اما چقدر این مسأله تهدیدکننده خواهد بود؟ این سؤال را از سید حسن رضوی، مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران پرسیدیم. رضوی میگوید: «آنچه درباره شکستن سدها در نتیجه زلزله عنوان میشود فقط شایعه است و به دلایل فنی جای نگرانی وجود ندارد.»
مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران ادامه میدهد: «سدها بر مبنای اصول فنی از باب مقاومت در برابر زلزله طراحی و ساخته میشوند. سدهای تهران هم مستثنی از این اصول ایمنی و مقاومت در برابر زلزلههای احتمالی نیستند. تمام سدهای تهران بر اساس پایداری در برابر زلزلههای احتمالی ۷.۵ تا ۸ ریشتر طراحی شدهاند. از اینرو مشکل خاصی تهران را تهدید نمیکند و شایعهها صحت ندارد.»
وی با اشاره به گسترده بودن موضوع در بعد کشوری میگوید: «طی ۵۰ سال گذشته که در ایران نهضت سدسازی داشتهایم، در برخی از مناطق کشور زلزلههای بسیار بزرگی رخ داد اما در تمام این زلزلهها سدهای ما آسیب جدی ندیدهاند. البته در صورت وقوع زلزله، در خطوط انتقال و مباحث مرتبط با بحثهای توزیع آب مشکلاتی رخ خواهد داد که کار امدادرسانی را پیچیدهتر میکند. امیدواریم چنین اتفاقی هرگز رخ ندهد اما در آن صورت، سازههای انتقالی ما بیشتر در زلزله آسیبپذیرند تا سازههای ثابت و پایدار.» بهگفته رضوی، گذشته از موضوع زلزله، حتی در حالت خاص هم مشکلی جمعیت تهران را تهدید نمیکند و جای نگرانی نیست. اما مشکلات دیگری تهران را تهدید میکند که اهمیتش کمتر از بحران زلزله نیست.
فرونشست دشتها و زلزله خاموش
از فرونشست دشتها در مناطق مسکونی با عنوان زلزله خاموش یاد میشود. چراکه به مرور مشکلاتی را برای تأسیسات و سازههای شهری ایجاد میکند. این مشکل بیشتر متوجه شهرهای ساخته شده در دشتهای ممنوعه است و در ایران، تهران بیشتر از هر شهری در معرض خطر قرار دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران میگوید: «برداشت سنگین آبهای زیرزمینی برای کشاورزی و شرب باعث شده که آبخوانها در برخی مکانها از آب خالی شوند و زمین فرونشست کند. این فرونشستهای خطرناک در تهران سالانه اتفاق میافتد و اندازه آن هم کم نیست.»
رضوی وضعیت دشتهای شهریار و ورامین را در معرض خطر میداند و ادامه میدهد: «مناطق ۱۷ تا ۲۰ تهران که بیشترین برداشت آبهای زیرزمینی برای مصارف شرب، فضای سبز و کشاورزی در آنها انجام میشود، فرونشستهای زیادی دارند. به طوری که میزان فرونشست از ۲۰۰ میلیمتر فراتر رفته و بعضاً به ۳۰۰ میلیمتر رسیده است. فرونشست ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر در سال به سازهها و تأسیسات آسیب میرساند و حتماً باید برداشت آب در این مناطق کنترل و تغذیه نیز انجام شود.»
بارشها فرونشست را کاهش نداد
سال آبی ۹۸-۹۷ چند روزی است که تمام شده است. سالی پر آب که اگرچه بسیاری از سدهای کشور را مملو از آب کرد اما روی سفرههای آب زیرزمینی تأثیر چندانی نداشت.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران درباره میزان اثرگذاری بارشهای این سال بر فرونشست دشتها میگوید: «هنوز آمار دقیقی از میزان تأثیرگذاری سیلابها و بارشها بر سفرههای آب زیرزمینی در دست نیست و کار روی این موضوع تمام نشده است. اما نشانههایی مبنی بر اینکه میزان رشد فرونشستها کمتر از سالهای قبل شده باشد، در دست نیست. به نظر میرسد که بارندگیها تأثیر زیادی بر منابع آب زیرزمینی نداشته است.»
تهران برای سیلابهای احتمالی آماده میشود
وزارت نیرو برای همه استانهای در معرض سیلاب دستوری را صادر کرده که روی میز تمام مدیران استانی است و باید به آن عمل کنند. رضوی با اشاره به اینکه دو سوم استانهای کشور سیلخیز هستند، توضیح میدهد: «تهران یکی از استانهای سیلخیز است و بهمنظور جلوگیری از حادثههای احتمالی چند اقدام در دستور کار قرار گرفته است. نخست، بحث مدیریت مخزن و دوم پاکسازی رودخانهها و لایروبی که در حقیقت چند نهاد نظیر شهرداری، اداره راه و شهرسازی و شرکت آب منطقهای تهران درگیر آن هستند.» وی ادامه میدهد: «احتمال وقوع بارندگی شدید در سال آبی جاری که از ابتدای مهر آغاز شده، وجود دارد. از اینرو برای ۶ سد تهران برنامهریزی کردهایم و فعالیتهایی را دنبال میکنیم که اگر امسال بارشها منجر به سیلاب شد، خسارات حداقلی باشد. در این راستا بر اساس تجربه سیلابهای گذشته نقاط حادثه خیز را مشخص کردهایم و مقاومسازی و پاکسازی آنها در دستور کار قرار گرفته است. مثلاً برای رودخانه کن تعداد نقاط حادثهخیز ۲۰ مورد پیش بینی شده است و در اولویت کاری قرار دارد.» مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران میگوید: «برخورد با ساخت و سازهای غیر قانونی امسال نسبت دوسال گذشته حداقل ۳ برابر افزایش داشته و با همکاری قوه قضائیه در تخریب سازههای غیرقانونی بسیار خوب عمل کردهایم.»
بهگفته رضوی، ساماندهی، آزادسازی بستر و حریم آنها و گرفتن سندهای رسمی برای رودخانهها از مهمترین اقداماتی است که در کل کشور در حال اجراست.
ذخایر آب تهران برای ۸ ماه کافی است
سدهای تهران اکنون شرایط خوب و بالاتر از حد نرمال دارند. مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران میگوید که ذخایر آب سدهای تهران برای ۸ ماه مصرف آن کافی است و وضعیت بالاتر از خط مطلوب است. رضوی توضیح میدهد: «در سدهای تهران ۹۵۰ میلیون متر مکعب آب ذخیره داریم که نسبت به سال قبل حدود ۳۲۰ میلیون متر مکعب، یعنی ۳۰ درصد بیشتر است.»
امروز اگرچه سدهای تهران را زلزله و کمآبی تهدید میکند اما مصرف مدیریت نشده و برداشت آبهای زیرزمینی، پایداری این کلانشهر را در معرض خطر قرار داده است. از این رو، در شرایطی که تغییر اقلیم ایران را تهدید میکند، ساکنان تهران و تمام شهرهای کشور باید بیش از هر موضوعی نگران مصرف خود باشند.
بـــرش
دستور ریاست جمهوری برای کاهش فرونشست
پرونده فرونشست به پاستور هم رسید و تکالیفی برای نهادهای درگیر موضوع صادر شد. مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران میگوید که مجموعه ذی ربط ریاست جمهوری در این قضیه، تکالیفی را برای نهادهای مربوطه مشخص کرده که باید انجام دهند. از جمله وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست و سایر نهادها مکلف شدهاند که گزارشهایی را از آخرین وضعیت موجود تهیه و مباحث فنی را پیگیری کنند.
رضوی توضیح میدهد: «برای مثال بر اساس این دستور باید تعیین میزان کمبود آب در سفرهها، طرحهای پیشنهادی تغذیه آب، تغییر الگوی کشت بر مبنای برداشت کمتر از آبهای زیر زمینی توسط وزارتخانههای نیرو و جهاد کشاورزی انجام شود و اکنون در دستور کار قرار گرفته است. افزایش پایداری و استحکام زیرساختها نیز بر عهده مجموعههایی مانند ادارههای راه و شهرسازی و شهرداریها گذاشته شده است.»
عطیه لباف
- 14
- 5
