دستگاه‌های کارتخوان در ایران طرفداران زیادی دارند و حالا نه‌تنها مردم ایران بعد از چین بیشترین دستگاه پوز را در دست دارند بلکه کارتخوان‌های بی‌هویت تبدیل به معضل اقتصاد ایران شده‌اند. هادی خانی، مدیرکل بازرسی، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی سازمان امور مالیاتی گفته است که بیشتر از ۵۰۰میلیون حساب بانکی داریم و ۷میلیون دستگاه پوز بدون هویت در ایران وجود دارد که برای سازمان امور مالیاتی نقطه کور است و باید رصد و شناسایی شوند.
گرچه کارشناسان بانکی معتقدند که امکان ندارد دستگاه پوزی بدون هویت باشد اما آنها این احتمال را مطرح می‌کنند که شاید منظور از این موضوع کارتخوان‌هایی هستند که شناسه یکتا ندارند و متصل به سازمان امور مالیاتی کشور نیستند. البته بخش دیگری از کارشناسان هم می‌گویند که گرچه دستگاه‌های پوز بدون هویت نیستند اما احتمال دارد که آنها به حساب‌های اجاره‌ای متصل باشند و از این طریق پولشویی می‌کنند. جالب است بدانید تعدادی از دستگاه‌های پوز هم از ایران خارج شده‌اند و بنا به گزارش بانک مرکزی، سال گذشته هم ۹۳۰ دستگاه کارتخوان که از کشور خارج شده بود، مسدود شد.
با این وجود همچنان سایت های اینترنتی پر است از آگهی‌هایی که دستگاه پوز را بین یک‌میلیون تا یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان خریدوفروش می‌کنند و جالب است که بدانید دامنه آگهی‌های خریدوفروش این دستگاه‌ها به پیامک‌های موبایلی هم رسیده است و البته در متروی تهران دستفروشانی هم دیده می‌شوند که کارتخوان می‌فروشند. در این آشفته‌بازار خریدوفروش دستگاه‌های پوز، حالا خبرهای تازه حاکی از وجود دستگاه‌های پوز تقلبی است که اطلاعات مهم کارت بانکی افراد را ذخیره می‌کند و سودجویان با آن کلاهبرداری انجام می‌دهند. در همین راستا هم بانک مرکزی اطلاعیه‌ای داده و نسبت به افزایش کلاهبرداری اینترنتی از حساب‌های بانکی هشدار داده است.
دستگاه پوز در ایران حدود ۲برابر میانگین جهان
آمار و ارقام نشان می‌دهد ۷.۳میلیون کارتخوان فعال درکشور وجود دارد که از این لحاظ، ایران پس از چین رتبه دوم جهانی را به خود اختصاص داده است. براساس آمار بانک مرکزی در ایران تقریبا به ازای هر ۱۰۰۰نفر، ۹۰ دستگاه پوز وجود دارد؛ این درحالی است که سایر کشورهای جهان به صورت میانگین دارای کمتر از ۵۰ دستگاه به ازای هر ۱۰۰۰نفر هستند و به این ترتیب تعداد دستگاه‌های پوز در ایران به‌طور میانگین حدود دوبرابر جهان است.
بهاءالدین هاشمی، کارشناس بانکی با اشاره به وفور دستگاه‌های پوز در ایران به «شهروند» می‌گوید: مشاغلی که تراکنش مالی دارند، همه می‌توانند از دستگاه‌های پوز استفاده کنند اما استفاده از دستگاه‌های پوز متعدد در دست اصناف و مشاغل معضل است و اگر تنها سوپرمارکتی‌ها را درنظر بگیریم، از هر ۳ مغازه ۲ تای آن از دستگاه پوز استفاده می‌کنند و بعضی ها هم بیشتر. به همین جهت نباید این تعداد بالای دستگاه فعال کارتخوان دور از ذهن باشد.»
تهران و خراسان رکورددار دستگاه پوز
به گزارش شاپرک، تا پایان مردادماه سال‌جاری تهران با یک‌میلیون و ۲۴۴هزار دستگاه، خراسان‌رضوی با ۴۸۹هزار دستگاه، اصفهان با ۴۵۸هزار پایانه، فارس با ۳۸۷هزار دستگاه و خوزستان با ۳۲۳هزار پایانه به ترتیب بیشترین تعداد کارتخوان دارای تراکنش در کشور را به خود اختصاص داده‌اند. از سویی دیگر ایلام با ۴۶هزار پایانه، کهگیلویه‌وبویراحمد با ۵۰هزار دستگاه و خراسان‌جنوبی با ۶۲هزار پایانه به ترتیب کمترین سهم از تعداد کارتخوان‌های فعال در میان استان‌های کشور را داشته‌اند اما این‌طور که به نظر می‌رسد، دستگاه‌های کارتخوان نه‌تنها سودآوردی ندارند، بلکه باعث متضررشدن بانک‌ها نیز می‌شوند.
زیرا بررسی دقیق هزینه‌های بانک‌ها به‌ازای هر تراکنش الکترونیک نشان می‌دهد در برخی بانک‌ها نه‌تنها تلاش و سرمایه‌گذاری برای نصب کارتخوان‌های بیشتر توجیه اقتصادی ندارد، بلکه این بانک‌ها باید به شرکت‌های پی‌اس‌پی طرف قرارداد خود تاکید کنند تا کارتخوان‌های کم‌تراکنشی را که حساب پذیرنده آن کارتخوان در همان بانک قرار دارد نیز هر چه زودتر جمع‌آوری کنند.
حجم دستگاه‌های پوز غیرفعال چقدر است؟
جالب است بدانید تعداد زیادی از این دستگاه‌های پوز هم تراکنش مالی قابل توجهی ندارند و به نوعی مازاد به حساب می‌آیند. بر اساس گزارش شاپرک در سال ۹۷ سهم کارتخوان‌های کم‌تراکنش و فاقد تراکنش مالی به‌طور متوسط ۲۶.۲درصد از کل کارتخوان‌های فروشگاهی فعال سیستمی شبکه شاپرک بوده است.
خرید و فروش انفرادی دستگاه پوز غیرقانونی است
با این حال، این روزها تعداد زیادی آگهی در فضای مجازی منتشر می‌شود که دستگاه‌های پوز به سهولت و بدون هیچ مانعی خریدوفروش می‌شوند. در این میان فروش کارتخوان های تقلبی این روزها رایج شده است. کارتخوان هایی که پلیس فتا درباره آن توضیح داده است که یکی از شیوه های نسبتا جدید کلاهبرداری سایبری است و بر اساس آن سودجويان با استفاده از دستگاه‌های کارتخوان تقلبی، اطلاعات ثبت شده روي کارت های بانکی را ذخيره سازی مي کنند و پس از آن با دريافت رمز عبور کارت و تهيه نسخه مشابهی از آن کارت بانکی، به راحتي از حساب‌های بانکي افراد پول برداشت مي کنند.
معمولاً در اين شيوه کلاهبرداران، کارت بانکی افراد را در دستگاه کارتخوان غيرواقعی (تقلبی) می‌کشند تا اطلاعات کارت در سيستم نرم‌افزاری دستگاه ذخيره شود و سپس با اعلام اين که جوابی از بانک مربوطه دريافت نشد، از دستگاه کارتخوان واقعی استفاده می‌کنند.
دستگاه‌های پوز را می‌توان پس داد
بهاءالدین هاشمی، کارشناس بانکی به شهروندآنلاین می‌گوید: «استفاده از پوز‌های سیار نه‌تنها باعث به وجود آمدن مشکلات بانکی نمی‌شود، بلکه به‌عنوان یک مزیت شناخته می‌شود، زیرا زمانی که فردی از دستگاه پوز استفاده می‌کند، مبلغی از حسابی به حساب دیگری در بانک دیگر می‌رود که در دست مردم بودن آن برای بانک ضرری ندارد، به عبارتی می‌توان آن را انجام عملیات بانکی خارج از شعبه تلقی کرد.»
او در ادامه با اشاره به این‌که شرکت‌ها می‌توانند در صورت اقتصادی‌نبودن تراکنش‌ها دستگاه پوز را پس بگیرند، توضیح داد: «اگر تراکنش‌های روزانه آن کافی نباشد، شرکت مربوطه را متضرر کرده و شرکت این دستگاه را از فردی که آن را خریداری کرده، پس می‌گیرد، چراکه این شرکت‌ها وظیفه دارند پوز را نصب کرده و اطلاعات آن و تراکنش‌های انجام‌شده در طول روز را بررسی کنند و به این نتیجه برسند که آیا صرف اقتصادی دارد یا خیر! و در صورتی که تراکنش‌های آن اقتصادی نباشد، می‌توانند دستگاه‌های واگذارشده راجمع‌آوری کنند. »
- 14
- 4
