در چندین سال اخیر فیلم های ترسناک روانشناسانه یا روان شناختی به ژانری خاص و البته محبوب تبدیل شده اند. نه این که این فیلم ها تاکنون در محاق بوده اند اما در حدود ۵ سال اخیر، تعداد فیلم های ترسناک روانشناسانه چالش برانگیز چنان زیاد شده که افراد دوستدار فیلم ترسناک «معنی دار» و بدور از کلیشه های ناخوشایند ژانر ترسناک، گزینه های جدیدی برای اغنای میل و علاقه خود پیدا کرده اند. در دوران کنونی هر چه فیلمی در ژانر وحشت ترسناک تر باشد موفقتر قلمداد خواهد شد.
اگر تماشاگران فیلمی خاص در این ژانر را ترسناک نیابند آن را یک شکست کامل فرض می کنند و این موضوع جای تاسف دارد. در دورانی که دیگر کار بدیع و جدیدی برای انجام دادن وجود ندارد (دستکم ظاهراً)، شوکه کردن مخاطبانی که به خیال خودشان نهایت ترس و وحشت را در فیلم های سابق دیده اند کاری بسیار سخت به نظر می رسد.
همانطور که یک فیلم کمدی را تنها با میزان خنده ای که هنگام تماشای آن می کنید نمی توان خنده دار دانست و یک درام را با به گریه انداختن شما نمی توان دراماتیک قلمداد کرد، فیلم ترسناک و ژانر وحشت را نیز نمی توان تنها با این مقیاس که شما را از روی صندلی تان نیم خیز می کند یا نه موفق دانست.
همین موضوع باعث می شود که ژانر فیلم ترسناک روانشناسانه از جذابیت خاصی برخوردار باشد. در این گونه فیلم ها برای جلب کردن توجه مخاطب از تکنیک های ایجاد ترس و وحشت استفاده نمی شود. بیشتر تمرکز بر روی چیزهایی است که شخصیت اصلی فیلم را می ترساند، حتی اگر آن چیزها باعث ترس و وحشت مخاطب نشوند. فیلم های ترسناک روانشناسانه بیشتر مانند کابوس های زنده هستند که ترس های کلاسیک در مقابل آن ها تنها سناریوها و موقعیت های کابوس گونه به شمار می آیند.
به چالش کشیده شدن سلامت عقلی و روانی شخصیت، این که چه چیزی واقعی است و به چه کسی می تواند اعتماد کند، این که چه تصمیم و انتخابی درست است و عواقب هولناک این تصمیمات جایی است که ترس و وحشت واقعی ژانر ترسناک روانشناسانه در آن نهفته است. در ادامه این مطلب می خواهیم شما را با ۱۰ فیلم ترسناک روانشناسانه برتر ژانر وحشت آشنا کنیم که بهترین نمونه های ژانر خود به شمار می آیند.
۱۰- جلسه نهم (۲۰۰۱)
آسایشگاه های روانی همواره مترادف با فیلم های ترسناک بوده اند و این موضوع از تاریخچه ترسناک و طولانی مربوط به درمان بیماران روانی و فرصت های نامحدودی که این مقوله ها برای سفر به اعماق تاریک دیوانگی فراهم می کنند نشأت گرفته است. ساخت فیلم ترسناک در آسایشگاه روانی کار بسیار آسانی است اما تبدیل کردن آن به اثری خاص با تاثیر قوی و درازمدت کاری بس سخت تر خواهد بود. در فیلم ترسناک «جلسه نهم» (Session 9)، اثر برَد اندرسون، داستان گروهی کارگر را روایت می کند که در یک آسایشگاه مشغول به برداشتن لایه های آزبست می شوند.
رفته رفته اتفاقات ترسناکی رخ می دهد که سلامت روانی کارگران را به خطر می اندازد، بخصوص زمانی که آن ها ۹ نوار صوتی مربوط به جلسات درمانی را همراه با یک بیمار که به اختلال هویت دچار است پیدا می کنند. در این فیلم که در یک آسایشگاه متروکه واقعی فیلم برداری شده، اندرون و فیلم بردارش، یوتا بریسویتز، به بهترین و موثرترین شکل ممکن توانسته اند بدون نیاز به اضافه کردن چیزی به صحنه، مرموز و ترسناک بودن یک آسایشگاه روانی را به تصویر بکشند.
لوکیشن فیلم، درست مانند هتل اوورلوک در فیلم «درخشش» (The Shining) بارزترین شخصیت فیلم است. اندروسون با زیرکی تمام از طریق فیلم خود این سوال را می پرسد که آیا آسایشگاه واقعاً زنده است و اتفاقات را کنترل می کند یا این واکنش های خود شخصیت ها در مقابل اتفاقات اطراف است.
البته نوارهایی که یکی از شخصیت های داستان را به شدت درگیر خود کرده با صداهای خاص خود تصورات بسیار روشن و ترسناکی را از یک آسایشگاه روانی در ذهن بیننده می کارد. فیلم ترسناک «جلسه نهم» یک فیلم بسیار خوش ساخت با بازی های قوی و خارق العاده است که با اضافه شدن به لوکیشن ترسناک و آزار دهنده فیلم که پر از پارانویا و اتفاقات اسرارآمیز است تجربه ای ترسناک و البته سرگرم کننده را برای مخاطب فراهم می سازد.
۹- شب بخیر مامان (۲۰۱۵)
فیلم استرالیایی «شب بخیر مامان» (Goodnight Mommy) فیلمی منحصربفرد است که بیش از سناریو به یک تجربه واقعی شباهت دارد. این فیلم ترسناک روانشناسانه که ورونیکا فرانتز و سورین فیالا، نویسندگی و کارگردانی آن را بر عهده داشته اند، یک فیلم ترسناک است که کم کم شما را از درون می سوزاند و از زمان خود برای شکل دادن به داستان فیلم قبل از وارد شدن به جهنم به بهترین شکل ممکن استفاده می کند. دو پسربچه دوقلوی ۹ ساله در حالی که انتظار بازگشت مادرشان از بیمارستان را می کشند، به جستجو و بررسی خانه دورافتاده خود در کنار یک دریاچه می پردازند.
در ابتدا، وقتی که مادرشان با صورتی باند پیچی شده و پس از یک جراحی زیبایی به خانه باز می گردد همه چیز خوب جلوه می کند. اما جزییاتی کوچک باعث می شوند که دو پسربچه رفته رفته از خود بپرسند که آیا این مادر واقعی شان است یا خیر؟ اگر مادر واقعی شان نیست پس از آن ها چه می خواهد و مادر واقعی شان کجاست؟ این دو برادر که در دنیای واقعی نیز برادرانی دوقلو هستند (الیاس و لوکاس شوارتز) به عنوان دو برادری که نیازی به دیالوگ هایی زیاد برای به اشتراک گذاشتن افکار و خیالاتشان ندارند، بازی های بی نقصی از خود ارایه می دهند. از طریق نگاه ها و خیره شدن های مشترک، این دو هر آنچه که لازم است را به بیننده منتقل می کنند.
در خطر بودن کودکان همواره وسیله ای مناسب برای بدست آوردن همدردی و همراهی مخاطب و یک حس خطر بسیار بزرگ تر بوده است. بعد از مدتی کوتاه ما به عنوان بیننده نیز به این نتیجه می رسیم که یک جای کار می لنگد و این تنها ناشی از تصورات بیش از حد فعال کودکان داستان نیست. فیلم ترسناک روانشناسانه «شب بخیر مامان» خیلی زود به یک فیلم ترسناک خشن و تاریک تبدیل می شود که مانند یک رویای تب دار هر لحظه بدتر و بدتر می شود و تصاویر خوفناک آن، فراموش کردن ماجرا را برای بیننده سخت تر و سخت تر می کند.
۸- مامور خرید شخصی (۲۰۱۶)
سال ۲۰۱۷، سالی خوب برای بازکشف دو بازیگر مطرح مجموعه فیلم های «گرگ و میش» (Twilight) بود که زندگی شخصی و حرفه ای آن ها به موفقیت و عوارض این مجموعه فیلم وابسته شده بود. ابتدا، کریستن استوارت حضور موفقیت آمیزی در فیلم «مامور خرید شخصی» (Personal Shopper) ساخته اولیویه آسایاس داشت و سپس نیز رابرت پتینسون در فیلم «روزگار خوب» (Good Time) برادران سفدی استعدادهای خود را به اثبات رساند. هر دو بازیگر به خوبی خود را در نقش هایی چالش برانگیزی غرق کرده بودند که در این فیلم های مستقل بار دیگر خود را به عنوان استعدادهایی درخشان به اثبات رساندند.
فیلم «خریدار شخصی» که در سال ۲۰۱۶ ابتدا در فرانسه و سپس در فستیوال های سینمایی سراسر جهان به نمایش درآمد، سال بعد نیز راه خود را به بسیاری از کشورهای جهان باز کرد. در این فیلم، استوارت نقش یک زن جوان آمریکایی ساکن پاریس را روایت می کند که به عنوان یک مامور خرید شخصی برای یک سلبریتی شناخته شده کار کرده تا بتواند همچنان در پاریس مانده و با برادر دوقلوی از دنیا رفته اش ارتباط برقرار کند.
فیلم آسایاس همزمان چیزهای زیادی در خود دارد: بخشی ترسناک، بخشی رازآلود، بخشی ماوراء الطبیعی و مقداری نیز برهنگی که به خوبی از آن برای اهداف فیلم استفاده شده اما هسته «خریدار شخصی» یک فیلم ترسناک روانشناسانه است که به اعماق غم و سوگواری، مرگ و تنهایی سفر می کند.
تم هایی که به خوبی به هم مرتبط شده و با دقت خاص بازیگری استوارت باعث جلب توجه بیننده می شوند. آسایاس با دست گذاشتن بر روی احساسات بازیگر از استعداد استوارت بهترین استفاده را می برد. با مشخص کردن دلیل اصلی رفتارهای عجیب شخصیت و تنهایی او، بیننده قادر خواهد بود که استوارت را طوری ببینیم که قبلاً هیچگاه ندیده بودیم. ناتوانی او برای گذر از غم هایش باعث می شود که عاجز بودنش از خلاصی از هیولاهای درونش بیشتر جلب توجه کند. او روحی پیر در کالبدی جوان است و نمی تواند هیچ رابطه معناداری را به هر شکلی با اطرافیانش برقرار کند.
در حالی که بسیاری این فیلم را یک تریلر روانشناسانه ماوراء الطبیعه می دانند، صحنه های زیادی در فیلم ترسناک «مامور خرید شخصی» وجود دارد که نماینده مطلق ژانر ترسناک بوده و می توان آن ها را به وضوح دید. صحنه ابتدایی فیلم با حضور روحانی در خانه برادر از دنیا رفته تکان دهنده ترین چیزی است که می توانید در یک فیلم ترسناک مشاهده کنید. سکانس های طولانی و پرجزییات که در آن وی با یک شخصیت ناشناخته اما محسوس یکی از معلق کننده ترین چیزهایی است که در فیلم های بعد از قرن ۲۱ دیده اید.
۷- دیگران (۲۰۰۱)
فیلم «دیگران» (The Others) اثر به یادماندنی آلخاندرو آمنابار یکی از غافلگیر کننده ترین فیلم های قرن ۲۱ است: ابتدا به دلیل جنبه های زیبایی شناختی سبک قدیمی و کلاسیک خود که ما را به یاد فیلم های کلاسیک مربوط به ارواح می اندازد و دوم به این دلیل که از داستان های قدیمی ارواح برای ساخت یک داستان تازه و بدیع الهام می گیرد. در این فیلم، نیکول کیدمن نقش گریس استوارت را بای می کند، مادری که همراه با دو فرزندش در یک خانه روستایی زندگی می کند.
بعد از پایان جنگ جهانی دوم ، وی منتظر بازگشت همسرش از جنگ بوده و برای کمک به نگهداری از فرزندانش مجبور به استخدام ۳ خدمتکار می شود، خدمتکارانی که بدلیل ابتلا به یک بیماری نادر به نور حساسیت دارند. بعد از این که صداهایی عجیب و غریب و حضور موجوداتی شبه ارواح آرامش آن ها را به هم می زند و خبری هم از بازگشت شوهر نیست، گریس سعی می کند که همچنان خونسردی خود و خانواده اش را حفظ کرده و به زندگی ادامه دهند. مانند همیشه، کیدمن هر آنچه که این نقش لازم داشته را تقدیم کرده است به نحوی که بازی لایه لایه او را باید یکی از بهترین نقش آفرینی های او در دوران فعالیتش دانست.
لهجه انگلیسی او بسیار جلب توجه کرده و کیدمن توانسته نقش گریس به عنوان زنی که قصد دارد بهترین شرایط را برای فرزندانش فراهم کند به بهترین و قابل باورترین شکل ممکن به تصویر بکشد. دیگر بازیگران نیز هر کدام به جای خود بازی های خارق العاده ای ارایه داده اند تا فیلم «دیگران» به یکی از بهترین فیلم های ترسناک روانشناسانه ساخته شده در تاریخ سینما دستکم از لحاظ بازی های ارایه شده تبدیل شود.
اگر چه فیلم هایی که در مورد خانه های جن زده و مملو از ارواح خیلی زود فراموش می شوند اما آمانابار چنان دقتی در ساخت فیلم «دیگران» به خرج داده و چنان مولفه های منحصر به فرد و بی همتایی را در فیلم خود وارد کرده که هنوز هم از آن صحبت می شود. هر ترس و هر شکی که شخصیت گریس به سالم بودن خود از لحاظ روانی می کند به خوبی توسط تماشاگر حس می شود. پایان غیرمنتظره فیلم شاید دیگر امروزه خیلی شوکه کننده نباشد اما در زمان انتشار خود بسیاری را حیرت زده کرد.
۶- شکاف (۲۰۱۶)
بعد از سال ها انتقاد شدن و ساخت فیلم هایی شکست خورده در باکس آفیس، ام نایت شیامالان با یکی از ژانرهایی که در آن تبحر خاصی دارد به فرم خوب گذشته اش بازگشت. جالب این که فیلم ترسناک روانشناسانه چیزی بود که او را در اولین سال های فعالیتش به شهرت رساند و همین ژانر سال ها بعد نیز باعث شد که وی به اوج بازگردد. در فیلم ترسناک روانشناسانه «شکاف» (Split)، جیمز مک آووی نقش مردی با ۲۳ شخصیت متفاوت را بر عهده دارد که سه دختر نوجوان را ربوده و زندانی می کند.
در حالی که این دختران به دنبال راهی برای خلاصی از این زندان هستند، آن ها به خاطر شخصیت های متفاوت شخصیت اصلی داستان گیج و درمانده می شوند، مردی که یکی از شخصیت های او یک آدمخوار بسیار شرور با قدرت هایی فوق انسانی است. مک آووی هر آنچه استعداد داشته را در قالب ۲۳ شخصیت متفاوت فیلم که نکته اتکای اصلی فیلم شیامالان است ارایه می دهد. شاید اگر او نمی توانست بازی هایی به این خوبی از خود به نمایش بگذارد، فیلم «شکاف» به چنین شهرت و اعتباری دست نمی یافت. این فیلم تصدیقی است بر استعداد قابل توجه وی در دنیای بازیگری و البته تعهد شجاعانه اش به نقشی که کارگردان تلاش داشته به تصویر بکشد.
در حالی که زیباترین و سرگرم کننده ترین جنبه فیلم، پریدن مک آووی از شخصیتی به شخصیتی دیگر است، روی دیگر سکه نیز آنیا تیلور جوی خودنمایی می کند که در فیلم نقش کیسی، یکی از دختران نوجوان دربند را بر عهده دارد. وی با گذشته تراژیک خود دست به گریبان است، گذشته ای که البته او را به مجهزترین و توانمندترین در میان این ۳ دختر گرفتار برای مقابله با شرایط ناخوشایند موجود تبدیل ساخته است. او آینه شخصیت رباینده فیلم است و کلید فرار از مخمصه و البته آزادی شخصی اش از درون را نیز در اختیار دارد.
به عنوان یک دنباله، فیلم ترسناک روانشناسانه «شکاف» ما را به دنیایی که کارگردان در اولین شاهکار خود یعنی «نشکن» (Unbreakable) به تصویر کشیده بود می برد و البته این بار با ترس و پیچیدگی های بیشتری روبرو می شویم. تنها در انتهای فیلم است که همه قطعات پازل جور شده و می فهمیم که ما در دنیایی مشابه با فیلم قبلی شیامالان قرار داریم و پایانی شوکه کننده و غیرمنتظره که یکی از بهترین پایان بندی های شیامالان پس از «حس ششم» (The Sixth Sense) به شمار می آید.
- 13
- 3
