صادرات محصولات کشاورزی ایران در سال‌های اخیر از مقصد اروپا به آسیا به‌خصوص دو کشور عراق و افغانستان تغییر مسیر داده است. این تغییر مسیر موجب شده است صادرکنندگان ایرانی به جای انطباق خود با استانداردهای سختگیرانه اروپایی، خود را با استانداردهای آسان‌تر آسیایی هماهنگ کنند. این موضوع بر فعالیت صادراتی در بازارهای هدف تاثیرگذار است.
آیا محصولات کشاورزی ایران بازار اروپا را از دست داده‌است؟ برآوردها نشان می‌دهد صادرات این محصولات در سال‌های اخیر از بازار اروپا به سمت کشورهای آسیایی تغییر مقصد داده‌است، به‌گونه‌ای که در سال۱۳۸۰ بیش از ۴۰درصد محصولات کشاورزی ایران را اروپایی‌ها می‌خریدند اما در سال۹۹ این سهم ۱۹درصد بوده است. آمار دیگری در همین‌باره نشان می‌دهد که در سال۹۹ حدود ۸۰درصد محصولات کشاورزی به سمت بازارهای آسیایی صادرشده‌اند و از همین میزان نیز سهم دو کشور عراق و افغانستان در این سال۴۰درصد بوده است. البته با توجه به اینکه صادرات کالا به این دو کشور نیز روند کاهشی را طی کرده است، این سهم احتمالا در حال‌حاضر کمتر شده‌است.
تغییر مسیر کالاهای کشاورزی از بازارهای اروپا به سمت بازارهای آسیایی موجب می‌شود تا استاندارد محصولات کشاورزی صادراتی ایران به‌جای استانداردهای سختگیرانه اروپا که موجب ارتقای کیفیت این محصولات می‌شود، با استانداردهای سهل‌تر آسیا منطبق شود. این موضوع با توجه به اینکه ایران را از سایر رقبا در بازار عقب می‌اندازد، در میزان ارزآوری نیز تاثیرگذار خواهد بود؛ در واقع مقاصد صادراتی ایران در سال‌های اخیر از کشورهایی با درآمد بالا نظیر بازارهای اروپایی به سمت کشورهایی رفته است که درآمد پایینی دارند مانند برخی کشورهای منطقه.
هرچند در نگاه نخست فروش محصولات به هر خریداری باید ارزشی برابر داشته باشد اما قانون تجارت چنین مساله‌‌‌‌‌ای را تایید نمی‌کند و این مساله‌‌‌‌‌ای است که یکی از گزارش‌های مرکز مطالعات راهبردی آب اتاق ایران نیز به آن اشاره کرده است. بنا بر یافته‌‌‌‌‌های این پژوهش قیمت محصولات کشاورزی ایران در کشورهای پردرآمد اروپایی بالاتر از کشورهایی است که اکنون مقصد صادرات محصولات ایران هستند و با تغییر مسیر بازار، قیمت واحد نیز تغییر می‌کند.
در همین راستا یکی از کارشناسان این مرکز در گفت‌وگویی با اتاق ایران به بررسی این موضوع پرداخته است. او به لزوم تعیین سیاست‌های بلندمدت و نیز یکپارچه در مقیاس ۲۰سال تاکید می‌کند و می‌گوید این برنامه باید برای هر محصول جداگانه تدوین شود. علاوه‌بر این، گزارش این مرکز متنوع‌کردن بازارهای صادراتی و هدف قراردادن بازارهای جایگزین را ضروری می‌‌‌‌‌شمارد.
مهاجرت از اروپا به آسیا
مقاصد صادراتی محصولات کشاورزی ایران طی دو دهه اخیر کاملا تغییر کرده است. بهزاد فکاری، کارشناس ارشد مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در توضیحاتی به اهمیت صادرات محصولات کشاورزی اشاره می‌کند که یکی از جنبه‌‌‌‌‌های آن ارزآوری است. به تعبیر این پژوهشگر حوزه کشاورزی در زمان‌‌‌‌‌های سختی، مانند شرایط کنونی، محصولات کشاورزی ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور داشته و در تامین ارز کشور کمکی قابل‌توجه کرده‌‌‌‌‌اند. فکاری می‌گوید: ارزی که به واسطه صدور محصولات کشاورزی به کشور وارد می‌شود دلار نفتی نیست و یکی از نکات مثبت آن وارد شدن این ارز به چرخه اقتصاد کشور است.
او به تغییراتی اشاره می‌کند که در این دو دهه در مقاصد کشاورزی ایران صورت‌گرفته و این مساله را درمیان آفات این بخش برمی‌‌‌‌‌شمارد و معتقد است که این موضوع می‌تواند نکته‌‌‌‌‌ای قابل‌تامل برای سیاستگذاران باشد. به گفته فکاری تحولاتی که مرکز مطالعات راهبردی آب آنها را رصد کرده است شامل تغییر مسیر قاره‌‌‌‌‌ای مقاصد محصولات کشاورزی ایران است که بر اساس آن محصولات کشاورزی ایران از کشورهای پردرآمد به سمت کشورهای کم‌درآمد نقل‌مکان کرده‌‌‌‌‌اند.
- 16
- 1
