برترین فیلم‌های علمی تاریخ جهان

به گزارش سیناپرس، بررسی تاریخ سینمای جهان نشان می‌دهد عموماً فیلم‌هایی با موضوع علم نتوانسته‌اند چندان موفق باشند اما در این میان برخی فیلم‌ها توانسته‌اند با تکیه‌بر موضوعات علمی، در جذب مخاطب موفق عمل کرده و نام خود را ماندگار کنند.

چهار سال پیش دنیای فیزیک (Physics World ) اعلام کرد که موضوعات علمی از حوزه اسکار حذف‌شده و دیگر فیلم‌هایی با موضوعات علمی در سطح بالا ساخته نمی‌شوند. امروزه شرایط کمی نسبت به قبل بهتر شده و سال گذشته فیلم شکل آب The Shape of Water توانست به‌عنوان نخستین فیلم علمی تخیلی، جایزه بهترین تصویر را به خود اختصاص دهد و در سال جاری نیز فیلم پلنگ سیاه Black Panther  احتمالاً بتواند این عنوان را به خود اختصاص دهد.

شکل آب و پلنگ سیاه هر دو فیلم‌هایی فوق‌العاده با موضوع علمی هستند. به‌طور خاص، شخصیت اصلی فیلم پلنگ سیاه، شاهزاده خانمی با نام شوری (Shuri) است که به‌عنوان یک الگویی موفق برای تشویق دختران به مطالعه موضوعات STEM مورد ستایش قرار گرفته است. STEM مخفف عبارات Science, technology, engineering, and mathematics به معنی علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات است.

ممکن است این سؤال برای هرکسی به وجود بیاید که بهترین فیلم‌های ساخته‌شده در مورد علم یا دانشمندان چیست؟ در این فهرست، پنج فیلم برتر در مورد علم یا دانشمندان، پیشنهادشده‌اند که فاقد نظم خاصی بوده و بازه زمانی ۵۱ ساله‌ای را شامل می‌شوند. در این فهرست، دو اثر از استنلی کوبریک، یک فیلم از ریدلی اسکات، یک اثر از استیون اسپیلبرگ و یک فیلم ساخته‌شده توسط شین کاروث (Shane Carruth) قرار دارد که به نسبت سایر فیلم‌ها، کمتر شناخته‌شده است.

هیچ‌کدام از این فیلم‌ها برنده جوایز بزرگی از اسکار نبودند و نتوانستند اسکار بهترین فیلم، بهترین کارگردان، بهترین بازیگر، بهترین بازیگر نقش مکمل و یا بهترین فیلم‌نامه را به خود اختصاص دهند.

۱- دکتر استرنجلاو: چگونه یاد گرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم (Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb)

این فیلم در سال ۱۹۶۴ میلادی و توسط استنلی کوبریک ساخته‌شده و موضوع آن جنگ سرد و تهدیدات هسته‌ای است که با نگاهی کمدی به این موضوع پرداخته‌شده است. این فیلم در ۴ حوزه توانست نامزد جایزهٔ اسکار شود که این موارد عبارت‌اند از: کاندیدای بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر مرد برای پیتر سلرز و بهترین فیلم‌نامه اقتباسی. دکتر استرنجلاو همچنین نامزد دریافت جایزه بهترین کارگردان از سوی انجمن کارگردانان آمریکا شد.

متأسفانه درنهایت در هیچ‌کدام از این موارد جایزه اسکار به فیلم علمی تخیلی فوق تعلق نگرفت. موضوع مهم درباره فیلم دکتر استرنجلاو این بود که برای نخستین بار یک فیلم موضوع علمی کاندیدای جوایز اسکار می‌شد.

۲- ۲۰۰۱: اودیسه فضایی (۲۰۰۱: A Space Odyssey)

فیلم اودیسه فضایی در سال ۱۹۶۸ میلادی و به کارگردانی استنلی کوبریک در ژانر علمی تخیلی ساخته شد. بیایید در این زمینه با خودمان صادق باشیم: کار روزمره که منجر به کشفیات علمی می‌شود معمولاً کسل‌کننده است. در نسخه اصلی ۱۶۱ دقیقه‌ای این فیلم، کوبریک تلاش کرد تا این یکنواختی را با صحنه‌های طولانی که فضانورد دیو بومن به‌سادگی در داخل و اطراف فضاپیمای دیسکاوری یک حرکت می‌کند، ترسیم کند. پخش اولیه فیلم با موفقیت همراه نبوده و در پی آن کوبریک ۱۹ دقیقه از فیلم را حذف کرد.

داستان این فیلم در رابطه با چند رویارویی میان بشر و یک شهاب‌سنگ سیاه اسرارآمیز است که ظاهراً در تکامل انسان اثرگذار بوده و در سفر به سیاره مشتری، از سوی یکی از آن شهاب‌سنگ‌های یکپارچه سیگنالی نیز فرستاده می‌شود. ازنظر موضوعی این فیلم با موضوعاتی از قبیل تکامل بشر، فنّاوری، هوش مصنوعی وزندگی بیرون از زمین سروکار دارد. همچنین فیلم ازلحاظ دقت علمی، جلوه‌های ویژهٔ پیشرو، تصویرسازی مبهم، استفاده از صدا به‌جای روش‌های روایت سنتی و همچنین دیالوگ‌های مینیمالی قابل‌ذکر است.

باوجوداینکه این فیلم در ابتدا واکنش‌ها و نقدهای مختلفی را از سوی تماشاگران و منتقدان دریافت کرد اما آهسته‌آهسته هواداران خود را به دست آورد و به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌ها تبدیل شد. چند سال پس از پخش اول فیلم، این فیلم ناگهان به‌عنوان پرفروش‌ترین عرضه تصویری از ۱۹۶۸ به بعد در آمریکای شمالی تبدیل شد. امروزه این فیلم به‌عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین فیلم‌ها در دنیا است و از سوی منتقدین، تماشاگران و فیلم‌سازان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین فیلم‌ها در طی زمان یاد می‌شود.  اودیسه فضایی نامزد چهار جایزه اسکار شد که جایزه بهترین جلوه‌های بصری را به دست آورد.

۳- پارک ژوراسیک (Jurassic Park)

فیلم مشهور پارک ژوراسیک به کارگردانی استیون اسپیلبرگ و در سال ۱۹۹۳ میلادی ساخته شد. پارک ژوراسیک یکی از پرفروش‌ترین آثار استیون اسپیلبرگ محسوب می‌شود و فیلمی است که اغلب توسط روزنامه‌نگاران علم مورد تحسین قرار گرفته است. موضوع این فیلم نیز بسیار جسورانه و جالب‌توجه بوده و بر اساس آن، گروهی از دانشمندان در یک جزیره، پارکی تفریحی ساخته‌اند که در آن دایناسورها شبیه‌سازی‌شده‌اند.

گروهی از دانشمندان برای بازدید از این پارک پیش از بازگشایی عمومی دعوت‌شده و وارد این جزیره می‌شوند. در ادامه و به دلیل بی‌توجهی و خرابکاری گروهی از افراد، تعدادی از دایناسورها آزادشده و دانشمندان و کارشناسان می‌کوشند برای نجات خود از جزیره فرار کنند. این فیلم در رقابت‌های اسکار سال ۱۹۹۴ برنده ۳ اسکار بهترین تدوین صدا، بهترین میکس صدا و بهترین جلوه‌های تصویری شد. این موضوع برای یک فیلم با موضوع علمی، رکوردی ارزشمند محسوب می‌شود.

۴- آغازگر (Primer)

آغازگر یک فیلم مستقل علمی-تخیلی در ژانر درام، به نویسندگی، کارگردانی و تهیه‌کنندگی شین کاروث است که در سال ۲۰۰۴ میلادی ساخته شد. موضوع اصلی این فیلم، سفر در زمان بوده و دارای مفاهیم فلسفی و دیالوگ‌های علمی و فنی پیچیده‌ای است.

همان‌طور که نیلز بور (Niels Bohr) درباره این فیلم می‌گوید: در این فیلم شگفت‌انگیز، ما با یک دوگانگی و پارادوکس روبه‌رو هستیم که موضوع زمان و سفر در زمان را به چالش می‌کشد. آغازگر قطعاً از نوع فیلم‌هایی نیست که برای اسکار نامزد شوند. بااین‌حال این فیلم توانست جایزه جشنواره بزرگ جشنواره فیلم ساندنس را که یک رویداد معتبر برای فیلم‌سازان مستقل است، از آن خود کند.

۵- مریخی (The Martian)

فیلم مریخی در سال ۲۰۱۵ به کارگردانی ریدلی اسکات و با موضوع علمی تخیلی ساخته شد. اگر قرار بود در این فهرست به معرفی پنج فیلم برتر تخیلی بپردازیم، دو فیلم دیگر اسکات بانام‌های بیگانه Alien (1979)‎ و Blade Runner (1982)‎ نیز می‌توانستند کاندید باشند اما ما در این فهرست صرفاً به فیلم‌هایی با موضوعات علمی می‌پردازیم. در فیلم مریخی، فضانوردی به نام «مارک واتنی» (با بازی مت دیمون) در کرهٔ مریخ سرگردان و گرفتار می‌شود. او باید تمام قابلیت‌های خود را به کار بگیرد تا به مرکز کنترل پرواز در کرهٔ زمین وضعیت خود را اطلاع داده و تقاضای کمک کند.

درحالی‌که برای بقای خود در مریخ وزنده ماندش درگیر مشکلات است، ناگهان دچار حادثه می‌شود. دوستانش برای نجاتش تلاش می‌کنند و با کمک نبوغش اتفاقات جالبی برایش رقم می‌خورد. گروهی فضانورد که شش نفر هستند، برای مأموریتی فضایی بانام اریس ۴ به سیاره مریخ فرستاده‌شده‌اند که مأموریت آن‌ها ۳۱ روز خواهد بود اما با اتفاق افتادن طوفانی سهمگین گروه فضایی مجبور به لغو عملیات شده و در روز ۱۸ بازمی‌گردند. هنگام بازگشت، مارک در طوفان گیرکرده و با تکه فلزی آنتن زخمی شده و از هوش می‌رود؛ همین امر باعث می‌شود سیستم علائم حیاتی او از کار بیفتد و دوستان او فکر کنند که او مرده.

فردای آن روز مارک به هوش آمده و متوجه می‌شود که دوستان او رفته‌اند، اما او ناامید نشده و به فکر نجات خود می‌افتد این‌گونه می‌شود که مارک که یک گیاه‌شناس است، از اطلاعات گیاه‌شناسی خود، استفاده کرده و با استفاده از خاک مریخ، کشاورزی کرده و برای خود سیب‌زمینی تهیه می‌کند. سازمان ناسا نیز با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای درمی‌یابد که او هنوز زنده است. در پایان مارک با سختی و مشقت بسیار از مریخ خارج‌شده و به زمین بازمی‌گردد.

هنرپیشه نقش اول فیلم مریخی توانست جایزه گلدن گلوب را از آن خود کند و این فیلم در سال ۲۰۱۶ در هفت عنوان نامزد اسکار شده بود که در هیچ‌یک موفق نبود.

ترجمه: احسان محمدحسینی