شهر بانه در جذب حمایت‌های داوطلبان ادامه می‌دهد: «در طول چند سال گذشته خدمات و کمک‌های بسیاری توسط داوطلبان به جمعیت هلال‌احمر داده شده و جمعیت هلال‌احمر هم با شناسایی نیازمندان و نیازسنجی آنان به تجهیزات‌های درمانی و حمایت‌های پزشکی و دارویی سعی کرده از درد و رنج آنان در حد توان بکاهد.» او ادامه می‌دهد: «جمعیت هلال‌احمر نهادی است مردمی و مورد اعتماد مردم و خیرین و این باعث شده که در بسیاری از مواقع هلال‌احمر نقش یک پل را در بین نیازمندان و خیرین داوطلب داشته باشد و با معرفی افراد نیازمند به خیرین و داوطلبان حمایت‌های مالی و تجهیزاتی را در اختیار آنان قرار می‌دهند.» او افزود: «واحد داوطلبان جمعیت هلال‌احمر بانه در طول سال یک‌سری برنامه‌ها را هم به صورت متداول در کنار سایر فعالیت‌ها انجام می‌دهد که ازجمله آن می‌توان به برپایی ایستگاه‌های سلامت، اعزام ده‌ها کاروان نیکوکاری به مناطق محروم و ارایه خدمات غربالگری فشارخون و قندخون و معاینه، ویزیت و داروی رایگان اشاره کرد.» فتاحی با اشاره به نقش خانه هلال در ترویج فعالیت داوطلبی ادامه می‌دهد: «داوطلبان جمعیت هلال‌احمر حضور در شهرها و روستاها دارند.
تأسیس و راه‌اندازی و تجهیز خانه‌های هلال روستایی و در کنار آن آموزش اهالی روستاها خود یکی از اقداماتی است که جذب داوطلبان به جمعیت هلال‌احمر را افزایش داده است.» فتاحی افزود: «جذب یک داوطلب بسیار آسان‌تر از نگهداشت آن است و ما باید بتوانیم با حمایت هرچه بیشتر از طرح‌ها و ایده‌های آنان زمینه حضور بیشترشان در جمعیت هلال‌احمر را فراهم سازیم، اما متاسفانه تاکنون اقدامات قابل توجهی در این زمینه صورت نگرفته است.» او اضافه کرد: «جمعیت هلال‌احمر بانه در طرح‌های ابلاغی از سازمان داوطلبان همچون فرشتگان رحت، همای رحمت و سفره‌های مهربانی با جمع‌آوری کمک‌های مردمی و همچنین منابع داخلی اقدام به خرید مایحتاج اساسی خانوار‌های نیازمند کرده و همراه با خود خیرین و توسط خود داوطلبان به صورت ناشناخته در میان آنان توزیع می‌کنند و از استقبال خوبی در میان خیرین و داوطلبان برخوردار شده است.»
رئیس شعبه هلال‌احمر بانه اضافه کرد: «جمعیت هلال‌احمر بانه همچنین میزبان سفرنامه سلامت و امید سازمان داوطلبان بود که ضمن شناساندن اهداف و وظایف هلال‌احمر به مردم گامی هم در راستای حفظ و نگهداری داوطلبان و بهره‌گیری ازمشارکت مادی و معنوی داوطلبان در کارهای خیریه و عام‌المنفعه بود که در این قالب کاروان‌های نیکوکاری خدمات پزشکی و دارویی رایگان به اهالی شهر و روستا‌های محروم ارایه کردند.» او در پایان عنوان کرد: «هلال‌احمر بانه به علت موقعیت مرزی و مسافرپذیری میزبان خیل عظیمی از همشهریان و همچنین زائران کاروان‌های راهیان نور در طول سال است که در این زمینه با برنامه‌ریزی و تعامل بین‌بخشی سعی شده خدمات امدادی و بشردوستانه را در جهت ارتقای کمی وکیفی به نحواحسن اجرا کند. پایگاه امدادونجات گردنه‌خان با پشتیبانی تیم‌های عملیاتی سعی کرده همیشه در مقابله با حوادث در سطوح مختلف آماده کمک‌رسانی به مردم باشد.»
یاران بی‌ادعای هلال
در هر زمینه‌ای می‌شود یاریگر و حامی قشر آسیب‌پذیر بود و یکی از این اقدامات تحویل امانی تجهیزات توانبخشی به بیماران نیازمندی است که در طول مدت زمان کوتاهی نیاز به یک‌سری از تجهیزات دارند و عمده آن ویلچر، واکر، عصا، تخت، تشک‌های طبی و بسیاری دیگر است که جمعیت هلال‌احمر در بسیاری مواقع از منابع خود در اختیار آنان قرار می‌دهد و جمعیت هلال‌احمر بانه با همت یکی از خیرین و نیاز مبرمی که بیماران در سطح شهرستان داشتند، تعداد زیادی تجهیزات توانبخشی به این جمعیت اهدا شد. عثمان رحیمی خیر بانه‌ای در گفتوگو با «شهروند» می‌گفت: «از آنجایی که نیاز بسیاری از بیماران در سطح شهرستان به تجهیزاتی همچون ویلچر یا عصا بسیار زیاد بود و نیازمندان قدرت خرید برای مدت محدود را نداشتند، تصمیم گرفتم که در حد توانم تجهیزات توانبخشی مورد نیاز بیماران ترومایی و نیازمند را تهیه و در اختیار جمعیت هلال‌احمر قرار دهم تا در صورت نیاز به صورت امانتی در اختیار آنان قرار دهند.» او ادامه می‌دهد: «من می‌خواهم به همه کسانی که توانایی مالی یا هر نوع کمکی دارند، بگویم که در حد توانشان یاریگر جمعیت هلال‌احمر باشند.
زیرا هلال‌احمر با اعضای خود همواره در تلاش است که قشر محروم و آسیب‌پذیر را یاری کند و قطعا شناخت آنان از نیازمندان واقعی بیشتر است و اعتمادی که مردم به اعضا و مسئولان هلال‌احمر دارند، باعث می‌شود تا نیازمندان و محرومان با خیال راحت‌تری کمک‌ها را بپذیرند و این یک نکته بسیار مهم است که در کمک‌هایی انجام می‌شود که کرامت و جایگاه انسانی طرف حفظ شود و شاید اگر من یا شخص دیگری مستقیم مراجعه کنیم، این حسن اعتماد در آنان ایجاد نشود.» این داوطلب در ادامه عنوان می‌کند: «من به‌عنوان داوطلب جمعیت هلال‌احمر شهرستان بانه در حد توانم تجهیزاتی را به ارزش ٣٠٠میلیون ریال در اختیار جمعیت هلال‌احمر قرار دادم تا و بیمارانی که نیازمند به تجهیرات توانبخشی هستند، از آسایش بیشتری برخوردار شوند.»
خانه‌ای برای هلال روستایی
گلاویژ رسولی اهل روستای آرمرده هم یکی دیگر از داوطلبان فعال و پرتلاش بانه‌ای است که با توان و پشتکار مضاعف خود دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم تربیتی است و علاوه بر مدیریت خانه هلال، مدیریت کانون غنچه‌های هلال که از سال ١٣٩٠ در این روستا دایر شده را هم برعهده دارد. رسولی به «شهروند» می‌گوید: «آرمرده در مرز ایران و عراق قرار دارد و یکی از مناطق آلوده به مین و مهمات به جا مانده از جنگ هم به حساب می‌آید و معلولان زیادی هم از انفجارات مین‌های به جا مانده در این‌جا زندگی می‌کنند و همیشه این نیاز وجود داشته که مردم از این شرایط آگاهی پیدا کنند، با وجود این‌که در گذشته هم، کلاس‌ها و دوره‌های امدادی را در این روستا برگزار کردیم اما وجود یک خانه هلال با مدیریت و فعالیت خود ساکنان تأثیر بیشتری خواهد داشت و همه در زمان‌های مختلف بدون این‌که صرف وقت و هزینه عزیمت به یک مکان دیگر را داشته باشند.
از آموزش‌های موثر بهره‌مند می‌شوند و خود آنان داوطلبان حاضر در صحنه حوادث احتمالی جهت انجام فعالیت‌های جمعیت هلال‌احمر خواهند شد و در واقع خانه هلال را خانه دوم خود می‌دانند.» او در ادامه عنوان می‌کند: «روستاییان، کودکان و سالمندان از آسیب‌پذیر‌ترین اقشار جامعه به حساب می‌آیند و اگر به سلامت آنها توجه شود، می‌توان از بسیاری آسیب‌های پیش‌رو جلوگیری کرد و جمعیت هلال‌احمر هم در قالب طرح‌ها و برنامه‌های مختلف و کمک به سلامت جامعه به برپایی ایستگاه‌های سلامت و غربالگری فشارخون، قندخون و توزیع دارو رایگان اقدام می‌کند.»
بحث از مخاطرات در ایران موضوعی است که به نظر برخی تکراری می‌رسد. این موضوع تا آن‌جا پیش رفته که گروهی معتقدند صحبت بیش از حد درباره مخاطرات، آسیب‌های ناشی از آن و... باعث کرختی و بی‌احساسی مردم نسبت به حوادث می‌شود. این گفته ممکن است در بادی امر درست به نظر برسد و این گزاره «وقتی درباره موضوعی زیادی صحبت شود، اثرگذاری آن از بین می‌رود» به کمک برخی بیاید که معلوم نیست چرا در مسیر مطرح‌نشدن این مباحث دلیل می‌آورند.
آنهایی که مخاطب پیوسته «شهروند» هستند، به‌احتمال در یاد دارند که تاکنون چندباری با «بهرام عکاشه» (هم او که برخی به نام «پدر زلزله شناسی ایران» می‌شناسندش) به گفتوگو نشسته‌ایم و تقریبا تمام آن چیزی که قرار بوده درباره وقوع زلزله تهران گفته شود، از زبان او شنیده‌ایم؛ اما هیچ از ذهن نمی‌رود در دومین مصاحبه‌ای که از «عکاشه» در «شهروند» منتشر شد، یکی از همکاران مطبوعاتی (از جریده‌ای بسیار معروف اصولگرایان که البته موضوعی که طرح کرد به هیچ عنوان سیاسی نبود) تماس گرفت و از روی دلسوزی گفت: «بس است دیگر! چقدر این مردم باید توی دلشان خالی شود. این مردم باید از اقتصاد بکشند، از سیاست بکشند و... از زلزله تهران هم باید رنج بکشند!» این موضوع او بسیار از روی اعتقاد و حتی کاملا مشخص بود که به حرفش ایمان دارد و به هیچ عنوان از منظر سیاسی به موضوع نگاه نمی‌کند.
این موضوع به این دلیل طرح شد که بدانیم آن گروه که مخالف با طرح موضوعاتی از این دست و صحبت‌کردن درباره مخاطراتی مانند زلزله و سیل و... هستند، خیلی هم از منظر خود، حرف بی‌منطق و بی‌استدلالي نمی‌زنند آنها حتی اعتقاد دارند «اگر قرار باشد زلزله بیاید، خب بیاید ما از منظر انسانی در مقابل یک زلزله ٦ ریشتری که ٣٠ ثانیه تهران را تکان دهد، کار خاصی نمی‌توانیم انجام دهیم؛ بنابراین بهتر است ماجرا به سکوت برگزار شودو تقدیر!»
وضع کنونی، استراتژی عمومی
این را چه کسی است که تا به حال نشنیده و ندانسته باشد؟ این‌که ایران بلاخیز است. این «بلاخیزی» البته در افواه عمومی مطرح است والا کارشناسان می‌گویند اینها «بلا» نیست همه اینها «حوادث طبیعی» هستند و البته «غیرمترقبه». حوادثی که هر کدام شیوه مقابله خاص خود را دارد. حتی هنوز در یاد مانده، آن روزی که حجت‌الاسلام‌والمسلمین مجید انصاری، معاون حقوقی رئیس‌جمهوری بود و برای بازدید از مجتمع دارویی هلال‌احمر به این مرکز آمده بود، با تأکید گفت که در این کشور حوادث غیر مترقبه، «حوادث مترقبه» به حساب می‌آید و هر بار هم که فرصتی دست داد، برای نشان‌دادن وضع موجود حادثه‌خیزی، این عبارت در همین صفحات، تکرار و تکرار شد.
با این حال گویا هنوز هستند کسانی که باور ندارند «حادثه بغل گوشمان است» و باید خود را برای آن روز آماده کرد. برای این گروه است که تأکید می‌شود ایران به‌زعم عموم بلاخیز است و به‌زعم کارشناسان کشوری است که منهای بلایای ناشی از حوادث انسان‌ساز (جنگ، منازعه، ترور و...) از میان ٤١ حادثه طبیعی شناخته‌شده، میزبان ٣١ تا ٣٣ حادثه طبیعی است. پایش رخدادهای طبیعی که مراکز مختلف ازجمله سازمان هواشناسی انجام داده‌اند یا دیگر سازمان‌ها نشان داده که ایران یکی از ١٠ کشور بلاخیز دنیا است. بارها طی مصاحبه‌ها و گفت‌و‌گوهایی که با اهل فن در جمعیت هلال‌احمر که مرجع امداد در حوادث طبیعی کشور است، این موضوع تأیید شده که بیش از ٩٠درصد جمعیت کشور در معرض خطرات ناشی از حوادث طبیعی هستند. مطابق اطلاعات منتشر‌شده و نظر کارشناسان «حجم حوادث و مخاطرات طبیعی» موجود در ایران بنا به فراوانی آنها از نظر آماری، ایران را در مقام ششم جهان قرار داده است.
چه باید کرد؟
چندی پیش زمانی که «شهروند» با حسین کتابدار به گفتوگو نشسته بود و از حال و احوال تهران در هنگام حادثه بحث به میان آمد، او خبری که پیش از این در رسانه‌ها طرح کرده بود را تأیید کرد که بنا به مصوبه‌ای در دولت نهم، اگر زلزله‌ای با فلان ریشتر بیاید، محاسباتی انجام‌شده که نشان می‌دهد، یک‌میلیون بی‌خانمان (بر اثر تخریب شدن) در پایتخت خواهیم داشت و فلان میزان نيز زیر آوار خواهند ماند. درست همان روزی که رئیس جمعیت هلال‌احمر «نشست صمیمانه‌ای با اصحاب رسانه داشت، این اعداد دوباره با مسئولان جمعیت در ميان گذاشته و از آنها سوال شد. این بار اعداد را مرتضی سلیمی، رئیس سازمان امدادونجات تأیید کرد و آن را یک برآورد دانست که براساس آن باید آمادگی‌ها انجام شود؛ مثلا امکانات باید طوری تدارک دیده شود که برای این میزان بی‌خانمان آمادگی سرویس‌دهی وجود داشته باشد. برای کسب همین آمادگی است که «مانور اسکان اضطراری» طراحی شهر سایه، تدارک سیستم آبرسانی حین بحران و... در حال انجام است؛ بر همین اساس سازمان‌های ذیربط نیز شناسایی ابعاد مختلف حوادث غیرمترقبه طبیعی را در دستورکار دارند و با این‌که بشر سال‌هاست با این پدیده‌ها آشنایی دارد اما هنوز هم این آشنایی و برآوردها را رکن اساسی مدیریت پس از حوادث طبیعی می‌داند که به مدیریت بحران معروف شده است.
اما هنوز مهمترین سوالی که می‌توان در این زمینه مطرح کرد، مانده است. اگر تمام سازمان‌ها آماده باشند و امکانات خود را به‌کار گیرند، چقدر می‌توانند در مدیریت صحنه به مردم کمک کنند؟ حادثه «پلاسکو» که حالا با ارایه گزارش و قرائت آن در صحن علنی مجلس، ابعاد دیگری از آن مشخص شده و مقصران هم معرفی شده‌اند، یک تجربه بسیار خوب در این زمینه است. یک ساختمان فرو ریخت و تمام نیروهای ما را درگیر خود کرد. اگر چند ساختمان فرور بریزد، چه می‌شود؟ پاسخ به این سوال به این دلیل که فضای وهم‌آلودی را ایجاد می‌کند، نیاز به تحلیل بیشتر دارد اما راه ساده‌تر برای برخورد با این موضوع، رجوع به شیوه‌های پیشگیرانه است.
کارشناسان «مقابله با حوادث طبیعی» معتقدند بشر به هیچ عنوان نمی‌تواند از پدیده‌ها و حوادث طبیعی فرار کند. این پدیده‌ها می‌آید، زندگی انسان‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و می‌رود. نمونه‌اش سیل هر ساله در کرانه‌های رود زرد در چین است یا طوفان‌های مختلف در آمریکا و هنوز کاترینا از یاد نرفته، «هاروی» آمده است، بنابراین حوادث طبیعی با بشر خواهد ماند. تنها راهی که پیشنهاد می‌شود، «امکان پیشگیری» است آن هم مبتنی بر آموزش، تغییر ذهنیت و نگاه که مجموعه این مباحث، درنهایت باید کاهش تلفات و خسارات را به دنبال داشته باشد. بارها گفته شده است: «سرمایه‌گذاری یک واحد پولی در امر پیشگیری از بلایای طبیعی در جامعه، می‌تواند از خسارتی معادل پنج تا ١٠ واحد پولی به آن جامعه جلوگیری کند که بستگی به میزان توسعه‌یافتگی کشورها دارد.» به همین دلیل است که بسیاری از مدیران بحران و مقابله با حوادث طبیعی، بیش از آن‌که بخواهند دنبال مدیریت حین بحران باشند، دنبال مدیریت قبل از بحران هستند. مدیریتی که بر پایه آموزش بنا نهاده شده است.
در این زمینه شاید اغراق نباشد اگر بگوییم جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران، گام بسیار مهمی را با طرح «خادم» برداشته است. طرحی که بر مبنای خانواده بنا نهاده شده است و قرار است طبق آن و آموزش‌هایی که به ٢٥میلیون خانوار ایرانی داده شود، پس از طی مراحل مختلف، «خانواده آماده در مخاطرات» بتواند خودش گلیم خودش را از آب بکشد و خیلی نیازی به دستگاه‌های امدادی نداشته باشد.
در این طرح که ١٢ مرحله مربیان هلال‌احمر در منازل حاضر خواهند شد، به خانواده‌ها آموزش‌هایی داده می‌شود که با تکمیل برخی از تجهیزات مثل «کیف خانوادگی امداد» می‌توانند در لحظات اولیه و ساعات طلایی، کمک‌هایی به اعضا بدهند که نیازهای ابتدایی و ضروری را فراهم کند.
صرف‌نظر از موضوعاتی که در این گیر و دار مطرح می‌شود و یک نمونه آن منابع مالی طرح است که باید تأمین شود، اصل موضوع را که مبتنی بر اصل پیشگیری است باید تشویق و تبلیغ کرد و بارها و بارها از آن گفت تا خانواده‌های ایرانی در زمانی که نوبت آموزششان رسید، اطلاعات اولیه را درباره طرح داشته باشند. فقط به‌عنوان یک نمونه، بارها مسئولان جمعیت اعلام کرده‌اند این طرح هر چند برای خود جمعیت هزینه بالایی دارد اما برای مردم رایگان است. موضوعی بسیار مهم که همه رسانه‌ها باید دست به دست هم بدهند و این موضوع را اطلاع‌رسانی کنند تا مسیر آموزش در روند طرح خادم راحت‌تر انجام شود.
- 17
- 3
