زمستان تک‌شاخ‌های چینی

«تنها وقتی که هوا سرد می‌شود، می‌توانیم کیفیت کاج و سروها را ببینیم.» این جمله‌ای است که «رابین لی» رئیس هیات مدیره شرکت بایدو در نامه‌ای به مناسبت سال نو برای کارمندان این شرکت جست‌وجوی اینترنتی بزرگ چین نوشته است.

با این حال اما هنوز دلایل دیگری برای زمستانی که صنعت تکنولوژی این کشور را در بر گرفته است، وجود دارند. سرمایه‌گذاری‌های افراطی و دست و دلبازی‌هایی که به استارت‌آپ‌های چینی وعده داده می‌شدند، حالا گویا رو به کاهش و افول هستند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ مالی و سرمایه‌گذاری در حال تعدیل و کاهش نیروهای کاری خودشان هستند. حتی غول‌های تکنولوژی چینی دیگر نمی‌توانند به روال گذشته عمل کرده و میزان پاداش‌ها و هزینه‌های مسافرت‌های خارجی به کارمندانشان را کاهش می‌دهند.

سرمای این زمستان برای بعضی از شرکت‌ها مانند شرکت ارائه‌دهنده خدمات آنلاین Meituan-Dianping که یکی از اپلیکیشن‌های پرطرفدار چینی است، بسیار قابل توجه و تاثیرگذار خواهد بود. در اوایل سال میلادی گذشته به نظر می‌رسید که شرایط این شرکت‌ها مساعد بود و پیشنهادهای سرمایه‌گذاری زیادی دور و اطراف آنها وجود داشت. حتی آمار منتشر شده از موسسه آماری و تحقیقاتی Preqin هم نشان می‌دهند که در نیمه اول سال ۲۰۱۸ میزان سرمایه‌گذاری‌های مخاطره‌ای یا ریسک‌پذیر انجام شده در چین بیشتر از آمریکا بوده است.

به این ترتیب در نیمه اول سال میلادی گذشته حجم سرمایه‌گذاری‌های مخاطره‌ای انجام شده در استارت‌آپ‌های چینی برابر ۵۶ میلیارد دلار بوده، در حالی که این رقم برای استارت‌آپ‌های آمریکایی به ۴۲ میلیارد دلار رسیده است.

با این اوصاف بود که تا پاییز سال گذشته چیزی در حدود ۸۶ تک‌شاخ جدید در چین ظهور کردند. تک‌شاخ‌ها استارت‌آپ‌های خصوصی هستند که سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری دریافت می‌کنند. پس از این بود که زمستان سرمایه‌گذاری آغاز شد. حضور غول‌های تکنولوژی چینی مانند علی‌بابا و تنسنت در بازارهای جهانی سهام هم عامل تاثیرگذار دیگری در این زمینه بود. حالا نگرانی‌ها و دغدغه‌های مربوط به سرعت رشد درآمد در شرایط اقتصاد کاهشی و فرآیند زمانبر رسیدن استارت‌آپ‌های خصوصی به ارزش بازار بالا و سوددهی آنها، به تدریج بیشتر و بیشتر می‌شوند. حتی غول‌های تکنولوژی این کشور هم پیش‌بینی کرده‌اند که میزان فروش آنها کاهش پیدا کند.

گروه تجارت الکترونیکی JD.com در فصل سوم سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که کمترین رشد درآمد فصلی خودش از سال ۲۰۱۴ و اولین کاهش تعداد کاربران جدیدش را تجربه کرده است.

بررسی‌های انجام شده توسط موسسه تحقیقاتی CB Insights نشان می‌دهد در طول سه ماه آخر سال ۲۰۱۸ نسبت به فصل آخر سال ۲۰۱۷، معاملات مرتبط با سرمایه‌گذاری مخاطره‌ای در استارت‌آپ‌های چینی به دوپنجم کاهش پیدا کرده، میزان سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در این شرکت‌ها تا بیش از ۲۵ درصد کاهش داشته و به زیر ۱۰ میلیارد دلار رسیده است. در حالی که استارت‌آپ‌های تکنولوژی چین برای جذب سرمایه‌گذاری‌های بزرگ ناتوان شده‌اند، حتی سرمایه‌گذاری‌های کوچک خصوصی در این شرکت‌ها هم به شدت در حال کاهش هستند.

بخشی از این رکود بیشتر از آنکه رویای تک‌شاخ‌ها را از بین ببرد، ذخیره سرمایه صندوق‌های سرمایه‌گذاری را نشانه رفته است. نمونه عینی آن سختگیری دولت به منابع مالی غیررسمی است که ذخیره سرمایه اغلب شرکت‌های سرمایه‌گذاری را تامین می‌کنند. این در حالی است که سرمایه‌گذاران بزرگ درباره شرکت‌های تکنولوژی محتاط‌تر عمل می‌کنند. استارت‌آپ تک‌شاخ woes of Ofo که در زمینه به‌اشتراک‌گذاری دوچرخه فعالیت می‌کند و توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خودش جلب کرده بود.

در هفت مرحله سرمایه‌گذاری و در طول ۱۸ ماه توانست ارزش بازار ۲ میلیارد دلاری به‌دست بیاورد، اما حالا تقریبا ورشکسته شده است.  استارت‌آپ‌هایی که به دنبال جذب سرمایه در مراحل اولیه هستند، سوز این زمستان را بیشتر از بقیه احساس می‌کنند. «نیسا لئونگ» از شرکت سرمایه‌گذاری Qiming Venture Partners که یکی از سرمایه‌گذاران بزرگ در صنعت تکنولوژی چین است، در این مورد معتقد است سرمایه‌گذاران به این استارت‌آپ‌ها توصیه می‌کنند که بهتر است نیمی از ارزشی را که انتظار داشتند در طول یک سال گذشته به‌دست آورند، در نظر بگیرند؛ زمانی که سرمایه‌گذاران حتی پیش از برندسازی و معرفی یک استارت‌آپ روی آن سرمایه‌گذاری می‌کردند، حالا اما این روند طولانی‌تر و سخت‌تر شده است تا جایی که ممکن است یک مرحله جذب سرمایه که ممکن بود یک ماه طول بکشد، این روزها تا شش ماه هم برسد.

در حالی که سرمایه‌گذاری‌های خصوصی رو به کاهش گذاشته‌اند، شرکت‌های بیشتری هم به دنبال ورود به بازارهای عمومی و بزرگ هستند. این می‌تواند چالش دیگری برای صنعت تکنولوژی چین باشد. سهام شرکت‌های Meituan-Dianping و Ping An Good Doctor که بزرگ‌ترین اپلیکیشن سلامت آنلاین چین است، از زمان عرضه اولیه‌شان در بازار بورس به یک‌دهم کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که تحقیقات بانک مرکزی چین نشان می‌دهد اعتماد به نفس تجاری در میان مدیران چینی در سه ماه منتهی به ماه دسامبر گذشته به پایین‌ترین میزان خود در شش فصل اخیر رسیده است. بر اساس گزارش منتشر شده از سوی موسسه مشاوره و تحقیقاتی چینی Hurun، به دنبال رکود بازار بورس چین، این کشور چیزی در حدود ۱۶۰ میلیاردر را از دست داده است.

 ثروت«ما هوآتنگ» مدیرعامل شرکت تنسنت که در اوایل سال ۲۰۱۸ ثروتمندترین شخص چینی به حساب می‌آمد، تا پایان سال گذشته تا ۴۳ درصد کاهش یافته و در ماه اکتبر به ۲۷ میلیارد دلار رسیده است.

این شرکت به دنبال چالش‌هایی که با رگولاتوری داشت، در سه ماه منتهی به ماه ژوئن سال گذشته میلادی، اولین کاهش سود فصل خودش را از سال ۲۰۰۵ تاکنون به ثبت رساند. از طرفی کسب و کارهای آنلاین دیگر هم از سانسور شدید ضربه می‌خورند. این اتفاق به دنبال تمایل شدید حزب کمونیست به نفوذ در بخش تکنولوژی چین با الزام به متوقف کردن فعالیت بعضی از اپلیکیشن‌های محبوب فکاهی یا اعلام «جک ما» موسس و مدیر شرکت علی‌بابا و بهترین کارآفرین این کشور به‌عنوان عضوی از این حزب، رخ می‌دهد. با این همه اما شرکت‌های اینترنتی چین همچنان در تلاش برای یافتن راه‌های تازه جذب کاربر و منابع مالی و درآمدی دیگر هستند.

«کارن چان» از بانک Jefferies انتظار دارد میزان بودجه صرف شده برای تبلیغات آنلاین از ۳۰ درصد در طول دو سال گذشته به ۱۷ درصد در سال جاری میلادی برسد. با این همه تک‌شاخ‌های چینی نیاز دارند برای حضور در آینده صنعت تکنولوژی این شرکت راه‌های متفاوت دیگری را برای رشد پیدا کنند. آنها حتی برای کاهش هزینه‌های جاری‌شان، به انتقال دفتر و مقرشان به شهرهای کوچک‌تر هم راضی شده‌اند.

ندا لهردی