مهمترین عوارض کم خونی و اثرات آن بر عمکلردهای مختلف بدن

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز در گفت وگو با ایسنا با اشاره به علایم کم خونی، اظهار کرد :رنگ پریدگی دائمی زبان، مخاط داخل پلک چشم و لب ها، کمرنگ شدن خطوط کف دست، احساس ضعف و خستگی زودرس، سیاهی رفتن چشم، بی تفاوتی ، سرگیجه، سردرد، بی اشتهایی، حالت تهوع و خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها از جمله علایم کم خونی هستند.

فتح الله پورعلی، پرخاشگری، قاشقی شدن ناخن ها، ریزش موی سر و کاهش تمرکز در هنگام درس خواندن را از دیگر علایم کم خونی عنوان کرد و افزود:کم خونی در مراحل پیشرفته تر منجر به تنگی نفس همراه با تپش قلب و ورم قوزک پا می شود.

وی با اشاره به عوارض کم خونی، اظهار کرد :کم خونی فقر آهن با تأخیر رشد خفیف همراه است و درمان کم خونی موجب افزایش سرعت رشد می شود. تأخیر رشد در کودکان کم خون ممکن است به علت نقش کلی آهن در واکنش های حیاتی بدن، رابطه آن با سیستم ایمنی و یا تأثیر آن بر اشتها باشد.

وی متذکر شد :کمبود آهن اثرات نامطلوبی بر روی کارکرد مغز داشته و در تکامل و هماهنگی سیستم اعصاب حرکتی اختلال ایجاد کرده و موجب کاهش قدرت ادراک و یادگیری در کودکان سنین مدرسه می شود.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز، خاطرنشان کرد :ضریب هوشی کودکانی با کمبود آهن پنج تا ۱۰ امتیاز کمتر از حد طبیعی برآورده شده است، همچنین میزان ابتلا به بیماری های عفونی در این کودکان بیشتر است، چرا که سیستم ایمنی آنان قادر به مبارزه با عوامل بیماری زا نیست. مطالعات نشان داده است که دادن آهن به کودکان کم خون موجب کاهش ابتلا به بیماری های عفونی می شود.

وی بیان کرد :کمبود آهن، قدرت کار و کارایی را کاهش می دهد. کودکان و دانش آموزانی که دچار کم خونی فقر آهن هستند، همیشه احساس خستگی و ضعف می کنند. این افراد اغلب از ورزش و فعالیت های بدنی دوری می کنند و یا در هنگام ورزش خیلی زود خسته می شوند.

وی افزود:تغییرات رفتاری در این افراد به صورت بی حوصلگی و بی تفاوتی و افزایش اختلالات رفتاری مشاهده می شود. کم خونی فقر آهن به علت تأثیر بر قدرت یادگیری و کاهش آن باعث افت تحصیلی دانش آموزان می شود.

پورعلی متذکر شد :کم خونی فقر آهن به دلیل کاهش ظرفیت کاری و قدرت تولید پیامدهای نامطلوب بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی به دنبال دارد.

وی، مصرف ناکافی مواد غذایی آهن دار را از علل کم خونی عنوان کرد و گفت:مصرف کم انواع گوشت، به ویژه گوشت قرمز آهن قابل جذب دارد، مهم ترین و شایع ترین علل بروز کمبود آهن است. مصرف ناکافی مواد غذایی حاوی ویتامین C نیز احتمال بروز کمبود آهن را افزایش می دهد.

وی اضافه کرد:ویتامین C به طور طبیعی در میوه ها و سبزی های تازه و خام وجود دارد ، کمبود دریافت این ویتامین، موجب کاهش جذب آهن غذا و در نتیجه کمبود آهن میشود.

پورعلی، عادات و رفتارهای غذایی نادرست دوران مدرسه و بلوغ، خونریزی های شدید عادت ماهانه در دختران نوجوان، هیجان های عصبی و تغییرات خلق و خو در دوران بلوغ، مصرف چای همراه با غذا و یا بلافاصله پس از صرف غذا و مشکلات دندانی ناشی از مصرف بی رویه شکلات و شیرینی را از جمله علل کاهش دریافت مواد مغذی از جمله آهن و کم خونی ناشی از فقر آهن عنوان کرد.

رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز، مکمل یاری یا آهن یاری، آموزش تغذیه، غنی سازی و کنترل بیماری های عفونی و انگلی را از راه های پیشگیری و کنترل کم خونی برای فائق آمدن بر مشکلات ناشی از آن برشمرد.

وی با اشاره به عوارض مصرف آهن خوراکی، گفت:این نوع آهن ممکن است در بعضی افراد اختلالات گوارشی مانند ناراحتی معده، تهوع، استفراغ، یبوست و یا اسهال ایجاد کند. شدت عوارض ارتباط مستقیمی با میزان آهن مصرفی داشته و هر چه مقدار مصرف بیشتر باشد، عوارض جانبی آن بیشتر می شود.

وی بیان کرد :در موارد عدم تحمل جهاز هاضمه، باید مصرف قرص آهن در مقدار کم شروع شده و سپس به تدریج افزایش یابد تا میزان آن به حد لازم برسد و بخوبی تحمل شود. مصرف قرص آهن با معده خالی ممکن است عوارض جانبی آن را افزایش دهد، بنابراین بهتر است ترکیبات آهن بعد از غذا مصرف شوند.

وی تاکید کرد:ادامه درمان و استفاده از آهن نباید به دلیل عوارض جانبی قطع شود، چرا که این عوارض موقتی بوده و معمولا پس از چند روز بهبود می یابند. برای کاهش عوارض، قرص آهن را بعد از غذا و یا شب قبل از خواب مصرف کنید.

پورعلی با اشاره به آموزش روش درست تغذیه و ایجاد تنوع غذایی، اظهار کرد :یکی از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن آموزش تغذیه به منظور ایجاد تعادل و تنوع در برنامه غذایی، اصلاح رفتارهای غذایی و افزایش دریافت ریز مغذی ها از رژیم غذایی روزانه است.

وی گفت:اساس آموزش تغذیه برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن بر این اصل استوار است که در وعده های غذایی، افزایش دهنده های جذب آهن و همچنین آهن منابع حیوانی مصرف شود و یا اینکه از مصرف کاهش دهنده های جذب آهن مانند چای همراه با غذا و یا بلافاصله پس از غذا خودداری شود.

وی متذکر شد :در برنامه غذایی روزانه ما دو نوع آهن وجود دارد ، نوع اول، آهن هِم است که در گوشت قرمز ، مرغ، ماهی و جگر وجود دارد و از قابلیت جذب بالایی برخوردار بوده و به میزان ۲۰ الی ۳۰ درصد جذب می شود.

پور علی خاطرنشان کرد :نوع دوم نیز آهن غیر هِم است که در غذاهای گیاهی مانند غلات، حبوبات، سبزیجات، مغزها( پسته، بادام، گردو، فندق) و انواع خشکبار وجود داشته و از قابلیت جذب کمتری برخوردار است و به میزان سه الی هشت درصد جذب شده و جذب آن به وجود عوامل کاهش دهنده مانند فیتات ها و تانن ها و افزایش دهنده جذب آهن مانند ویتامین C که درسبزی ها و میوه های تازه و خام موجود است ، بستگی دارد.