چک‌ها‌ی برگشتی رکورد می‌زند!؟

آشفته بازار اقتصادی ناشی از نوسانات ارز در فاصله زمانی تابستان گذشته تا به امروز موجب شد که بازار‌ها‌ی کشور با موج گسترده‌ای از نابسامانی مالی و اعتباری روبرو شوند. برگشت بی‌سابقه چک‌ها‌ از جمله اتفاقات سهمگینی است که بسیاری از فعالان اقتصادی کشور آن را تجربه کرده و خاطرات تلخی از آن دارند.

غیر از افراد و شرکت‌ها‌یی که حساب‌ها‌یشان را با سود ناسالم ناشی از سوء استفاده‌ها‌ی ارزی پر کردند بسیاری از بازاری‌ها‌ که برای خرید و معامله پرداخت‌ها‌ را به روزها و ماههای آتی موکول کرده بودند به علت نبود نقدینگی ناشی از ناتوانی طرف مقابل در پر کردن حساب شان دچار مشکل شدند و آبرویشان در معرض خطر قرار گرفت. آنها ناچارا سراغ نزول خواران رفتند اما درصد ربا نیز افزایش یافته و کار به شدت سخت شده بود. 

ماجرا از کجا آغاز شد؟

فروردین ۹۷ یعنی تقریبا یک ماه قبل از آنکه ترامپ از برجام خارج شود آمارهای بانک مرکزی نشان می‌داد در همین ماه در کشور یک‌میلیون فقره چک به ارزش ۹۰ هزار میلیارد ریال برگشت خورده که البته نسبت به اسفند ۹۶ ازنظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۳۱.۹ درصد و ۵۱.۴ درصد کاهش نشان می‌داد.

این آمار را بانک مرکزی ایران ۲ ماه بعد یعنی در خرداد ماه اعلام کرد. بر اساس این گزارش سه استان پیشتاز در صدور چک، تهران، خراسان رضوی و اصفهان بودند که بیشترین چک‌ها‌ی صادره و مبادله شده را داشتند. 

اما تابستان پر آشوب اقتصاد ایران یعنی در فاصله ماههای خرداد تا مهر ۹۷ ناگهان ورق برگشت و با کمبود شدید نقدینگی و قفل شدن معاملات، چک‌ها‌ی بانکی هم شروع به برگشت خوردن کردند.

پول نداریم! چه کنیم؟!

نابسامانی بازارهای داخلی معامله گران را در شرایط دشواری قرار داده بود به همین دلیل از مرداد ماه به بعد رقم چک‌ها‌ی برگشتی در اقتصاد ایران به رکورد باورنکردنی رسید بطوریکه بسیاری از متعاملین و فعالان اقتصادی که چک میان خود رد و بدل کرده بودند با کدخدامنشی سعی کردند با یکدیگر مدارا کنند و موضوع را خیلی به جاهای باریک نکشانند.

علی از فعالان اقتصادی در بازار تهران می‌گوید: چند تا از چک‌ها‌ی من در مرداد و شهریور برگشت خوردند و ما مدام با طرف حرف می‌زنیم که چک‌ها‌ را بانک نبرد تا پول جور شود.

او در خصوص چرایی نبود پول در حسابش به خبرنگار آفتاب یزد می‌گوید : مثل روز روشن است؛ نقدینگی نداریم. قرار بود خرید کنیم فروشنده دبه کرد در نتیجه فروشی برای تامین نقدینگی نداشته ایم و پولی در حساب نیامد.

علی می‌گوید: سراغ نزول و تامین سرمایه آزاد رفتیم که شرایط سختی داشت. آنها وثیقه‌ها‌ی سنگین می‌خواستند و درصدهای بالا. به ناچار بخشی از بدهی‌ها‌ را از این طریق تسویه کردیم. 

ساجده م مسئول بخش مالی یکی از شرکت‌ها‌ی بازرگانی صادرات و واردات نیز به خبرنگار آفتاب می‌گوید: به جرات می‌توانم بگویم که در یک ماه و نیم اخیر تقریبا همه چک‌ها‌ی شرکت ما برگشت خورده است و از مرداد تا مهر نیز نیمی از چک‌ها‌ی مان برگشت خوردند.

وی در خصوص فعالیت شرکت شاغل در آن می‌گوید:‌ ما اقلامی در حد وسیع از شرق دور وارد می‌کردیم که مشکلات اقتصادی پیش آمده در تابستان ما را شدیدا غافلگیر کرد ؛ چون طرف‌ها‌یی که با آنها معامله می‌کردیم نتوانستند از عهده تعهدات خود بر آیند در نتیجه فقدان نقدینگی در گردش موجب شد خیلی از چک‌ها‌ی ما برگشت بخورد. 

این فعال مالی ادامه داد: در نظر بگیرید که یک شرکت مثلا تولیدی یا بازرگانی که بخش عمده گردش مالی‌اش در خرید و فروش است، پولی به حسابش وارد نشود و نتواند خرید‌ها‌یش را به موقع انجام دهد و یا یک تولیدی مواد اولیه به موقع دستش نرسد، طبعا اتفاقی که رخ می‌دهد برگشت خوردن چک‌ها‌ و ناتوانی در تامین مالی است که ما این تجربه دردناک را داشته ایم و هنوز با آن دست به گریبانیم.

وی می‌گوید: برخی طرف‌ها‌یمان ما را می‌شناسند در نتیجه از آنها می‌خواهیم برگشت نزنند آنها هم اعتبار ما را خراب نمی‌کنند چون در بازار داریم با آنها کار می‌کنیم اما خب ممکن است آنها هم یک روزی خسته شوند و در نهایت چک‌ها‌ را به بانک ببرند.

بررسی‌ها‌ی خبرنگار آفتاب یزد نشان می‌دهد معامله گران در بیشتر موارد سعی می‌کنند باهم کنار بیایند چون خود آنها هم گرفتار همین مشکل هستند ؛ مثلا کسی که چک دست کسی دارد از او می‌خواهد چک را با هماهنگی در تاریخ مشخص به بانک ببرد در نتیجه دارنده چک صبح روز موعود یا زمان توافق شده با صادرکننده چک تماس می‌گیرد و از او می‌پرسد آیا حساب را پر کرده یا خیر و در صورتی که جواب منفی باشد دارنده چک به بانک مراجعه نمی‌کند.

اما همیشه این توافق حاصل نمی‌شود و در بیشتر موارد دارنده چک که خود گرفتار نقدینگی است با تهدید یا توسل به زور سعی می‌کند صادر کننده چک را تحت فشار قرار دهد.

ساجده م در این باره می‌گوید: الان وضع بازار طوری شده که کمتر کسی چک قبول می‌کند بخصوص اگر خریدار یا فروشنده‌ای همدیگر را نشناسند.

آمار‌ها‌ی رسمی نشان می‌دهد شهریور ماه گذشته حدود ۱.۴ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ١۵۶ هزار میلیارد ریال در کل کشور برگشت داده شده که نسبت به ماه قبل ( مرداد ۹۷ ) از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۱۰.۸ درصد و ٢۰ درصد افزایش نشان می‌دهد.

این آمار از مجموع ۹.۷ میلیون فقره چک رد و بدل شده به ارزش حدود ٩۰٩ هزار میلیارد ریال در شهریور ۹۷ در کل کشور است. بر همین اساس در مرداد ماه یا ماه قبل از آن خیلی از خریداران که تصور نمی‌کردند وضعیت دشواری پیش بیاید در حجم زیادی شروع به کشیدن چک کردند بطوریکه طبق آمارها، صدور چک در ماههای قبل از شهریور از نظر تعداد و مبلغ بـه ترتیب ۷.۳درصد و ۹.۱درصد افزایش نشان می‌دهد.

طبق بررسی‌ها‌ی خبرنگار آفتاب یزد در فاصله زمانی شهریور تا آبان ۹۷ میزان چک‌ها‌ی برگشتی نسبت به آن ماهها افزایش بیشتری داشته است.

حمید جعفری که مدیر امور بازرگانی یک شرکت است به خبرنگار آفتاب یزد گفت: نبود نقدینگی در آبان ماه برای ما محسوس تر بود بطوریکه به جرات می‌توانم بگویم ۹۰ درصد چک‌ها‌یی که کشیدیم به علت کمبود شدید نقدینگی با مشکل وصول روبرو شده است.

وی در پاسخ به این سوال که راهکار شما چه بوده، گفت: برای تامین سرمایه سراغ برخی افراد که آنهم به مصلحت نیست، رفتیم.

جعفری می‌افزاید: تهاتر با خودرو و یا ملک پیشنهادات دیگر ما به طلبکاران بود که تنها می‌تواند بخشی از بدهی ما را پوشش دهد.