به گزارش دنیای اقتصاد، تجميع بنگاه‌های کوچک و متوسط و ساماندهي آنها در قالب خوشه‌هاي صنعتي را می‌توان یکی از گام‌های رسیدن به توسعه صنعتی دانست؛ اقدامی که تحقق آن به تقويت صنايع كوچك و متوسط و برقراري پيوند آنها با صنايع بزرگ به منظور هم‌افزايي صنعت و ارتقای توان رقابتي گره خورده است؛ آنچه مسلم است برای تحقق این امر تمركز بنگاه‌هاي كوچك و متوسط در يك حوزه جغرافيايي باید در دستور کار قرار گیرد.
ایران نیز تاکنون گام‌هایی در راستای رسیدن به این موضوع برداشته است که در این خصوص می‌توان به شناسایی ۳۹۶ خوشه کسب و کار در کشور اشاره کرد؛ روندی که از آن می‌توان به وزنکشی توسعه منطقه‌ای یاد کرد. براساس آمار اعلام‌شده از وزارت صنعت، معدن و تجارت از مجموع ۳۹۶ خوشه كسب و كار شناسايي‌شده تا پایان سال ۹۵ در مجموع اجرای امکانسنجی برای توسعه ۱۵۶ خوشه صنعتی در کشور فراهم شده است که از این تعداد آغاز ۱۱۸ پروژه توسعه خوشه‌ای در دستور کار قرار گرفته و در نهایت از این میزان پرونده توسعه ۷۴ پروژه بسته شده است.
ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی این وزارتخانه درباره وزنکشی توسعه منطقه‌ای به تفکیک استان بیانگر آن است که استان‌های «اصفهان، مازندران، آذربایجان شرقی، تهران، خراسان رضوی و همدان» بهترین عملکرد را در خوشه‌های صنعتی تاکنون داشته‌اند. براساس آمار اعلام شده در مجموع ۵۳ خوشه صنعتی در استان اصفهان شناسایی شده که از این تعداد پرونده ۸ خوشه صنعتی بسته شده است.
استان مازندران نیز در این مدت موفق به شناسایی ۳۸ خوشه صنعتی شده که از این تعداد امکانسنجی سه پروژه خاتمه یافته است. اما استان آذربایجان شرقی نیز ۳۷ خوشه صنعتی را شناسایی کرده که از این تعداد هفت پروژه تکمیل شده‌اند، استان‌های تهران و خراسان رضوی نیز ۲۰ خوشه صنعتی را در این مدت شناسایی کرده‌اند که از این تعداد استان تهران موفق به تکمیل ۳ پروژه شده و خراسان رضوی نیز پرونده ۱۶ خوشه صنعتی را نهایی کرده، اما استان همدان نیز ۱۸ پروژه را در راستای توسعه خوشه شناسایی کرده که از این تعداد امکانسنجی توسعه ۱۱ خوشه صنعتی به اتمام رسیده است.
تاثیر خوشه‌سازی در توسعه
راهكار خوشه‌سازي و تجميع آنها در قالب خوشه را می‌توان يكي از بهترين راهكارهاي ارائه شده براي حل مشكل بنگاه‌ها و توسعه صنايع كوچك و متوسط دانست؛ چرا که با تجمیع این بنگاه‌ها از یکسو امكان استفاده از تجربيات و امكانات بنگاه‌ها در کنار یکدیگر فراهم می‌شود و از سوی دیگر شرایط برای استفاده از امكانات مشترك و انجام امور به‌صورت اشتراكي در میان بنگاه‌ها به وجود مي‌آيد.
بنابراين مي‌توان گفت خوشه‌هاي صنعتي در حوزه‌هاي مختلف بر عملكرد شركت‌ها تاثيرگذارند و موجب ايجاد مزيت‌هاي يك بنگاه بزرگ براي بنگاه‌هاي كوچك و متوسط و توسعه اين صنايع مي‌شوند. بنابراين، با تشكيل خوشه و تجميع اين شركت‌ها، اين بنگاه‌ها مي‌توانند از مزيت‌هاي بنگاه‌هاي كوچك و متوسط بهره‌مند شوند و امكان دستيابي به امكانات و مزيت‌هاي بنگاه‌هاي بزرگ را به دست آورند.
مزیت‌های مذکور موجب شد تا در دهههای اخیر توسعه خوشه‌هاي كسب‌وكار نقش بارزي در توسعه منطقه‌ای بسياري از کشورهاي در حال توسعه ايفا کند، چرا كه بستر خوشه زمینه شکلگیری کسب وکارهای جدید، افزایش بهره‌وری بنگاه‌های مستقر در خوشه و جذب بنگاه‌های بیرونی به خوشه را فراهم می‌آورد.
در ايران نيز، با توجه به اينكه بسیاری از بنگاه‌های فعال در خوشه‌ها خرد (كمتر از ۱۰ نفر كاركن) و كوچك (كمتر از ۵۰ نفر كاركن) هستند، خوشه‌ها سهم قابل ملاحظه‌ای در توسعه اقتصادی کشور از لحاظ اشتغال، تولید و صادرات ایفا می‌کنند و آنچه مسلم است با تجمیع این خوشه‌ها در کنار یکدیگر شرایط برای توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط نیز فراهم خواهد شد.
ارزیابی‌های صورت گرفته بیانگر آن است که توسعه خوشه‌ای دارای بازدهی بیشتری نسبت به سایر راه‌های توسعه بنگاه‌های بخش خصوصی محسوب می‌شود و به دلیل افزایش همکاری و فعالیت‌های مشارکتی در این امر هزینه کمتری را برای بنگاه‌های کوچک و متوسط به همراه دارد. از دیگر مزايای ايجاد بنگاه‌هاي درون‌خوشه‌ای می‌توان به صرفه‌جويي‌هاي ناشي از مقياس و تنوع، انتقال دانش و فناوري، افزايش رقابت‌پذيري و... اشاره کرد.
اما آنچه مسلم است برای اینکه خوشه‌های کسب و کار بتوانند در کنار یگدیگر قرار گیرند و تشکیل یک خوشه دهند باید از ویژگی‌های مشترک برخوردار باشند که در این خصوص می‌توان به چهار ویژگی «تمرکز در يك منطقه جغرافيايي، تولید محصول يا خدمت، تکمیل فعاليت‌هاي یکدیگر، برخورداری از چالش‌ها و فرصت‌هاي مشترك» اشاره کرد؛ ویژگی‌هایی که این امکان را فراهم می‌کنند تا بنگاه‌های کوچک و متوسط زنجیروار به یکدیگر متصل شوند.
- 13
- 3
