جهان صنعت نوشت: در دهه ۱۳۸۰ بود که روزنه‌هایی برای تولید کالاهای مشهور به لوازم خانگی در ایران باز شد. در آن دهه که تولید تلویزیون از سوی یک شرکت ایرانی با برند برتر جهان در جاده کرج آغاز به کار کرد امیدهایی برای ایرانی کردن این صنعت پدیدار شد. رشد فزاینده مصرف تلویزیون اما به رشد تلویزیون سامسونگ و ال‌جی جواب داده می‌شد. مدیران ایرانی شریک سامسونگ کره‌جنوبی به دولت‌های وقت وعده داده بودند به مرور تکنولوژی و دستگاه‌های تولید دیگر لوازم خانگی را به ایران می‌آورند و این وعده در شروع کار دولت دوازدهم ممکن شد.
سیاست خارجی ایران اما در دهه ۱۳۹۰ با سرسختی آمریکایی‌ها مواجه شد و باراک اوباما نخستین تحریم‌های گسترده را برای ایران تحمیل کرد. تحریم‌های اوباما اما هنوز کامل نبود و به نفت و بانک مرکزی نرسیده بود. در حالی که تولید انواع لوازم خانگی در ایران روندی پایدار را تجربه می‌کرد موج بعدی تحریم‌ها از سوی ترامپ آمد و اقتصاد ایران را با بحران روبه‌رو کرد. یکی از صنایع به گرداب‌افتاده در دوره جدید تحریم‌ها همین لوازم خانگی بود. بزرگ‌ترین کارخانه تولید تلویزیون با برند جهانی و نیز واحد بزرگ تولید‌کننده یخچال، فریزر و جاروبرقی نیز به مرور و بر اثر شدت تحریم‌ها به رکود کشیده شد.
ادعا‌ها و نتوانستن‌ها
در موقعیت تازه‌ای که صنایع لوازم خانگی ایران در برابر تحریم‌های گسترده غرب با سختی مواجه شد یک تصمیم سیاسی اتخاذ و گفته شد دو واحد بزرگ تامین‌کننده لوازم خانگی از کره‌جنوبی دیگر حق فعالیت و همکاری با این شرکت‌ها را ندارند. پس از آن بود که گروهی از تولید‌کنندگان ایرانی در غیاب واحدهای یادشده به مقام‌های سیاسی وعده دادند با قطع همکاری شرکت‌های کره‌جنوبی و شرکای داخلی در یک دوره معین اولا کیفیت کالاهای داخلی را افزایش خواهند داد، ثانیا قدرت رقابت‌پذیری از نظر قیمت را به ارمغان می‌آورند و سوما می‌توانند به داخلی‌سازی این صنعت کمک کنند. حالا چند سال سپری شده و بنا به گفته برخی رهبران تشکل‌های مرتبط که پیش از این به واردات کره‌جنوبی به‌مثابه سد راه تولید داخلی تاکید داشتند حالا به قاچاق اشاره می‌کنند. نکته مهم دیگر این است که در این سال‌ها گزارش کارشناسانه و دقیق و بهنگام که نشان دهد تولید داخلی لوازم خانگی چقدر در داخلی‌سازی و کاستن از نیاز ارزی این صنعت کامیاب بوده‌اند، انتشار عام پیدا نکرده است. یک گزارش تازه اما نشان می‌دهد صنعت لوازم خانگی همچنان نیازمند صدها میلیارد دلار واردات بوده و نیاز ارزی این صنعت همچنان بالاست.
جزئیات نیازهای ارزی بیشترین فشار هزینه‌های ارزی مربوط به واردات قطعات مورد نیاز یخچال، فریزر و تلویزیون معادل یک‌میلیارد دلار است. پس از آن لوازم خانگی کوچک، ماشین لباسشویی و کولر گازی با اختصاص هزینه‌ای معادل ۴۶۰میلیون دلار جزو اقلام پرهزینه به لحاظ نیاز ارزی هستند.
به گزارش تسنیم، صنعت لوازم خانگی به واسطه تنوع بالای محصولات، از درجات مختلف عمق ساخت داخل برخوردار بوده که وابسته به عوامل متعددی مانند سطح فناوری و دوره توسعه محصول جدید است.
براساس آمار بیشترین تعداد از محصولات لوازم خانگی درجه عمق ساخت داخل کمتر از ۷۵درصد بوده و متوسط آن ۳/۶۶درصد است. به عبارت دیگر، به طور متوسط ۷/۳۳درصد هزینه تمام‌شده تولیدات صنایع لوازم خانگی ، مواد اولیه و اجزا و قطعات و متاثر از نوسان قیمت نرخ ارز بوده و از آنجایی که مواد اولیه عرضه‌شده در بورس نیز متناسب با قیمت ارز قیمت‌گذاری می‌شود، به‌طور غیرمستقیم از نوسان قیمت ارز و قیمت‌های جهانی تاثیر می‌پذیرد.
متوسط ارزبری صنایع لوازم خانگی برابر با ۱۷۵دلار استد (آمار سال ۱۳۹۹). بیشترین ارزبری مربوط به تلویزیون برابر با ۳۸۰دلار بوده و پس از آن یخچال و فریزر با ۳۰۰دلار ارزبری قرار دارد. محصول سوم نیز عبارت از کولرگازی است که رقم ارزبری آن معادل ۲۰۰دلار بوده و رقم قابل‌توجهی است. این موضوع مبین ضرورت بالای پرداختن به برنامه‌های ساخت داخل است، چراکه به منظور ارتقای تاب‌آوری و «کاهش هزینه تمام‌شده در تولیدات صنایع لوازم خانگی» اولین اصل مهم درجه اتکای این صنعت به ظرفیت‌های داخلی و افزایش عمق ساخت داخل است.
تجارت خارجی و تراز ارزی صنایع لوازم خانگی
بررسی ارقام تجارت محصولات صنایع لوازم خانگی برحسب ارزش صادرات و واردات رسمی محصولات مبین روند رو به رشد صادرات و کاهش واردات است ولی در نهایت تراز تجاری این صنعت منفی‌یک‌میلیارد دلار است.طی سال‌های ۹۴ الی ۱۴۰۰ تراز تجاری این صنعت از منفی ۵/۱میلیارد دلار به منفی‌یک‌میلیارد دلار کاهش یافته است. اگرچه روند روبه رشد است ولی شیب آن کند بوده که باید شیب رو به رشد افزایش یابد. به هر حال دو مساله همچنان تراز ارزی این صنعت را منفی نگه داشته است:
الف. فشار واردات (عمدتا قاچاق) در بازار محصولات نهایی. بخشی از تقاضا برای کالاهای وارداتی آن به واسطه تفاوت میان میزان تولید و نیاز بازار ایجاد می‌شود.
ب. وابستگی وارداتی در تولید داخلی محصولات نهایی. وابستگی به مواد اولیه، اجزا و قطعات وارداتی رقمی بالغ بر ۵/۱میلیارد دلار نیاز ارزی را در صنایع لوازم خانگی ایجاد می‌کند.
بیشترین فشار هزینه‌های ارزی مربوط به واردات قطعات مورد نیاز یخچال، فریزر و تلویزیون معادل یک‌میلیارد دلار است. پس از آن لوازم خانگی کوچک، ماشین لباسشویی و کولر گازی با اختصاص هزینه‌ای معادل ۴۶۰میلیون دلار جزو اقلام پرهزینه به لحاظ نیاز ارزی (در بخش مواد و قطعات وارداتی) هستند.
در مجموع، با وجودی که واردات محصول نهایی در بخش لوازم خانگی بسیار محدود است، به واسطه نیاز بالای ارزی در بخش تولید این محصولات و همچنین واردات محصولات نهایی به صورت قاچاق، همچنان (تراز ارزی منفی) به عنوان یکی از چالش‌های کلیدی این صنعت به‌شمار می‌رود.
- 12
- 6
