چرا مادران پس از زایمان احساس افسردگی می‌کنند؟

ناز روشنی زعفرانلو متخصص اعصاب و روان و روان‌درمانگر در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران، درباره غم پس از زایمان، اظهار کرد: بسیاری از زنان چهار تا شش هفته پس از زایمان به علائم آشفتگی خلقی دچار می‌شوند که به این علائم، غم پس زایمان گفته می‌شود و علامت اصلی آن احساس ناراحتی، سردرگمی و گریستن است.

او بیان کرد: احساسات ناراحتی، سردرگمی و گریستن اغلب چندین روز طول می‌کشند و به تغییرات هورمونی، استرس تولد فرزند و وظایف و مسئولیت‌های مادر شدن نسبت داده می‌شوند که با آموزش خانواده و حمایت از مادر اغلب بدون مصرف دارو، فرد بهبود پیدا می‌کند، ولی اگر بیشتر از دو هفته طول بکشد نیاز است که شخص از نظر ابتلا به افسردگی مورد ارزیابی قرار بگیرد.

این متخصص اعصاب و روان افزود: از علائم افسردگی پس از زایمان می‌توان به خلق افسرده، اضطراب مفرط، بی‌خوابی و تغییر وزن اشاره کرد. این اختلال اغلب ۱۲ هفته پس از زایمان آغاز می‌شود، البته هیچ دلیل و شواهد قطعی وجود ندارد که غم پس از زایمان به افسردگی تبدیل شود. چندین مطالعه نشان داده‌اند که بروز افسردگی پس از زایمان، خطر افسردگی اساسی را در طول عمر افزایش می‌دهد. از دیگر عوامل موثر در بروز افسردگی پس از زایمان می‌توان به سابقه اختلال خلقی در خانواده، حمایت نشدن از مادر و عوامل فرهنگی و اجتماعی اشاره کرد.

روشنی زعفرانلو تأکید کرد: در افسردگی پس از زایمان افکار خودکشی و صدمه به نوزاد و احساس گناه وجود دارند، بنابراین درمان این اختلال ضرورت پیدا می‌کند. همچنین سندرومی در پدران توصیف شده است که با تغییرات خلقی در همسر هنگام بارداری و پس از تولد نوزاد همراه است. عوامل مختلفی در این پدران اثر می‌گذارند که از جمله این عوامل می‌توان به افزایش مسئولیت‌ها، کاهش توجه و میل جنسی همسر و اعتقاد به اینکه تولد نوزاد در یک ازدواج مشکل‌دار نیروی پیوند دهنده زوج است، اشاره کرد.

روان‌پریشی (سایکوز پس از زایمان)

او تصریح کرد: روان‌پریشی پس از زایمان؛ نوعی اختلال است که در زنان پس از زایمان بروز پیدا می‌کند. از خصوصیات این اختلال می‌توان به افسردگی، بیقراری، هذیان‌گویی و داشتن افکاری مبنی بر صدمه به خود یا نوزاد و انکار نوزاد اشاره کرد که در موارد نادری مادر این افکار را عملی می‌کند. میزان بروز روان‌پریشی پس از زایمان یک تا ۲ مورد در هر هزار تولد است.

این متخصص اعصاب و روان گفت: حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد زنانی که به روان‌پریشی پس از زایمان دچار هستند به تازگی نخستین فرزند خود را به دنیا آورده‌اند، همچنین حدود ۵۰ درصد زنانی که به این اختلال مبتلا هستند با عوارض غیر روانپزشکی نزدیک زایمان و بارداری مواجه بودند. نزدیک به ۵۰ درصد زنان دچار روان‌پریشی پس از زایمان، سابقه خانوادگی اختلال خلقی داشته‌اند و حدود دو سوم موارد طی یک سال پس از تولد نوزاد مشکل خلقی آن‌ها عود می‌کند. محکم‌ترین داده‌ها حاکی از این است که حمله روان‌پریشی پس از زایمان یک اختلال خلقی دو قطبی است.

روشنی زعفران‌لو اظهار کرد: فرایند زایمان را می‌توان یک استرس غیر اختصاصی دانست که از طریق یک مکانیسم هورمونی عمده، اختلال خلقی را موجب می‌شود. علائم روان‌پریشی پس از زایمان اغلب طی چند روز پس از زایمان بروز پیدا می‌کنند و به طور تقریبی همه این نشانه‌ها هشت هفته پس از زایمان آغاز می‌شوند.

او بیان کرد: مبتلایان به روان‌پریشی پس از زایمان به طور معمول از بی‌قراری، بی‌خوابی و خستگی شکایت می‌کنند، همچنین آنها ممکن است دوره‌هایی از گریستن و بی‌ثباتی هیجانی را پشت سر بگذارند؛ مواردی از سوءظن، بی‌ربطی کلام، اظهارات غیر منطقی و نگرانی‌های وسواسی درباره سلامت کودک هم وجود دارند. بیمار ممکن است به طور هذیانی وجود کودک را انکار کند یا بگوید که کودک سالم نیست که این توهمات به شکل صدا‌هایی که به فرد می‌گویند خودش یا فرزندش را از بین ببرد، ظاهر می‌شوند، بنابراین همه این علائم نشان می‌دهند که فرد باید به موقع درمان شود.

این متخصص اعصاب و روان افزود: مطالعه‌ای نشان می‌دهد که ۵ درصد مبتلایان به روان‌پریشی پس از زایمان خود را می‌کشند و در ۴ درصد موارد آن‌ها فرزندشان را از بین می‌برند. اگر فرد قبل از بروز علائم بیماری راحت‌تر با مشکلاتش سازگاری پیدا کرده و خانواده هم از او حمایت لازم را بکند، بهتر می‌تواند روند درمان را پشت سر بگذارد. در بارداری‌های بعدی احتمال بروز روان‌پریشی پس از زایمان در فرد افزایش پیدا می‌کند و تا ۵۰ درصد می‌رسد.

روشنی زعفران‌لو تأکید کرد: همانند سایر اختلالات روانپزشکی برای تشخیص قطعی روان‌پریشی پس از زایمان نخست باید شخص از نظر ابتلا به اختلالات تیروئیدی و عفونت‌ها بررسی شود، همچنین فرد باید از نظر سوء مصرف مواد، مصرف دارو‌های آرام‌بخش، مسکن و ضد فشار خون بارداری مورد ارزیابی قرار گیرد، زیرا همه این موارد ممکن است علائمی مشابه روان‌پریشی پس از زایمان ایجاد کنند.

آیا ممکن است درمان دارویی بر شیردهی مادران اثر منفی بگذارد؟

او تصریح کرد: روان‌پریشی پس از زایمان یک اورژانس روان‌پزشکی است و در مواردی که خطر آسیب به مادر یا کودک وجود داشته باشد، انتقال به بخش روان‌پزشکی لازم است. بسیاری از افراد اعتقاد دارند که درمان دارویی بر شیردهی مادر اثر منفی می‌گذارد، اما باید گفت که خطر‌های درمان نشدن بیشتر از درمان دارویی است و پزشک می‌تواند در دوران شیردهی دارو‌هایی را تجهیز کند که مشکلی نداشته باشند.

روشنی زعفران‌لو یادآوری کرد: در مواردی که افکار آسیب به کودک وجود داشته باشد، باید ارتباط مادر و کودک به طور کامل زیر نظر گرفته شود. روان درمانی هم بخشی از درمان اختلال روان‌پریشی پس از زایمان است، البته به شرط اینکه مادر، نقش مادری را بپذیرد و با آن احساس راحتی کند. تغییر عوامل محیطی مانند افزایش حمایت همسر و افراد خانواده در میزان بهبود مبتلایان به روان‌پریشی پس از زایمان مؤثر است.