رشد ۳۰ درصدی تجارت الکترونیکی ایران

براساس این آمار، از هر ۱۰ نفر ایرانی ۷ نفر عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی موجود در دنیا هستند. تغییر سبک زندگی ایرانی به یک زندگی دیجیتالی و آنلاین، موتور محرک خوبی برای رشد تجارت و اقتصاد کشور بوده تا به‎واسطه الکترونیکی شدن فصل جدیدی را تجربه کند. گزارش اخیر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی حاکی از آن است که ارزش اسمی گردش مالی معاملات یا حجم تجارت الکترونیکی در سال گذشته با رشد سالانه ۵۵/ ۳۰ درصد بالغ‌بر ۲۰۸۱ هزار میلیارد ریال بود. در سال ۹۶ این رقم حدود ۱۵۹۴ هزار میلیارد ریال بود. به‌عبارت دیگر، حجم تجارت الکترونیکی کشور در سال ۹۶ حدود ۹۵/ ۳۷ میلیارد دلار بوده که در سال گذشته به ۵۵/ ۴۹ میلیارد دلار رسیده است.

حجم تجارت الکترونیکی برای سال ۹۸ حداقل حدود ۲۹۱۰ هزار میلیارد ریال و حداکثر ۴۹۱۴ هزار میلیارد ریال و به‌طور میانگین ۳۹۱۲ هزار میلیارد ریال پیش‎بینی می‌شود که اشاره به رشد ۸۸ درصدی دارد.

این گردش مالی شامل پرداخت اینترنتی از درگاه بانکی، مبلغ تحویل درب منزل از طریق پست، مبلغ تحویل درب منزل از طریق پیک و سایر روش‎ها نظیر کارت به کارت است. بیش از ۱/ ۱ میلیارد تراکنش تجارت الکترونیکی در سال گذشته انجام گرفته که به‌طور متوسط ارزش هر تراکنش حدود ۱۸۷ هزار تومان است. به‌عبارت دیگر، هر ایرانی به‌طور میانگین در سال گذشته حدود ۱۴ تراکنش تجارت الکترونیکی اعم از خرید کالا یا خدمات پرداخت قبض انجام داده است. با این حال، جوانان بیش از نیمی از خریداران این کسب‌و‌کارها را تشکیل می‌دهند و سالمندان تقریبا سهمی از خرید ندارند. مردان نسبت به زنان بخش بزرگ‌تری از خریداران کسب‌و‌کارهای اینترنتی را تشکیل می‎دهند. مردان ۶۷ درصد و زنان ۳۳ درصد خریداران کسب‌و‌کارهای اینترنتی را تشکیل می‌دهند. همچنین تعداد تراکنش‎ها در سال گذشته نسبت به سال ۹۶ حدود ۷۷ درصد رشد کرده است. البته براساس آمار بانک جهانی، ضریب نفوذ خریداران اینترنتی در سال گذشته ۲۶ درصد بوده است. استان تهران به تنهایی ۷۸درصد کل مبلغ تراکنش‌های خرید اینترنتی از طریق درگاه اینترنتی بانکی در سال ۹۷ را تشکیل می‌دهد و سهم سایر استان‌ها در مجموع ۲۲ درصد است.

این مرکز براساس آمارهای شاپرک (شرکت شبکه الکترونیک پرداخت کارت) گزارش داده است که مجموع مبالغ خرید اینترنتی (به غیرپرداخت قبوض و شارژ و اقساط) در سال گذشته معادل ۶۷/ ۱۴۵۶ هزار میلیارد ریال بوده و تعداد آن به مرز ۷۷۴ میلیون رسیده است. همچنین مجموع مبالغ پرداخت نقدی  (Cash On Delivery) خرید اینترنتی از طریق تحویل پستی نیز برابر با ۳۵۰.۱۴۳ میلیارد ریال و تعداد آن بیش از ۵۰ میلیون بوده است.

به این ترتیب، سهم پرداخت از طریق درگاه بانکی اینترنتی (IPG) از کل تراکنش‌های تجارت الکترونیکی ۷۱ درصد و سهم پرداخت نقدی و سایر روش‌های پرداخت ۳۱ درصد است. بررسی سهم هر یک از پایانه‌های خرید می‌تواند دید بهتری نسبت به به‌کارگیری هر یک از ابزارهای خرید و سهم هر یک در تراکنش‌های بانکی ارائه دهد. با توجه به آمار ارائه شده از سوی شاپرک تعداد کل تراکنش‌های بانکی در سال گذشته بیش از ۷/ ۲۱ میلیارد بوده که تراکنش‌های خرید از طریق پایانه فروش بزرگ‌ترین بخش از این تعداد را تشکیل می‌دهد و سهم خرید از طریق پایانه موبایل در تعداد تراکنش‌ها بسیار ناچیز است. خرید از طریق پایانه‌های فروش ۷۸ درصد کل تراکنش‌ها را تشکیل داده است.

کسب‎وکارها

شاخص تعداد کسب‌و‌کارهای الکترونیکی در کشور می‌تواند نشان‌دهنده میزان پذیرش و استقبال از فعالیت در حوزه تجارت الکترونیکی توسط کسب‌و‌کارها و نیز نشانه‌ای از میزان سهولت راه‎اندازی کسب‌و‌کار الکترونیکی در کشور باشد. در این گزارش، تعداد کل کسب‌وکارها در حدود ۲۷۰ هزار برآورد شده است. به‌طور کلی تا کنون ۴۹ هزار و ۱۹۷ نماد اعتماد به کسب‌و‌کارهای اینترنتی اعطا شده است. بیشترین آمار اعطا مربوط به سال گذشته با ۱۴ هزار و ۹۸۴ اینماد اعطایی بوده که در مقایسه با سال قبل با نرخ رشد ۴۰ درصدی همراه بوده است. استان تهران با ۶۸۳۰ اینماد اعطا شده با اختلاف زیادی بالاترین آمار اخذ اینماد را در سال گذشته داشته است.

گزارش حاکی از آن است که ۳۹ درصد کسب‌و‌کارها در حوزه ارائه کالا فعالیت می‌کنند، حدود ۳۵ درصد کسب‌و‌کارها فقط به ارائه خدمات می‌پردازند و ۲۶ درصد کسب‌و‌کارها در هر دو حوزه ارائه کالا و خدمت فعالیت دارند. همچنین ۲۹ درصد از کسب‌و‌کارها علاوه‌بر درگاه اینترنتی بانکی از روش واریز به حساب یا کارت به کارت و ثبت فیش واریزی نیز برای دریافت وجه از مشتری استفاده می‌کنند. ۲۳درصد از کسب‌و‌کارها از روش پرداخت در محل به نماینده تحویل و ۱۲ درصد از کسب‌و‌کارها از روش‌های پرداخت در محل به نماینده تحویل و پرداخت در محل به مامور پست علاوه‌بر درگاه اینترنتی بانکی استفاده می‌کنند.

نتایج نشان می‌دهد که ۹۵ درصد کسب‌و‌کارها کمتر از ۵۰ نفر نیروی کار دارند. در این میان، سهم زنان شاغل در این کسب‌و‌کارها بسیار کمتر از مردان است به‌طوری که ۵۲ درصد از کسب‌و‌کارها زیر ۱۰ درصد نیروی کار زن دارند. همچنین با وجود اینکه درصد زنان مالک کسب‌و‌کار نسبت به سال گذشته افزایش داشته و از ۹ درصد به ۱۳ درصد رسیده است، همچنان زنان سهم بسیار کمتری نسبت به مردان دارند. 

۹۱ درصد سرمایه‌گذاری‌ها برای توسعه کسب‌و‌کار، سرمایه‌گذاری شخصی بوده است. ۵ درصد کسب‌و‌کارها از سرمایه‌گذاری توسط شتاب‌دهنده‎ها و سایر بخش‎های خصوصی بهره برده‌اند. ۲ درصد کسب‌و‌کارها از جمع‌سپاری و ۲ درصد از کسب‌و‌کارها از سرمایه‌گذاری دولتی استفاده کرده‌اند.  علاوه‌بر این، ۳۴ درصد کسب‌و‌کارها قبل از شروع فعالیت اینترنتی دارای فروشگاه بوده‌اند، ۵ درصد کسب‌و‌کارها بعد از شروع فعالیت اینترنتی فروشگاه راه‌اندازی کرده‌اند، ۳۶ درصد کسب‌و‌کارها فروشگاه ندارند و در خانه فعالیت می‌کنند و ۲۵ درصد کسب‌و‌کارها فاقد فروشگاه هستند و در ساختمان اداری فعالیت می‌کنند.

تجارت الکترونیکی جهان

ارزش بازار جهانی تجارت الکترونیکی در سال ۲۰۱۸ به ۸/ ۱ تریلیون دلار رسید. چین بزرگ‌ترین بازار تجارت الکترونیکی جهان در این سال بود که درآمدی به میزان ۶۳۰ میلیارد دلار ایجاد کرد. بازار تجارت الکترونیکی چین رشد زیادی داشته و هم از طریق افزایش قدرت خرید جمعیت محلی و نیز افزایش حجم تجارت الکترونیکی فرامرزی خود را تقویت کرده است. آمریکا در سال ۲۰۱۸ با درآمدی به میزان ۵۰۱ میلیارد دلار جایگاه دوم را در بازار تجارت الکترونیکی جهان به خود اختصاص داده است و جایگاه سوم متعلق به بریتانیا با درآمد ۸۶ میلیارد دلار است.

از سوی دیگر، در سال ۲۰۱۸ رقم تجارت الکترونیکیB۲C (فروش محصول توسط کسب‎وکار به مصرف‎کننده) جهانی با رشدی ۱۸ درصدی به حجم بیش از ۸/ ۲ تریلیون دلار رسیده است که پیش‌بینی می‎شود این رقم تا سال ۲۰۲۱ به ۸/ ۴ تریلیون دلار برسد. نزدیک به ۸/ ۱ میلیارد نفر از جمعیت جهان در سال ۲۰۱۸ کالاهای مورد نیاز خود را به شکل آنلاین خریداری کرده‌اند. در طول همین سال، سهم خرده‌فروشی آنلاین از کل خرده‌فروشی در جهان به بیش از ۱۳ درصد رسیده که نشان‌دهنده رشد قابل‌توجهی در مقایسه با سال‌های گذشته است.

علاوه‌بر این، پیش‌بینی می‌شود این سهم تا سال ۲۰۲۱ به ۵/ ۱۷ درصد برسد. کشورهای پیشتاز در این زمینه چین، آمریکا و بریتانیا هستند که پیش‌بینی رشد رقم قابل‌توجهی در سال‌های آتی برای آنها در نظر گرفته شده است. همچنین تجارت الکترونیکی B۲B (فروش محصول توسط کسب‎وکار به کسب‎وکار) در جهان در همین سال به رقم ۸/ ۱۰ تریلیون دلار رسید که ۵ برابر بازار B۲C بود. منطقه آسیا و اقیانوسیه با سهم بازار بیش از ۸۰ درصد و کمپانی‌های آمازون و علی‌بابا کسب‌و‌کارهای پیشرو در این حوزه هستند.