آنطور که تولیدکنندگان داخلی میگویند سال۹۶ بحرانیترین سال برای صنعت دارو در ایران از حیث تامین منابع مالی بوده است، اتفاقی که به گفته آنان، متاثر از متغیرهایی همچون عدم افزایش قیمتها، سخت شدن شرایط نقدینگی، مطالبه از دولت، عدم کاهش نرخ سود بانکی بهرغم کاهش تورم، قیمت نهادهها و ... بوده است.
۵۰ درصد مواد اولیه و ۹۶ درصد داروهای موردنیاز کشور در داخل تولید میشود این آمار و ارقام درحالی است که این صنعت همواره مشکلات عدیدهای در مسیر تولید دارو داشته، حالا هم که سال ۹۷ سال حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده است بنابراین ظواهر امر نشان میدهد که امسال باید این حوزه که بهطور مستقیم با جان و سلامت مردم سروکار دارد مورد مهر مسئولان قرار بگیرد تا مشکلات آن کمتر و کمتر شود اما این موضوعی است
که به میزان بودجههای تخصیصی و صادرات دارو وابسته است. هرچند که برخی مسئولان معتقدند هماکنون بسیاری از شرکتها در ایران به تولید دارو و تجهیزات پزشکی قابلرقابت در بازار جهانی میپردازند تا جایی که در سال۹۶ محصولات خود را که در عرصه بینالمللی نیز مورد تایید قرار گرفته به کشورهای اروپایی صادر کردند. با این توضیح که بیش از ۶۰ کارخانه در زمینه داروسازی داخلی فعال هستند و در این میان وزیر بهداشت در تازهترین اظهارات خود در اینباره، معتقد است که «هیچ بخشی در کشور در حد و اندازه جامعه پزشکی، داروسازی و نظام سلامت، در دهههای اخیر در جهت خودکفایی و حمایت از تولید ملی و کالای ایرانی گام برنداشته است.»
با این حال صنعت دارو در سالهای گذشته از چالشهای زیادی رنج برده است که برخی معتقدند باید با صادرات دارو ظرفیتهای خالی این بخش را جبران کرد. آن هم در وضعیتی که به گفته رئیس سازمان غذا و دارو، «درحال حاضر قیمت تمام شده دارو در کشور کمی بالاست و بخش زیادی از ظرفیت تولید دارو در کشور خالی مانده است.»
غلامرضا اصغری از تشکیل کمیتهای خبر داده تا تمام شرکتهای دارویی را از نظر اصول بهینه تولید (GMP) بررسی و آنهایی که برتر هستند را تشویق کنند و به شرکتهای ضعیف، تذکر دهد. همچنین محدودیتهایی برای واردات دارو و کالاهای سلامت اعمال شده و بخش اعظم بازار دارو و تجهیزات پزشکی به تولید داخل اختصاص داده شده است.
وضعیت ناخوشایند دارو از لحاظ ریالی و ارزی
توضیحات رئیس سازمان غذا و دارو درحالی است که صنعت داروسازی ایران، سهم بالایی از بازار دارویی کشورمان را برعهده دارد اما با این وجود از لحاظ ریالی و ارزی، وضعیت خوشایندی ندارد و از همینرو، گلایههای تولیدکنندگان دارو را به دنبال داشته است.
در این میان، چگونگی وضعیت مطالبات شرکتهای دارویی را میتوان از نخستین و حیاتیترین موضوع در این حوزه عنوان کرد که سال۹۶ در بدترین شرایط سپری شد، بهطوریکه از سال۹۶ به عنوان بحرانیترین سال مالی در صنعت دارو نام برده شد.
نگاهی به آمارها هم نشان میدهد که در پنج ماهه اول سال گذشته، ایران از بیش از ۵۰ کشور دنیا محصولات دارویی وارد کرده که بیشترین حجم واردات از کشورهای اروپایی بوده است. آمارهای اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران نیز حاکی از آن است که واردات محصولات دارویی ایران در مدت زمان ذکر شده به میزان ۱۶.۴۰۴.۳۷۷.۹۷۲.۵۸۲ ریال معادل ۵۰۴.۹۹۱.۲۰۰ دلار بوده است. همچنین صادرات محصولات دارویی ایران در این مدت به میزان
۱.۸۱۴.۴۲۰.۳۷۳.۳۲۵ ریال معادل ۵۵.۶۷۲.۴۳۳ دلار بوده است. همه این اعداد و ارقام درحالی است که تراز تجاری ایران در گروه محصولات دارویی در پنج ماهه سال۹۶ منفی است. با این توضیح که میزان واردات این محصول راهبردی از صادرات آن بیشتر بوده است.
همچنین در بین گروههای کالایی مختلف، گروه محصولات دارویی هفتمین گروه عمده وارداتی در پنج ماهه سال۹۶ بوده است که این مقدار به ارزش ۳۸۷میلیون دلار بوده و درصد تغییرات آن نسبت به مدت مشابه در سال ۹۵ منفی است.
مروری بر وضعیت واردات دارو به ایران در بازه سالهای ۸۰ تا ۹۳ بیانگر این است که روندی صعودی داشته و در سال۹۳ به ۴۲۴۷میلیارد ریال رسیده و این روند صعودی واردات دارو تا سال۹۶ ادامه داشته است.
بازاریابی را بلد نیستیم
حالا با این وضعیت این پرسش مطرح میشود که مشکل اصلی بازار داروی داخلی ایران چیست؟ حسن هاشمی بهعنوان سکاندار حوزه سلامت ایران معتقد است که «صنعت داروسازی ما بازاریابی را بلد نیست و همین موجب عدم توفیق شرکتهای داخلی در صادرات دارو شده درحالی که درخصوص ثبت دارو در خارج از کشور خیلی کار شده است.»
موضوعی که فرشاد حسینیشیرازی، رئیس مرکز تحقیقات دارویی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی نیز به آن اشاره کرده و گفته است که «برای موفقیت در صنعت داروسازی کشور باید به رقابتهای دارویی، استانداردسازی و عرضه محصول در سطح بینالملل توجه کنیم.»
از سوی دیگر، احمد شیبانی، بهعنوان رئیس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی با اشاره به مشکلات متعدد صنعت دارو میگوید: «باید واردات داروهایی که مشابه آنها به میزان کافی در داخل تولید می شود، متوقف شود زیرا برخی از داروهای وارداتی که مشابه آنها در داخل تولید میشود، ماده اولیه این داروها نیز در کشور تولید میشود و حجم تولید آنها بهقدری بالاست که حتی مجبورند برای فروش دارو «جایزه» بدهند.»
با وجود همه این مشکلات به اعتقاد وزیر بهداشت، «همین که ۹۶درصد داروی مورد نیاز کشور تولید داخل است نشان میدهد مسیر خوبی در تولید دارو در حال طی شدن است اما در این راه هر چقدر بخش خصوصی را حمایت کنیم در این زمینه موفقتر خواهیم بود.»
برخی داروهای ایرانی اثربخشی ندارند
اگرچه هاشمی قبول دارد که «برخی داروهای ایرانی اثربخشی ندارند و بیماران مجبورند از داروهای مشابه خارجی استفاده کنند، اما درخصوص تمام داروها اینطور نیست و تنها تعداد کمی از داروها با این مشکل مواجهند.». راهکار او در این زمینه این است که «به دلیل کم بودن اثربخشی و حساسیت به دارو باید سازمانهای حمایتی و بیمهها از جمله هلالاحمر کمک کنند.»
هاشمی به مردم این اطمینان را میدهد که «در صورت حمایت از تولید داخلی توسط دولت کیفیت داروها و اثربخشی آنها بیشتر میشود.» علاوهبر همه این نکتهها، برخی از کارشناسان و از جمله وزیر بهداشت برای به حداقل رسیدن مشکلات حوزه داروی کشور معتقدند که محققان کشور نباید به بازار داخل اکتفا کنند بلکه در بازارهای جهانی هم حضور یابند. همچنین اگر بخواهیم به نام اقتصاد مقاومتی اجازه ورود دارو را ندهیم مسلما تعدادی از مردم متضرر میشوند درحالی که اجازه بازی با سلامت مردم را نداریم.
سازمان غذا و دارو نباید مردم را از داروهای مشابه خارجی با اثربخشی و کیفیت بالا محروم کند اما آنجا که اثربخشی داروهای داخلی و وارداتی مساوی است، از تولید داخلی حمایت کند.
با همه این اظهارات، مسئولان همیشه تاکید داشتهاند که باید نیاز مردم تامین شود اما چقدر به آن توجه کردهاند؟ حمایت از کالای ایرانی صرفا با بیان جمله و شعار محقق نمیشود بلکه انتظار این است که در عین حال که به مردم گفته میشود باید واقعبین باشند تا مشکلات دارو رفع شود مسئولان هم باید برای مشکلات دارویی چاره اساسی بیندیشند تا مردم به داروی خوب دسترسی داشته باشند چراکه توجه به سلامت و جان جامعه از جمله وظایف مسئولان هر کشوری است.
سوسن نوری
- 17
- 6
