ماجرای شروط آلمان و فرانسه برای همکاری با ایران

چند روز بعد از تثبیت سازو کار مالی ویژه اروپا با ایران و بازتاب وسیع آن در جامعه جهانی، در شامگاه دوشنبه اخیر بیانیه‌ای از سوی اتحادیه اروپا منتشر گشت که در آن به موضوعات مورد اختلاف و سه‌گانه اشاره شد. این بیانیه اگرچه با پاسخ و انتقادهایی از سوی وزارت خارجه کشورمان مواجه گردید اما با این همه، بازهم ایرانی‌ها را که تا حدودی نسبت به آینده این سازو کار مالی و حل برخی از مشکلات امیدوار شده بودند، با نگرانی و تردیدهایی روبرو ساخت. 

از این‌رو، از آنجا که مخالفان دولت همزمان با تصویب برجام، دست به اقدامات بسیار تندی زدند تا از این طریق توافق هسته‌ای را از بین ببرند، اکنون هم به نظر می‌رسد که همزمان با تثبیت سازوکار ویژه مالی با ایران موسوم به «اینس تکس» تندروها به دنبال انجام اقداماتی با هدف جلوگیری از اجرای این سازو کار ویژه هستند. چراکه با اجرای این سازو کار برخی از مشکلات اقتصادی در کشور حل شده و بخشی از فشارها از روی دولت روحانی برداشته می‌شود و به تبع آن جامعه نیز تا حدی آرامش خود را باز خواهد یافت. به همین دلیل نیز اروپا طی بیانیه و ادعایی موسوم به جمع‌بندی در قبال ایران یکبار دیگر، موضوعات سه گانه را متذکر شد. بر این اساس، فریدون مجلسی تحلیلگر مسائل بین الملل در گفت و گو با آفتاب یزد اظهار کرد: «تندروها در ایران با اعمال و رفتار تحریک آمیز گام به گام ترامپ را در اجرای شعارهایش علیه برجام و بازگشت تحریم‌ها ثابت قدم کردند. بدین ترتیب بعد از تثبیت صندوق مالی اروپا و در آستانه اجرای این کانال مالی مجددا از همان نهادها تهدیدهایی به گوش می‌رسد. از این رو، آینده این سازو کار به برخی رفتارها در ایران بستگی دارد.»

انتشار بیانیه موسوم به جمع‌بندی

وعده ایجاد سازو کارمالی به عبارتی «اس.پی.وی» از سوی اروپایی‌ها که قرار بود همزمان با بازگشت بسته دوم تحریم‌های آمریکا عیله ایران یعنی در ۱۳ آبان ماه اخیرعملی شود به دلیل فشارهای آمریکا بر روی اروپا هیچ یک از کشورهای عضو این اتحادیه حاضر به پذیرش میزبانی سازوکار مالی ویژه اروپا نشدند. پس از ماه‌ها انتظار ایران جهت تحقق این وعده و تردید کشورهای اروپایی در پذیرش میزبانی «اس.پی.وی» به دلیل نگرانی از تحریم‌ها و فشارهای ایالات متحده، سرانجام پنجشنبه هفته اخیر سازوکار ویژه مالی برای دورزدن تحریم‌های آمریکا کلید خورد. چند روز پس از تثبیت این سازوکار ویژه از سوی اروپا که مورد استقبال برخی از مقامات ایران قرار گرفت و همچنین انعکاس وسیعی در جامعه جهانی داشت، اتحادیه اروپا بیانیه‌ای موسوم به «جمع‌بندی» درباره ایران منتشر کرد که یکبار دیگر در داخل تردیدهایی نسب به این سازوکار به وجود آورد، تردید‌هایی مبنی بر اینکه آیا آینده این سازوکار به خواسته‌های اروپا و تحقق برخی ادعاها بستگی دارد و اساسا نمی‌توان نسبت به آن امیدی داشت؟! حال آنکه همواره ادعاهای اروپا درباره مباحث سه گانه با پاسخ‌های ایران در حوزه فعالیت‌های بالستیک موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشر روبرو گردیده است و مقامات کشورمان بارها، طی اظهاراتی هدف از فعالیت‌های موشکی ایران را امری دفاعی خوانده‌اند و در مباحث منطقه‌ای نیز مدام خطاب به اروپا تاکید کرده‌اند که ایران بنا به خواسته کشورهای درگیر جنگ و بحران مانند سوریه و عراق در منطقه حضور دارد.

از خواسته تا ادعای اروپا

براساس این گزارش، شامگاه دوشنبه اخیر، کشورهای عضو اتحادیه اروپا بیانیه‌ای موسوم به «جمع‌بندی» در قبال ایران منتشر کردند که در ادامه به نکات کلیدی این بیانیه اشاره می‌شود:

۱- برنامه جامع اقدام مشترک از مولفه‌های کلیدی معماری منع اشاعه هسته‌ای در دنیا و دستاورد دیپلماسی چندجانبه است. ۲- اتحادیه اروپا از تداوم پایبندی ایران به اجرای موثر و کامل تعهدات مرتبط هسته‌ای خود استقبال می‌کند. ۳- اتحادیه اروپا درک می‌کند که رفع تحریم‌ها از جمله مولفه‌های اساسی برجام است و عمیقاً از اقدام آمریکا برای بازاعمال تحریم‌ها ابراز تاسف می‌کند. ۴- شورای اروپا از پیشرفت‌های حاصل ‌شده برای انجام اصلاحات ضروری در زمینه «اف.ای.تی.اف» استقبال کرده و از ایران می‌خواهد طبق تعهداتش در برنامه اقدام « اف.ای.تی.اف» قوانین لازم را تصویب و اجرا کند. ۵- اتحادیه اروپا از حمایت علنی ایران از گفتگوهای سازمان ملل در سوئد درباره یمن که به توافق استکهلم منجر شد، استقبال می‌کند. در ادامه، این بیانیه بدون اشاره به نقش برجسته ایران و محور مقاومت در جنگ با تروریست‌های تکفیری در منطقه و جلوگیری از تجزیه عراق و سوریه با دنباله‌روی از سیاست‌های آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی از کشور‌های مرتجع و متجاوز منطقه مدعی شده است: این شورا از تنش‌های رو به فزونی در منطقه و نقش ایران در آنها از جمله ارائه کمک‌های نظامی، مالی و سیاسی به بازیگران غیردولتی در کشور‌هایی مانند سوریه و لبنان ابراز نگرانی می‌کند. همچنین این شورا از بابت دخالت نظامی ایران و تداوم حضور نیرو‌های ایران در سوریه نگرانی‌های جدی دارد. در این بیانیه همچنین ادعا شده است: شورای اروپا از بابت فعالیت‌های موشک‌های بالستیک ایران نگرانی‌های جدی دارد و ایران را به اجتناب از این فعالیت‌ها به ویژه پرتاب موشک‌هایی که با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت مغایرت دارند، دعوت می‌کند. اتحادیه اروپا از فعالیت‌های خصمانه‌ای که ایران در خاک چند کشور عضو اتحادیه انجام داده عمیقاً ابراز نگرانی می‌کند و در همین راستا تصمیم گرفته دو فرد و یک سازمان را در فهرست تحریم خود قرار دهد.

پاسخ وزارت خارجه به بیانیه اروپا

روز گذشته وزارت امور خارجه کشورمان در واکنش به بیانیه اخیر اتحادیه اروپا درباره ایران، بیانیه‌ای را در پنج محور منتشر کرد.بر این اساس در پاسخ وزارت خارجه به بیانیه اروپا آمده است: جمهوری اسلامی ضمن استقبال از مواضع مثبت اعلامی در بیانیه اتحادیه اروپا در خصوص برجام، نسبت به مواضع اتحادیه اروپایی ملاحظات و نقدهای جدی دارد. قبل از هرچیز همچنان که قبلا اعلام شد ما از ثبت سازوکار حمایت از مبادلات تجاری (ساحات) با ایران استقبال می‌کنیم اما بدون تردید انتظار طبیعی و واقع گرایانه آن است که این سازوکار هرچه سریع تر بخصوص با اقدام دیرهنگام و ناکافی از سوی طرف‌های اروپایی با دقت و سرعت عمل بیشتری اجرایی شده و جنبه‌های دیگر تجارت میان ایران و کشورهای اروپایی را همچنان که در بیانیه ماه می‌وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی تصریح و تعهد شده پوشش دهد. برای ما جنبه‌های اقتصادی برجام و انتفاع ایران از آن اهمیت بسزایی دارد و چگونگی اجرای تعهدات طرف‌های اروپایی برجام می‌تواند ملاک و محکی تعیین کننده و اساسی در تنظیم مناسبات آتی ما باشد. مرتبط کردن اجرای این سازو کار که از تعهدات ذاتی برجامی است با الزامات نهادهایی چون «اف.ای.تی.اف» غیر قابل قبول است. 

در ادامه این بیانیه تاکید شد: طرح اتهامات بی پایه‌ای همچون طراحی و یا اقدام تروریستی در اروپا از ابتدا بی اساس و تعجب برانگیز بود. ایراد چنین اتهامات واهی و بی‌اساس و ابراز نگرانی اروپایی‌ها در شرایطی که گروه‌های تروریستی و جنایتکار شناخته شده و دارای شناسنامه برای جهانیان در اروپا آزادانه فعالیت می‌کنند، نه تنها در شرایط کنونی سازنده نیست بلکه در راستای اهداف معاندینی است که خواهان تیرگی روابط ایران با اروپا هستند. قاسمی افزود: همچنان که قبلا نیز اعلام شده است موضوع فعالیت‌های دفاعی ایران صرفا دفاعی، بازدارنده و بومی است و این موضوع هرگز در دستور کار مذاکره ما با دیگر کشورها نبوده و نخواهد بود. اعتقاد راسخ داریم طرح این گونه موضوعات در شرایط فعلی منطقه‌ای و تهدیدات آشکار علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران سازنده، کارساز و مفید نبوده و همسو با امنیت منطقه و منافع واقعی اروپا نیست. وزارت خارجه همچنین در این بیانیه افزود: جمهوری اسلامی ایران اکیدا به کشورهای اروپایی توصیه می‌کند که نگاه واقع بینانه‌ای به حوادث و مسائل منطقه‌ای داشته باشند و تحت تاثیر جریانات و القائات عناصر مخالف صلح، ثبات و امنیت پایدار منطقه و توسعه روابط میان دولت‌ها وملت‌ها قرار نگیرند. جمهوری اسلامی ایران همواره از گفتگو، تعامل و راهکارهای سیاسی برای حل و فصل تمامی بحران‌های منطقه‌ای حمایت می‌کند. جمهوری اسلامی ایران هرگونه استفاده ابزاری و سیاسی از حقوق بشر علیه کشورهای مستقل را محکوم می‌کند. در بخش پایانی بیانیه وزارت خارجه آمده است: جمهوری اسلامی ایران خواستار تعامل سازنده و مبتنی بر منافع و احترام متقابل با اتحادیه اروپایی است. تجربه گفتگوها و همکاری‌های ایران و اتحادیه اروپا بخصوص تجربه بدست آمده طی سالیان گذشته، بویژه در سه سال اخیر نشان می‌دهد ظرفیت‌ها و فرصت‌های زیادی برای همکاری و توسعه روابط میان دو طرف وجود دارد. امیدواریم با عملی شدن تمامی تعهدات اروپا شاهد تعمیق روابط دو طرف در کوتاه‌ترین زمان باشیم. بر این اساس، اگرچه این نخستین بار نیست که اتحادیه اروپا طی بیانیه‌ای از اختلاف نظر درباره موضوعات سه‌گانه سخن می‌گوید و ایران نیز در مقابل به آن پاسخ می‌دهد اما با این همه از آنجا که این بیانیه چند روز پس از تثبیت ساز و کار مالی ویژه اروپا با ایران منتشر شد باز هم نگرانی‌ها و تردیدهایی را نسبت به آینده ساز و کار موسوم به «اینس تکس» به وجود آورد. به همین دلیل بیانیه اروپا موسوم به «جمع‌بندی» در قبال ایران را با یک کارشناس مورد بررسی قرار دادیم.

تهدید تندروها بعد از تثبیت «اس. پی. وی»

فریدون مجلسی تحلیلگر و استاد دانشگاه درباره بیانیه اروپا موسوم به «جمع‌بندی» در قبال ایران و نگرانی‌های ناشی از آن به آفتاب یزد گفت: بزرگترین مشکل پیش روی ایران را باید در دخالت گروه تندرو در ایران جست. زیرا مخالفان از همان ابتدا هم با برجام موافق نبودند وقتی هم برجام تصویب شد و به سرعت به مرحله اجرا در آمد و به انعقاد قراردادها و رفت و آمد بسیاری از سرمایه داران خارجی به ایران انجامید، از این رو، مخالفان بی درنگ به مقابله با برجام پرداخته و برای از بین بردن توافق هسته‌ای سیاست‌های حاد و تندی در پیش گرفتند. او افزود: این سیاست‌های افراطی به گریز اروپایی‌ها از ایران و ترغیب ترامپ در عملی کردن تهدیداتش منجر شد که قبل از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ درباره آن شعار می‌داد. مجلسی ادامه داد: تندروها در ایران با اعمال و رفتار تحریک‌آمیزشان گام به گام ترامپ را در اجرای شعارهایش علیه برجام و بازگشت تحریم‌ها ثابت قدم کردند. بدین ترتیب بعد از تثبیت صندوق مالی اروپا و در آستانه اجرای این کانال مالی مجددا از همان نهاد تهدیدهایی به گوش می‌رسد. این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اظهار کرد: شش قطعنامه سازمان ملل در دوره احمدی نژاد و تحریم‌های گسترده علیه ایران ناشی از همان رفتارها بود مجلسی اضافه کرد: علیرغم همه اختلافات، در دولت روحانی میان ایران و سایر طرف‌های برجام توافق نامه‌ای منعقد گردید که این توافق تا حدودی برخی از مسائل را در دوسال گذشته حل کرد اما با این همه تندروها اجازه ندادند که برجام آن طور که باید به مقصد برسد.

آینده سازو کار در گرو رفتار ایران

تحلیلگر مسائل بین الملل با بیان اینکه پس از تصویب برجام، تندروها دست به اقداماتی زدند که خود تهدیدی برای برجام قلمداد می‌شد، گفت: آن اقدامات در داخل موجب شد که غربی‌ها نیز به مقاومت برخیزند. مجلسی اضافه کرد: طی هفته‌های اخیر تهدید و شعارها از سوی تندروها شدت پیدا کرد. او ادامه داد: با این وجود آینده ساز و کار مالی بیشتر در اختیار اشخاص تصمیم گیرنده ایران در بالاترین سطح است. مجلسی در پایان گفت: حتی سه سال پیش مرکل هم اعلام کرد تا زمانی که برخی از مسائل در منطقه حل نشود نباید انتظار همکاری جدی از سوی آلمان را داشت و حتی فرانسه هم بارها به این مسئله اشاره کرد. با این وجود راه حل اتحادیه اروپا سازو کار مالی ویژه با ایران بوده است، اما اروپا همچنان بر روی برخی از موارد تاکید دارد.