جیره بندی آب در تهران؛ نقطه سربه‌سری در تولید و مصرف آب کلان‌شهرها، آنها را وارد وضعیت تنش آبی می‌کند و کوچک‌ترین تغییری در وضعیت مصرف آب، می‌تواند بخش عظیمی از جمعیت ساکن در شهرهای پرجمعیت را با خطر جیره‌بندی آب مواجه کند. دیروز مدیرعامل آبفای استان تهران خبر داده که این روزها تهران از نظر تولید و مصرف آب در نقطه سربه‌سری قرار گرفته است. بنابراین سریع‌ترین راهکار برای جلوگیری از جیره‌بندی آب هشت‌میلیون جمعیت ساکن در تهران، قطع آب مشترکان پرمصرف است، اما بختیاری گفته که وزارت نیرو به دنبال طرحی برای قطع طولانی‌مدت آب مشترکان پرمصرف است و برای اجرای این طرح، قانونی در کشور وجود ندارد. وعده قطع آب مشترکان پرمصرف هر تابستان تکرار می‌شود، اما هیچ‌گاه به دلیل نبود قانون، اجرائی نمی‌شود.
اجرانشدن این تهدید، تقریبا آن را به هشداری بی‌اثر تبدیل کرده است. به همین دلیل هیچ مشترک پرمصرفی، به دنبال کاهش مصرف خود نیست و به همین دلیل، وزارت نیرو هم باید همواره به دنبال تأمین آب باشد، اما نکته اینجاست که شرایط طبیعی ایران دیگر اجازه تأمین بیشتر به متولیان آب کشور نمی‌دهد، پس ناگزیریم راهکارهای مناسب کاهش مصرف آب را پیگیری کنیم؛ راهکارهایی که به نظر نمی‌رسد در وزارت نیرو برنامه‌ای جدی برای اجرای آن وجود داشته باشد.
محمدرضا بختیاری، مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران، اعلام کرد: چنانچه شهروندان مصرف خود را مدیریت نکنند ممکن است در روزهای آینده با مشکل روبه‌رو شویم، چون مصرف آب در تهران در نقطه سربه‌سر تولید و مصرف قرار دارد. در روز جمعه، پنجم مرداد، با سه‌میلیون و ۴۵۰ هزار مترمکعب، بیشترین میزان آب در طول امسال مصرف شد. به گفته او، از ابتدای سال تاکنون شهروندان تهرانی حدود ۳۷۰ میلیون مترمکعب آب مصرف کرده‌اند که تقریبا معادل یک‌سوم آب شرب شهر تهران است. سال گذشته مصرف آب شهر تهران حدود یک‌میلیارد و ۶۰ میلیون مترمکعب بوده است و پیش‌بینی می‌شود با این روند، میزان مصرف آب شهروندان تهرانی تا پایان سال به یک‌میلیارد و ۸۰ میلیون مترمکعب برسد.
اگرچه مدیرعامل آبفای تهران عنوان می‌کند که با بارندگی‌های اردیبهشت‌ماه از خطر جیره‌بندی در تهران عبور کردیم، اما او از پیگیری طرحی برای قطع طولانی‌مدت آب مشترکان پرمصرف در وزارت نیرو خبر می‌دهد. بختیاری همچنین از نبود قانون برای قطع طولانی‌مدت آب مشترکان پرمصرف هم خبر می‌دهد و میگوید: نبود قانون به این دلیل است که نگاه قانون‌گذار به مقوله آب شرب، قدری محتاطانه است.
جریمه پرمصرف‌ها، راهکار کنترل مصرف
همان‌طور که پیش‌تر آمد، مدیرعامل آبفای تهران از نبود قانون برای قطع طولانی‌مدت آب مشترکان پرمصرف خبر می‌دهد، اما اسماعیل مسگرپور، عضو هیئت‌مدیره فدراسیون آب، در گفت‌وگو با «شرق» قطع آب مشترکان پرمصرف به صورت موردی را راهکاری کوتاه‌مدت برای مقابله با جیره‌بندی آب در تهران می‌داند. او میگوید: برای قطع آب پرمصرف‌ها نمی‌توان به صورت منطقه‌ای عمل کرد. باید مشترکان پرمصرف جریمه شوند و حتی‌الامکان با تغییر تعرفه‌ها آنها را تنبیه کرد. مسگرپور ادامه می‌دهد: وزارت نیرو در شبکه آب تهران سیستم کنترل فشار و ... برای مدیریت آب در ساعات پرفشار پیش‌بینی کرده است. سیستم دیسپچینگ هم دارند. این یعنی تمام راه‌حل‌های کوتاه‌مدت کنترل مصرف را به کار گرفته‌اند. به نظر من باید با افزایش تعرفه پرمصرف‌ها، آنها را مجبور به کاهش مصرف کنیم و به‌عنوان راه‌حل کوتاه‌مدت این مسئله را در دستور کار قرار دهیم. ضمن اینکه در ساعات کم‌مصرف باید مخازن را حتی‌الامکان پر نگه داریم که برای ساعات پرمصرف، مشکل آب را به حداقل برسانیم.
کمبود ابزارهای نظارت بر مصرف
عضو هیئت‌مدیره فدراسیون آب بر کنترل میزان مصرف مشترکان آب تأکید دارد، اما آیا با توجه به اینکه در مجتمع‌های بزرگ، کنتورهای تفکیک‌شده آب وجود ندارد، ابزار کافی را برای رصدکردن مصرف مشترکان در اختیار داریم؟ او در پاسخ به این پرسش میگوید: یکی از مشکلات این است که معمولا در مجتمع‌های مسکونی، به‌ویژه در مناطق جدید مثل زعفرانیه و ولنجک و غیره، همه اعضای یک مجتمع کنتوری واحد دارند. کنتور تفکیک‌شده در بازار موجود نیست؛ در نتیجه با قطع آب مجتمع، در چنین مجموعه‌هایی مشترکان كم‌مصرف به پای پرمصرف می‌سوزند.
به اعتقاد مسگرپور، به‌عنوان یک راه‌حل بلندمدت باید کنتورهای آب با سیستم کنترل از راه دور در ساختمان‌ها به کار گرفته شود. همچنین با توجه به اینکه در برخی کشورها، کنتورهای کارتی در مجتمع‌ها متداول است، می‌توانیم از چنین مدلی در ایران استفاده کنیم. در این کشورها برای مجتمع‌های بزرگ یک کنتور گذاشته‌اند و کنتورهای فرعی با کارت کنترل می‌شود. ما در ایران چنین سیستمی نداریم اما به‌عنوان راه‌حل میان‌مدت باید تأمین این تجهیزات در دستور کار قرار گیرد.
برچیدن یکی از خطوط انتقال آب به تهران با کاهش هدررفت
عضو هیئت‌مدیره فدراسیون آب، کاهش هدررفت آب را یکی از راه‌های تأمین آن برای تهران می‌داند اما دستیابی به این هدف را هم کار دشواری توصیف می‌کند. او بیان می‌کند: اگر فقط ۱۰ درصد از هدررفت شبکه آب تهران جلوگیری شود، می‌توانیم یکی از خطوط انتقال آب به این کلان‌شهر را جمع کنیم؛ یعنی عملیات آب‌رسانی یکی از پنج سد اطراف تهران را متوقف کنیم. به گفته مسگرپور، درحال‌حاضر تعرفه‌های دریافتی برای آب بسیار کم است و هزینه‌ای برای تعمیرات اساسی در اختیار متولیان آب کشور نیست. پولی که از مشترک دریافت می‌شود فقط هزینه بهره‌برداری است و هزینه تعمیرات شبکه و کاهش پرت در آب‌بهاء لحاظ نشده است. وقتی که دولت پول ندارد و تعرفه را ثابت نگه داشته‌ایم، هر روز به عمر تأسیسات اضافه خواهد شد و با جایگزین‌نشدن تأسیسات فرسوده، هدررفت شبکه افزایش می‌یابد.
هدررفت ۳۰ درصدی شبکه آب تهران
عطاءالله آیت‌اللهی، عضو شورای رسته آب جامعه مهندسین مشاور، نیز در گفت‌وگو با «شرق» میزان هدررفت آب در شبکه تهران را ۲۸ تا ۳۲ درصد اعلام می‌کند. او ادامه میگوید: هدررفت را به مرور می‌توان تا صد درصد پایین آورد؛ البته کار پرهزینه و زمان‌بری است. رعایت مصرف آب از سوی مشترکان پرمصرف اقدامی به‌مراتب سهل‌تر و منطقی‌تر است؛ زیرا مصرف آب در ایران دو برابر میانگین بین‌المللی است. اگر این مصرف را مدیریت کنیم به سازمان آب کمک کرده‌ایم. عضو شورای رسته آب جامعه مهندسین مشاور درباره دلایل هدررفت بالای آب در شبکه تهران میگوید: شبکه تهران قدیمی و فرسوده است. بودجه کافی در اختیار آب و فاضلاب قرار ندارد، ضمن آنکه طرحهای بهسازی شبکه توزیع آب زمانبر است. اما از آنجایی که از بودجه عمرانی دولت اعتباری در اختیار شرکت‌های آب‌و‌فاضلاب قرار نمی‌گیرد، کاهش هدررفت آب با اصلاح شبکه کار آسانی نخواهد بود. به گفته او، حدود یک‌سوم شبکه تهران به بازسازی نیاز دارد.
آیت‌اللهی وابسته‌بودن تأمین آب شهرها به سدها را ریسکی بزرگ برای تأمین آب آنها می‌داند، زیرا اگر با کاهش نزولات جوی روبه‌رو شویم، ذخیره سدها کاهش می‌یابد و تأمین آب شرب چنین شهرهایی به مخاطره میافتد. به گفته او، دیگر این امکان وجود ندارد که دولت به اندازه خواسته‌های مصرفی مردم آب تولید کند. بنابراین باید روی مدیریت مصرف معطوف شد؛ باید به مشترکان پرمصرف اخطار داده شود تا اگر مصرف خود را تعدیل نکنند، با قطعی مواجه شوند. متأسفانه نسخه پیشنهاد‌شده از سوی کارشناسان، یعنی قطع آب مشترکان پرمصرف یا جریمه آنها سال‌هاست که در کشوی میز مسئولان وزارت نیرو خاک می‌خورد و همچنان در انتظار تصویب قانون هستیم.
لیلا مرگن
- 15
- 4
