سازمان انرژی اتمی چه اقداماتی برای کاهش تعهدات برجامی انجام داد؟

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان،‌ سازمان انرژی اتمی در شش ماه گذشته به دنبال عدم پایبندی کامل طرف های اروپایی توافق هسته ای در راستای ایجاد توازن بین اجرای توافق های طرفین اقدام به کاهش تعهدات برجامی خود کرد.

گام اول

عدم رعایت محدودیت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸)

اورانیوم غنی‌شده:

- بعد از اجرای برجام، ظرفیت بالفعل غنی‌سازی کشور در مجتمع نطنز حدود ۶۰۰۰ SWU kg UF۶/year و حدود ۱۲۰۰ SWU kg UF۶/year در مجتمع فردو بود که جهت رعایت سقف ۳۰۰ kg UF۶، برنامه غنی‌سازی بنحوی تغییر داده شد تا ضمن استفاده حداکثری از ظرفیت موجود، این بند نیز رعایت شود.

با ابلاغ دستور عدم پایبندی به سقف موجودی اورانیوم کشور، میزان تولید افزایش پیدا کرد و در تاریخ ۱۰/۰۴/۱۳۹۸ موجودی اورانیوم غنی‌شده کشور از سقف ۳۰۰ kg UF۶ عبور کرده و هم‌اکنون موجودی کشور تقریبا ۵۰۰ kg UF۶ با غنای حدود ۴% است.

آب سنگین:

- کارخانه تولید آب سنگین اراک دارای ظرفیت اسمی تولید ۱۶ تن آب سنگین در سال با خلوص هسته‌ای می‌باشد. در زمان ابلاغ گام اول کاهش تعهدات برجامی میزان موجودی آب سنگین کشور حدود ۱۲۵ تن بوده است. کارخانه آب سنگین در زمان ابلاغ دستور عدم پایبندی به سقف ۱۳۰ تن، در مرحله تعمیرات بوده که با ابلاغ به سازمان در تاریخ ۲۴/۰۲/۱۳۹۸، مرحله تعمیرات سریعتر به پایان رسیده و کارخانه مجدداً با حداکثر تولید آغاز به تولید کرده است. در این مدت حدود ۲ تن از آب سنگین تولیدی به خارج از کشور صادر شده و حدود ۲ تن نیز برای تولید محصولات دوتره در داخل مصرف شده است. موجودی کل آب سنگین کشور در حال حاضر حدود ۱۳۰ تن می‌باشد. لازم به ذکر است که فروش آب سنگین و به ویژه محصولات دوتره به بازار‌های جهانی با وجود تحریم‌های ظالمانه برای کشور ارزآوری مطلوبی داشته است و حداکثر تلاش آمریکا بر آن بوده است که این صادرات متوقف شود.

گام دوم

عدم رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌سازی راکتور آب سنگین اراک (۱۴ تیر ۱۳۹۸)

سطح غنی‌سازی اورانیوم:

- بعد از برجام فرایند‌های غنی‌سازی به نحوی تنظیم گردیده بود تا نهایتاً محصول خروجی به غنای بیش از ۳.۶۷% نرسد که بلافاصله پس از ابلاغ دستور عدم پایبندی به سطح غنی‌سازی در تاریخ ۱۴/۰۴/۱۳۹۸، غنای محصول به حدود ۴.۵% افزایش داده شد و سپس در حالت پایا و بهینه تولید محصول در سطح غنای ۴.۴% - ۴.۳% ثابت ماند. هم‌اکنون زنجیره‌ها در حالت تولید حداکثری با غنای بیش از ۴% هستند.

مدرن‌سازی راکتور آب سنگین اراک:

- درخصوص راکتور اراک مقرر شد در صورت عدم همکاری طرف مقابل اقدامات مقتضی انجام شود.

- پس از برجام و با توجه به پدید آمدن فرصت مجدد برای طراحی ایمن‌تر، پیشرفته‌تر، بهینه‌تر و با قابلیت حداکثری ساخت در داخل کشور و با استفاده از تجربیات قبلی در IR-۴۰ و سایر پروژه‌ها توسط تیم تقویت‌شده باز طراحی و نیز استفاده از مشاوره کشور‌های صاحب تکنولوژی مثل چین، روسیه و آلمان طراحی مجدد راکتور ۲۰ مگاواتی از سال ۱۳۹۵ در دستور کار قرار گرفت. لازم به ذکر است که تا به امروز قرارداد مرور طراحی انجام شده توسط متخصصان ایرانی در فاز مفهومی و پایه راکتور با کشور چین منعقد شده و به پایان رسیده و قرارداد شرایط گذار نیز امضا گردیده و در حال انجام است. با برگزاری جلسات فنی در زمینه بارگذاری اول سوخت و ساخت محفظه یا قلب راکتور و موتور مکانیزم میله‌های کنترل، بین کارشناسان دو کشور ایران وچین، مذاکرات برای انعقاد قرارداد این موضوعات هم در حال انجام است.

گام سوم

گسترش و شتاب‌بخشی به فعالیت‌های تحقیق و توسعه هسته‌ای سازمان انرژی اتمی و بر اساس نیاز‌های فنی بدون رعایت تعهدات برجامی (۱۵/۰۶/۱۳۹۸)

- پس از ابلاغ دستور گسترش و شتاب‌بخشی

به فعالیت‌های تحقیق و توسعه هسته‌ای کشور بدون رعایت تعهدات برجامی، اقدامات زیر در مجموعه سازمان و بویژه در زمینه تحقیق و توسعه روی انواع ماشین‌های سانتریفیوژ انجام گرفته و یا در حال انجام است:

• در طول سالیان زیاد غنی‌سازی کشور فقط توسط ماشین نسل اول IR۱ صورت گرفته است و محصول و پسمان سایر ماشین‌های نسل جدید دوباره مخلوط می‌شده‌اند. پس از ابلاغ گام سوم برای اولین بار اختلاط محصول و پسمان تولیدی ماشین‌های نسل جدید متوقف شده و از آن‌ها به منظور جمع‌آوری محصول غنی‌سازی استفاده می‌شود. با برگرداندن دو زنجیره ۱۶۴ ماشین IR۴ و IR۲m بر این تولید افزوده شده و همزمان با این اقدام کلیه تست‌ها و آزمایش‌های باقیمانده مرتبط با محصول این ماشین‌ها در اسرع وقت به اتمام خواهد رسید تا بتوان آمادگی لازم جهت استفاده صنعتی از این ماشین‌ها را در کشور فراهم کرد.

• با پایان اقدامات حدود ۲۵۰۰ SWU kg UF۶/Year بر ظرفیت بالفعل غنی‌سازی کشور – بیش از ۳۰% - افزوده خواهد شد.

• در روند تکوین ماشین سانتریفیوژ IR۶ به عنوان یکی از مهم‌ترین ماشین‌های سانتریفیوژ کشور در سال‌های آتی، انجام برخی تست‌ها و آزمایش‌ها در زمان کوتاهتر در دستور کار سازمان قرار گرفت بطوریکه گازدهی و تست زنجیره‌های ۲۰ ماشین و ۳۰ ماشین آن آغاز شده است.

• راه‌اندازی و گازدهی یک زنجیره میانی ۲۰ ماشین‌های سانتریفیوژ IR۴ و IR۲m به منظور تست آغاز شده است.

• تست و گازدهی ماشین‌های زیربحرانی IR۶s مجدداً شروع شده و زنجیره ۲۰ ماشین آن راه‌اندازی و گازدهی شده است.

• تست، آزمایش و گازدهی ماشین سه بیلوز IR۵ در قالب یک زنجیره ۱۰ ماشین آن انجام شده است. قابل ذکر است این آزمایش‌ها در روند تحقیق و توسعه ماشین IR۸ اثر مثبت خواهد داشت.

• ماشین‌های سانتریفیوژ جدید IR۹، IRs، IR۷، IR۸B و IR۸s نصب شده است.

• ۳ ماشین IR۸ با موفقیت نصب، راه‌اندازی و گازدهی شده است.

• افزایش تعداد ماشین‌های نسل جدید تحقیق و توسعه از حدود ۵۰ ماشین قبل از برجام به حدود ۵۰۰ ماشین پس از اجرای گام سوم کاهش تعهدات برجامی – حدود ۱۰ برابر افزایش.

• انجام اقدامات مرتبط با گام سوم تاحدی نمونه‌ای کوچک از برگشت‌پذیری کامل بود که بسیاری از اقدامات در زمان کوتاهتر از پیش‌بینی‌ها و با انجام بسیاری از اصلاحات فنی نسبت به قبل از برجام انجام شد مانند:

- برگرداندن Spool‌ها و Sub Header‌های هر یک از زنجیره‌های ۴، ۵ و ۶ ظرف مدت هر یک، یک هفته