شرق: آنچه از دل گمانه‌زنی‌های سیاسی و رسانه‌ای، به‌خصوص طیف نزدیک به دولت، در ۲۴ ساعت اخیر بر‌می‌آید، به نظر می‌رسد دیگر باید حدس و گمان درباره احیای برجام را کنار گذاشت و حصول توافق را تقریبا قطعی دانست.
شاید مهمترین اتفاق به برگزاری جلسه فوق‌العاده بعد‌از‌ظهر روز گذشته شورای عالی امنیت ملی به ریاست سید‌ابراهیم رئیسی باز‌گردد که ظاهرا دستور کارش ارائه گزارش مبسوطی از سوی علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد، درباره گفت‌وگوهای وین و درنهایت جمع‌بندی نظرات کارشناسی بود. اما آن‌گونه که مطرح است، به نظر می‌رسد این شورا عملا پاسخ مثبت خود را به احیای برجام داده است.
در ادامه، موضع‌گیری برخی مقامات دولت سیزدهم نیز شائبه احیای برجام را تقویت کرد. کما‌اینکه محمد جمشیدی، معاون سیاسی ریاست‌جمهوری، روز گذشته در یادداشتی توییتری نوشت: «آمریکا از هدف استراتژیک خود در خروج از توافق ۲۰۱۵ و اعمال سیاست فشار حداکثری عقب‌نشینی کرد. آمریکا به دنبال ۱- برجام ابدی و ۲- مذاکرات منطقه‌ای و موشکی بود که نهایتا از جاه‌طلبی‌های خود عقب رانده شد». در ادامه حسین امیرعبداللهیان نیز ظهر دیروز در نشست با خبرنگاران به مناسبت روز خبرنگار، در بخشی از صحبت‌های خود در ارتباط با مذاکرات هسته‌ای به‌صراحت اظهار کرد: «اگر بخواهم بگویم در مذاکرات وین در چه مرحله‌ای هستیم، باید بگویم اکنون در نقطه‌ای هستیم که شاید بتوان آن را شروع پایان توافق بنامیم».
وزیر امور خارجه دولت سیزدهم در ادامه صحبت‌های خود به نکته مهم‌تری اشاره کرد که گویا خبر از جواب مثبت ایران بعد از ۱۶ ماه چانه‌زنی دارد؛ امیر عبداللهیان گفت: «حداکثر تا ۱۲ امشب آخرین جمع‌بندی خود را به‌صورت مکتوب در مورد مسائل باقی‌مانده به هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ارائه می‌دهیم و اگر واکنش آمریکا همراه با واقع‌بینی و انعطاف باشد، توافق رخ می‌دهد و اگر انعطافی نشان ندهند، باید بیشتر گفت‌وگو کنیم».
مکمل این خبرها واکنش اولیانوف بود. نماینده روسیه در مذاکرات وین با استقبال از اظهارات دیروز وزیر امور خارجه ایران درباره پاسخ به طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا در زمینه احیای توافق هسته‌ای، تأکید کرد: «روسیه هیچ‌گاه مانعی سر راه احیای توافق نبوده و نخواهد بود». این دیپلمات روس همچنین توییتی مهم در واکنش به اظهارات دیروز حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، درباره پاسخ تهران به پیشنهادهای اتحادیه اروپا نوشت. اولیانوف گفت: «سیگنال‌های دلگرم‌کننده‌ای از ایران دریافت می‌شود». به نظر می‌رسد آنچه سیگنال دلگرم‌کننده جمهوری اسلامی خوانده می‌شود، برجام را احیا خواهد کرد.
البته رسانه‌های رادیکال و مخالف برجام پیشاپیش به استقبال احیای توافق هسته‌ای رفته بودند. کیهان در تیتر یک دیروز خود با عنوان «تله تازه آمریکا در بازی با لغو تحریم‌ها» نوشت: «تیم مذاکره‌کننده کشورمان که تاکنون بر اصول اصلی جمهوری اسلامی ایران (لغو تحریم‌ها، ارائه تضمین و راستی‌آزمایی طرف مقابل) هم در مذاکرات وین و هم در دوحه پافشاری کرده و هر بار دشمنان نظام را ناامید کرده‌اند، بایستی ضمن در نظر گرفتن جمیع اقدامات و رفتارهای غیرسازنده غربی‌ها به‌ویژه آمریکایی‌ها، دستاورد ارزشمند خود (مقاومت در برابر نظام سلطه) را حفظ کرده و باز هم پای استفیای حقوق ملت ایران و بهره‌مندی از منافع اقتصادی برجام بایستند و برای برخی مدعیان اصلاحات که به دنبال بستن با کدخدا بودند و به قول خودشان زبان دنیا را بلد بودند! تفاوت‌های روشنی از توافق قوی جدید و توافق ضعیف قبلی را به تصویر بکشند».
این خرق عادت اصولگریان در حمایت از برجام شاید در ابتدا کمی گنگ به نظر می‌آمد؛ کما‌اینکه عباس عبدی در توییتی نوشت: «آخرالزمان سیاست. سلام نواصولگرایان به برجام. برای متوجه‌شدن مدیر‌مسئول کیهان، پس از آن مصاحبه تند علیه برجام، فقط چند روز کافی بود تا او نیز به برجام سلام دهد». اما غافل از اینکه این جریان، با دسترسی اطلاعاتی، پیشاپیش از پاسخ مثبت دولت رئیسی برای احیای برجام آگاه بودند و سعی کردند با این دست عبارات و تیترزنی‌ها، ضمن توجیه خود، فضای سیاسی و رسانه‌ای همسو را برای حصول قریب‌الوقوع توافق آماده کنند.
با‌این‌حال چه عبارت «توافق قوی جدید» را اسم رمز اصولگرایان برای توجیه احیای برجام علی‌رغم ۹ سال حمله، توهین و تخریب بدانیم چه نه، به نظر می‌رسد آنچه در این شرایط اقتصادی و معیشتی ایران نیاز است، نه لفاظی و ساختن عبارات برای توجیه احیای برجام از سوی دولت سیزدهم و حامیانش، بلکه تسریع در روند لغو تحریم‌هاست. هر‌چند بازار سکه، طلا و ارز نیز پیش‌تر از روزنامه کیهان و دیگر اصولگرایان به استقبال احیای برجام رفته بود و کاهش قیمت‌ها و سیر نزولی نرخ‌ها، مبین این واقعیت است.
برجام همه گره‌های اقتصادی را باز نخواهد کرد
محمود جام‌ساز، تحليلگر حوزه اقتصادي سياسي در گفت‌وگو با «آرمان‌امروز» تاثيرات احياي برجام بر رفع تحريم‌ها و تسهيل مبادلات مالي ايران با جامعه جهاني را بررسي مي‌کند
با اينکه اروپايي‌ها با صراحت از نگارش «آخرين» پيشنهاد براي احياي توافق هسته‌اي خبر داده‌اند و ظاهرا آمريکا نيز از آن استقبال کرده است؛ ايران همچنان مشغول رايزني براي امتيازهاي بيشتر و مخصوصا ضمانت اجرايي از جانب ايالات‌متحده است. اين ترديد و تلاش براي چانه‌زني در حالي است که اقتصاد در ايران حالتِ نگران‌کننده ورشکستگي را تجربه مي‌کند. مردم نيز نيازهاي خود را با تورم ۶۰ درصدي تهيه مي‌کنند. همين امر موجب شده که اکنون بيش از هر زمان ديگري موضوع احياي برجام، علاوه ناظران سياسي و سياست‌مداران براي عموم مردم نيز اهميت داشته باشد.
با اين تفاسير، «آرمان امروز» در راستاي پرداختن به تاثيرات و پيامدهاي احتمالي احياي برجام بر حيات اجتماعي و اقتصادي شهروندان ايراني با محمود جام‌ساز، تحليلگر مسائل اقتصاد سياسي، گفت‌وگو داشته است. جام‌ساز با تاکيد بر اينکه «تا زماني که مانع‌هاي بين‌المللي در مسير توسعه اقتصادي را از پيش‌رو برنداريم نه تنها مشکلي از مشکلات‌مان رفع نخواهد شد» درباره چرايي ماندگاري و همچنين تبعات تحريم‌هاي بين‌المللي عليه ايران به پرسش‌هاي مطرح شده پاسخ مي‌گويد:
در شرايطي که سرنوشت برجام در وضعيتي بسيار مبهم قرار دارد، تحليل شما از سرانجام اين بحث مهم نظام بين‌الملل چيست؟
با در نظر گرفتن تداوم تنازع بين ايران و آمريکا مي‌توان به اين نتيجه رسيد، برجام براي به‌سرانجام رسيدن راه دشواري را پيش‌روي خود مي‌بيند. به‌عنوان مثال ايران به‌جد درصدد خارج کردن سپاه از ليست تحريم‌هاي ايالات‌متحده است. با اين توضيح که آمريکايي‌ها به دشواري حاضر به اتخاذ چنين تصميمي خواهند شد. همچنين بايد متذکر شد، اروپايي‌ها و آمريکا متن نوشته شده در آخرين نشست وين را پذيرفته‌اند اما ايران همچنان اصرار به پذيرش شرط‌هاي توسط طرفين دارد. در نتيجه مي‌توان گفت، توپ برجام در زمين ايران است. اين اصرار ايراني‌ها در شرايطي است که بايد قبول کرد، فرصت زيادي براي رسيدن به توافق هسته‌اي نمانده است. با اين حال شواهد نشان مي‌دهد، همچنان شاهد مذاکره‌هاي فرسايشي خواهيم بود.
فرسايشي بودن مذاکره‌ها چه تبعاتي براي ايران داشته است؟
قبل از پاسخ به پرسش شما، تاکيد مي کنم، اين بحث مهم‌ترين دليلي براي ايران است تا موضوع را جدي بگيرد. در واقع، در سال‌هاي مذاکره ۶ قطعنامه از جانب شوراي امنيت سازمان ملل عليه ايران صادر شد و اقتصاد در ايران گره‌هاي کوري را متوجه خود ديد. به‌طوري که ساختار اقتصادي انزوا را خيلي جدي تجربه کرد اما بعد از اينکه در ۲۰۱۵ برجام نهايي شد، ثبات برگشت. حتي توتال با پارس‌جنوبي قرارداد ۴ ميليارد دلاري را منعقد و در ايران سرمايه‌گذاري کرد ولي با خروج ترامپ از برجام، همه چيز خراب و قراردادهاي اقتصادي هم نقض شد. البته اينکه پول‌هاي ناشي از ترميم فضاي تجاري با بازارهاي جهاني چگونه هزينه شد و تاچه اندازه به مشکلات داخلي و هم براي بحث‌هاي منطقه‌اي هزينه‌اي صرف شد، موضوعي پنهان است. خلف وعده آمريکا مانع‌هاي جديدي را پيش‌روي اهداف اقتصادي ايران گذاشت تا الان شاهد تورمي باشيم که آمارهاي رسمي عدد ۶۰ درصد را نشان مي‌دهد و در نتيجه مردم اقلام مصرفي‌شان را با ۳ برابر قيمت تهيه مي‌کنند.
البته رئيسي در روزهاي انتخاباتي و تلاش براي جلب مردم، اين‌طور گفت که مسائل اقتصاد داخلي را به برجام گره نمي‌زند
همه مي‌دانند اين امر شدني نيست. هيچ‌کشوري نميتواند ادعا کند، حساب و کتاب اقتصادي‌اش را از بحث ديپلماسي جدا خواهد کرد. در واقع، اين ادعا نشان‌گر مديريتي ناآگاهانه در سيستم مديريتي کشور است. تحريم، پديده‌اي مهلک براي اقتصاد است و اگر رفع نشوند، مي‌تواند مشکلات عديده‌اي را براي جوامع به وجود بياورد. به‌همين دليل توصيه چيزي جز اين نميتواند باشد که دولتي‌ها بايد همه تلاش‌شان را براي حصول توافق هسته‌اي به‌کار بگيرند. چون کسري ۵۰۰ هزار ميلياردي چيزي نيست که بتوانيم از کنارش به سادگي عبور کنيم. اين کسري بودجه بايد تامين شود تا حساب و کتاب اقتصادي به تراز مثبت برسد؛ به‌همين دليل دولت مجبور به دريافت وام از بانک‌ها خواهد شد که اين خود پديده‌اي تورم‌زا است.
حال پرسش اين است که راه‌حل براي گذار از اين وضعيت چيست؟
وقتي ارزش پول ملي پايين و ارز بالا مي‌رود، مشکل بيشتر مي‌شود و معيشت سخت‌تر. بنابراين هيچ راهي جز تفاهم با طرفين هسته‌اي براي کشور باقي نمي‌ماند. البته برجام به‌تنهايي نميتواند گره‌گشا باشد و براي ترميم نابه‌ساماني‌ها به تغيير نگاه رابطه با غرب احتياجي مبرم داريم.
منظورتان همراهي با کنوانسيون‌هاي بين‌المللي است؟
دقيقا! اگر همچنان بنا را بر مخالفت با «اف‌اي‌تي‌اف» بگذاريم، اقتصامان را در بن‌بست قرار خواهيم داد؛ يعني حتي اگر برجام با شرايطي عالي امضاء شود، براي مبادله‌هاي تجاري در بازار اقتصادي دنيا نيازمند مبادله بانکي هستيم. اين يعني ضرورت پيوستن به گروه ويژه اقدام مالي چيزي نيست که قبول نکنيم. بنابراين تجديدنظر در قبال کنوانسيون‌هاي بين‌المللي هستيم. اين مهم در شرايطي است که سيستم سياسي و اجرايي کشور يک‌دست شده و همه دستگاه‌ها با الحاق به اف‌اي‌تي‌اف مخالفتي سرسخت دارند.
جمع‌بندي‌تان را بفرماييد؟
تا زماني که مانع‌هاي بين‌المللي در مسير توسعه اقتصادي را از پيش‌رو برنداريم نه تنها مشکلي از مشکلات‌مان رفع نخواهد شد، بلکه محدوديت و خطرها روز به روز پررنگ‌تر خواهند شد.
- 10
- 3
