حذف برخی مطالب از کتاب‌های درسی، واکنش‌های متعددی در کشور برانگیخته است. بسیاری از کارشناسان ادبیات و آموزش کودکان و همچنین طیف وسیعی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در کشور با انتقادهای مداوم از این حذفیات، خواستار توضیح مسوولان امر در این باره شدند. در یک هفته اخیر نیز تلاش‌هایی برای پاسخگویی و توضیح دلایل این حذفیات از چند سو انجام شد اما استدلال‌های برخی مولفان این کتاب‌ها خود باعث بروز و ظهور اعتراض‌ها و انتقادهای دیگری شد.
قصه این بود که با آغاز سال تحصیلی جدید، خبرهایی از تغییر محتوای کتاب‌های درسی در برخی رسانه‌ها منتشر و به زودی تبدیل به یک موج گسترده رسانه‌ای- اجتماعی شد. نکته قابل توجه این است که این تغییرات به گفته مسوولان امر از سال ۹۵ لحاظ شده و با وجود این، پس از گذشت سه سال به تازگی مورد توجه قرار گرفته است.
با این حال برخی از مسوولان در مقابل انتقادهای گسترده کارشناسان درباره حذف غزلی از سایه، شعری از شفیعی‌کدکنی، داستان موسی و شبان مولانا، رباعیات خیام، داستان حلاج در درس تذکره‌الاولیا، داستانی از بزرگ علوی و کلا نام ایرج میرزا، صادق هدایت و ... مواضعی گرفتند.
استدلال مسوولان
هفته پیش کوروش امیری‌نیا، معاون برنامه‌ریزی متوسطه دفتر تالیف کتاب‌های درسی ابتدایی و متوسطه نظری در این باره با بیان اینکه در تولید کتاب‌های جدید و نونگاشت دوره دوم متوسطه، مهمترین اصل، رعایت خواسته‌ها و انتظارات سند برنامه درسی ملی بوده است، گفت: «کتاب‌های قبلی از مهر ۱۳۹۵ در مدارس تدریس نمی‌شود و تمامی موارد ذکر شده توسط نویسنده از کتاب‌های مربوطه حذف نشده بلکه مربوط به کتاب‌های قبل از سال ۱۳۹۵ است.» در واقع منظور امیری‌نیا آن است که مطالب یاد شده از کتاب‌ها حذف نشده بلکه به طور کلی آن کتاب‌ها از رده خارج شده و کتاب‌های جدیدی جایگزین شده است.
در واقع او به این شیوه خود را از پاسخ به مساله حذف برخی اشخاص و مطالب از متون آموزش رسمی کنار کشیده است. با این همه در ادامه سخنانش به نکته مهمی اشاره کرده و گفته است: کتاب درسی جایی برای معرفی اندیشه‌های اشخاص خاص نیست که منتهی به سهم‌خواهی فرد یا افراد باشد. متن دروس با تشخیص شورای برنامه‌ریزی درسی، نتایج ارزشیابی پایانی و مکاتبات دبیران در چند سال یک‌بار حذف، اصلاح یا افزوده می‌شود.
همچنین معصومه نجفی‌پازوکی از مولفان کتاب‌های درسی نیز با اشاره به لزوم اجرای موارد مندرج در اسناد بالادستی گفت: سند برنامه درسی ملی به صراحت توضیح می‌دهد که بچه‌ها بعد از ۱۲ سال درس خواندن باید رابطه با خود، رابطه با خلق، رابطه با خلقت و محیط‌زیست و رابطه با خدا را یاد بگیرند تا بتوانند در کنار هم با آرامش زندگی کنند. زمانی که در برنامه‌ریزی درسی ملی یک هدف مطرح می‌شود، سرفصل‌هایی تعریف می‌شود، در حالی که در کتاب‌های قبلی این سرفصل‌ها وجود نداشته است. او ادامه داد: فهرست حذفیات منتشرشده برای یک کتاب نیست، ممکن است یکی از متن‌ها در «کتاب فارسی ۱» بوده و دیگری در فارسی ۲ یا در فارسی پیش‌دانشگاهی که ما الان پیش‌دانشگاهی نداریم. مثلا داستان «حلاج» در پیش‌دانشگاهی بوده که الان پیش‌دانشگاهی نداریم. حالا با این ماجرا مواجه شده‌ایم که به یک جریان تبدیل شده و جای تامل بسیار دارد.
سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان و ادبیات فارسی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تاکید کرد: جریانی که در تالیف کتاب درسی اتفاق افتاد، یک جریان پرسرعت بود که حتما نقاط منفی‌ای دارد. این کتاب‌ها به سرعت و بدون اجرای آزمایشی تالیف شده‌اند و این موضوع به خاطر جریانی بود که چند سال پیش شروع شد و ما ناگزیر به ادامه مسیر بودیم که این اتفاق رقم خورد. البته باید درنظر داشته باشیم که نگاه جامعه به درس‌ها نگاه یکدستی نیست؛ مثلا در لیستی که منتشر شده درس «حلاج» از «تذکره الاولیا» برجسته شده که چرا این درس حذف شده است. گزارش‌هایی به دست ما رسیده بود حاکی از اینکه کتاب‌های ادبیات بچه‌ها را به سمت صوفی‌گری هدایت می‌کند. بسیاری از نقدها هم به متن «حلاج» بود. جامعه نگاه متفاوتی به این درس‌ها دارد.
اما حسین قاسم‌پورمقدم، مدیر گروه تالیف کتب درسی ادبیات فارسی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش ایران در کنار دلایل دیگر همکارانش، کم شدن حجم کتاب ادبیات فارسی از ۲۴ درس به ۱۶ درس را نیز دیگر دلیل حذف برخی مطالب می‌داند. به گفته این مقام مسوول کاهش حجم کتاب‌ها باعث شده تا از میان دروس موجود، انتخاب با متونی باشد که همراستایی بیشتری با فرهنگ رسمی کشور داشته باشد.
تداوم انتقادها
اما همه انتقادها از حذف نام و آثار برخی از بزرگان ادبیات فارسی نیست. انتقادها از کج‌سلیقگی در این امر نیز فراوان است. مریم سعدزاده، دکترای زبان و ادبیات فارسی و ازکارشناسان مطرح این حوزه در نقدی درباره حذف «درآمدها» و بخش‌های مربوط به «تاریخ ادبیات» نوشته: «تاریخ ادبیات، شناسنامه یک ملت و آینه اندیشه‌ها و فرهنگ‌هاست...
چگونه می‌شود غزلی از حافظ را به دانش‌آموز درس داد، ولی نگفت حافظ که بوده و نقش و جایگاهش در ادبیات چیست؟» او همچنین با گلایه از اینکه در دو کتاب فارسی دهم دبیرستان «اثری از شاعران برجسته به چشم نمی‌خورد» می‌گوید: «قابل‌تامل‌تر اینکه در کتاب فارسی دهم شعری از نیما در قالب مثنوی قرار گرفته. نیمایی که بنیان‌گذار و نماینده مسلم شعر نو ایران است با قالبی کلاسیک به دانش‌آموزان معرفی شده است.»
با این همه انتقادها و اعتراض‌ها نسبت به حذف نام بزرگان سرسلسله ادبیات ایران از کتاب‌های درسی همچنان ادامه دارد و استدلال‌های مسوولان امر نتوانسته بسیاری از منتقدان این موضوع را اقناع کند. شاید همین امر باعث شد که وزیر آموزش و پرورش در توییترش انتقادها را تلنگری برای بررسی بیشتر توصیف کند و از دستوری برای «بررسی کارشناسانه، دقیق و منصفانه» خبر بدهد. او همچنین نوشت: «به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش به همه کسانی که دل‌نگران فرهنگ کشور هستند اطمینان می‌دهم آموزش و پرورش پاسدار و مروج سرمایه‌های معنوی کشور است.»
- 11
- 6
