بامداد چهارشنبه (۱۸ دی‌ماه)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با چندین فروند موشک، دو پایگاه نظامی آمریکا در عراق را هدف قرار داد. این حمله در انتقام از اقدام تروریست‌های آمریکایی در به شهادت رساندن سردار سپهبد قاسم سلیمانی در اطراف فرودگاه بغداد انجام شد. این حرکت ایران، موجب بهت و حیرت بسیاری از ناظران شده است.
بسیاری از آنها انتظار نداشتند ایران چنین پاسخ محکم و قاطعی به نیروهای آمریکایی بدهد. با این حال، رهبر معظم انقلاب در اظهارنظری فرمودند آمریکا یک سیلی خورد اما انتقام موضوعی جدا است. ظاهرا این فرموده معظم له ناظر بر این امر است که انتقام حقیقی از نیروهای آمریکایی هنگامی گرفته می‌شود که آنها کل منطقه را ترک کنند. ازاین‌رو، آرمان ملی در گفت‌وگو با جلال ساداتیان دیپلمات اسبق جمهوری اسلامی ایران و کارشناس حوزه روابط خاورمیانه، به بررسی ابعاد مختلف حمله موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکایی پرداخته است.
به‌عنوان مقدمه نظر خود را در ارتباط با عمليات موشکي ايران به پايگاه‌هاي آمريکايي بيان کنيد.
اقدام ايران، واکنش به جسارت‌ها و بي‌خردي‌هاي آمريکا در منطقه بود. حضور ميليوني مردم در شهرهاي مختلف ايران در مراسم تشييع سردار سليماني انتظارات جامعه را براي پاسخگويي بالا برده بود. علاوه بر اين، براي پاسخ ايران به اقدام تروريستي آمريکا و شخص ترامپ به چند دليل حق قانوني نيز وجود داشت. اول اينکه بيانيه پنتاگون تاييد کرد که اقدام موشکي در ترور سردار سليماني از سوي آمريکا بوده و اين اقدام در شرايطي صورت گرفته بود که سردار سليماني با پاسپورت و لباس غيرنظامي به عراق سفر کرده و اقدام ترور هم در شرايطي کاملا خارج از شرايط نظامي عليه آنها صورت گرفته بود. دوم، نقض حاکميت عراق نيز دليل ديگري بر تاييد تروريستي بودن اقدام آمريکا عنوان مي‌شود و چون عمده اين اقدامات متوجه ايران بود، طبق گفته وزير امور خارجه، مطابق بند ۵۱ منشور سازمان ملل، حق پاسخگويي براي ايران محفوظ بود و به استناد آن اقدام موشکي ايران صورت گرفت.
اظهارات مقامات جمهوري اسلامي ايران در ارتباط با اين اقدام را چطور ارزيابي مي‌کنيد؟
بنا به گفته مقامات بسياري همچون رهبر جمهوري اسلامي ايران، رئيس‌جمهور، وزير امور‌خارجه و ساير مقامات رسمي ديگر، عمليات موشکي ايران هنوز در حد اقدام تروريستي آمريکا نبوده است و در صورت بروز و ظهور حرکت ديگري از سوي آمريکا، ايران همچنان، حق پاسخگويي را براي خودش حفظ خواهد کرد. آنچه امروز مورد تاييد دو کشور ايران و عراق قرار گرفته است، لزوم خروج نيروهاي آمريکايي از منطقه است. به اعتقاد ايران و عراق، آمريکا بايد پايگاه‌هاي نظامي خود را، در سريع‌ترين زمان ممکن تخليه کند چرا که تداوم حضور آمريکا، موجب بي‌ثباتي و برهم زدن نظم منطقه خواهد شد.
نقش رژيم صهيونيستي را در تداوم حضور نيروهاي آمريکايي چطور مي‌بينيد؟
در اصل قرار است، آمريکا با حضور در منطقه منافع رژيم صهيونيستي را تامين کند. اين در حالي است که اکنون بيشترين تهديد از سوي ايران متوجه اين رژيم و منافعش در منطقه است. تغيير پايتخت رژيم صهيونيستي به بيت‌المقدس يا انضمام بلندي‌هاي جولان به محدوده رژيم اشغالگر و اقداماتي ديگري از اين قبيل، شروع ماجراهاي اخير را رقم زد و زمينه را براي خروج آمريکا از برجام، اعمال تحريم‌هاي سخت عليه ايران و ترور شهيد سليماني فراهم کرد.
چرا عين‌الاسد به‌عنوان هدف موشکي ايران در حمله به پايگا‌هاي نظامي آمريکا انتخاب شد؟
آنچه بسياري از نظاميان و همين‌طور وزير امور خارجه در اين‌باره اعلام کردند اين است که پهپاد آمريکايي براي ترور سردار سليماني از همين پايگاه برخاسته بود. هر چند در برخي از خبرهاي غيررسمي گفته شد که يکي از پايگاه‌هاي نظامي آمريکا در قطر اين عمليات را آغاز کرده بود. با اين وجود ديديم که وزير امور خارجه قطر نيز براي همين منظور به تهران آمد و مطرح کرد که آنها در جريان اين اقدام نبودند و اين خبر چندان نمي‌تواند موثق باشد.
واکنش آمريکا و رسانه‌هاي آمريکايي به اعلام ميزان تلفات و تعداد موشک‌هاي شليک‌شده به پايگاه عين‌الاسد چندان در‌برگيرنده اخبار و اطلاعات موثقي نبود. اين موضع‌گيري را ناشي از چه دلايلي مي‌دانيد؟
علت‌هاي مختلفي براي اين امر مي‌تواند وجود داشته باشد. پس از اتمام عمليات موشکي ايران، جلسه مقامات آمريکايي در اتاق رئيس‌جمهور در کاخ سفيد برگزار شد که معمولا در شرايطي که اين جلسات اضطراري برگزار مي‌شود، بلافاصله، پس از آن اظهار‌نظراتي از سوي رئيس‌جمهور و سخنگوي پنتاگون يا وزير دفاع آنها در رابطه با موضوع به طور رسمي مطرح مي‌شود
اين در حالي است که هيچ صحبتي در اين باره از سوي اين مقامات انجام نشده است و آنها موضوع را به زماني موکول کرده‌اند که ارزيابي دقيقي از ميزان خسارت‌ها انجام گيرد. هر چند ايران از کشته شدن نزديک به ۸۰ نفر از نيروهاي نظامي آمريکا پس از انجام اين عمليات خبر داده است اما با توجه به سکوت فعلي مقامات آمريکا، نظرات مختلفي پيرامون اين امر صورت گرفته است که چون ايران اطلاع انجام اين حمله را از قبل به عراق داده بود، آنها عين‌الاسد را تخليه کرده بودند. برخي هم نظر ديگري دارند و مي‌گويند آمريکايي‌ها از قبل مقدار زيادي از نيروهاي خود را از آنجا خارج کرده و ميزان تلفات‌شان پايين بوده است. هنوز آمار دقيق و رسمي از طرفين از ميزان خسارت‌ها منتشر نشده است.
به نظر شما اين امکان که آمريکا بخواهد واکنش متقابلي به اقدام موشکي ايران انجام دهد، تا چه اندازه محتمل است؟
واکنش‌هاي داخلي مقامات آمريکايي به اين موضوع نشان مي‌دهد که اين احتمال بسيار ضعيف است. به‌عنوان مثال نانسي پلوسي، رئيس مجلس نمايندگان آمريکا مطرح کرده که دولت نبايد اقدام تحريک‌آميزي ديگري را انجام دهد. عدم‌پاسخ ترامپ و پنتاگون نيز دليل ديگري بر قوت گرفتن اين احتمال است که آنها قصد دارند، سطح تنش در منطقه را پايين بياورند. توئيت ترامپ در يک جمله کوتاه پس از اين اتفاق که بيان کرده «همه چيز خوب است» نشان مي‌دهد قصد بالا بردن تنش‌ها را ندارد.
هر چند واکنش برخي از سناتورهاي تندرو در آمريکا چيز ديگري است. آنها از اقدامات تحريک‌آميزي صحبت کرده و خواستار پاسخ تند آمريکا به اقدام ايران شدند. با اين همه باز هم به نظر مي‌رسد، جو کلي حاکم بر آمريکا مبتني بر خويشتنداري است تا مشکلات آنها با ايران افزايش پيدا نکند. به‌خصوص اينکه گفته مي‌شود، آمريکا توان ورود به جنگ را ندارند. اين ناتواني، نه به مفهوم نداشتن شرايط مالي و نظامي مطلوب بلکه به خاطر، نزديک بودن انتخابات رياست‌جمهوري پيش‌روي آمريکا براي ترامپ و تاثيري است که مي‌تواند بر آراي راي‌دهندگان آمريکايي بگذارد که طالب جنگ نيستند.
ضمن اينکه شروع جنگ از سوي آمريکا کاملا برخلاف وعده ترامپ در دور اول انتخابات رياست‌جمهوري‌اش است که قول پايان دادن به جنگ‌ها و بازگشت نيروهاي نظامي آمريکا را از منطقه داده بود. شروع تحرکات جديد عملا راه را به سمتي مي‌برد که آمريکايي‌ها خيلي آمادگي لازم را براي آن ندارند. جبهه‌گيري‌هايي هم در دنيا انجام شده که به نفع ايران و برخلاف منافع آمريکا عنوان مي‌شود. به‌عنوان مثال کره جنوبي مطرح کرده است که به‌عنوان يک قدرت اتمي در صورت حمله آمريکا به ايران در کنار ايران خواهد ماند. از طرف ديگر، متحدان منطقه‌اي آمريکا مانند عربستان، بحرين، امارات و اسرائيل مي‌دانند که در معرض خطر هستند و ايران از نشان کردن ۱۰۴ نقطه حساس براي پاسخ متقابل به تحرکات جديد آمريکا صحبت کرده است. اين ۱۰۴ نقطه مي‌تواند تمام منافع متحدان آمريکا را به خطر بيندازد. اين نقاط و همه اينها مي‌تواند فشاري بر ترامپ باشد تا دست به يک حرکت احمقانه ديگري نزند.
آيا به نظر شما ايران به اين پاسخ بسنده خواهد کرد؟
در فرمايشات مقام معظم رهبري اين نکته وجود داشت که آمريکا بايد از منطقه بيرون برود و اين مي‌تواند، بزرگ‌ترين انتقام ايران از آمريکا باشد. در سطح اقدام نظامي، به نظر من، ايران به همين اقدام بسنده خواهد کرد و اگر آمريکا به تحرک ديگري دست نزند ايران هم اقدام ديگري انجام نخواهد داد، چرا که اين حرکت به اندازه کافي براي آمريکا تحقيرآميز بوده است و ماجرا تا همين جا فيصله پيدا مي‌کند. در غير اين صورت، اگر تحريکات تندروها بر ترامپ موثر واقع شود و دستور يک حرکت جديدي را بدهند، معلوم نخواهد بود عاقبت داستان به کجا ختم مي‌شود.
نقش عمليات موشکي ايران را در تهديدات منطقه‌اي که عليه ايران وجود داشت، چطور ارزيابي مي‌کنيد؟
عمليات اخير ايران، نقش بازدارنده در منطقه داشته است و به تعبيري تا اينجاي کار بعيد است، بخواهند دست به تحريکات جديدي عليه ايران بزنند. بعيد است رژيم صهيونيستي و تندروهاي حزب جمهوري‌خواه در اين شرايط ساکت بنشينند، ولي اينکه ترامپ تمام سرنوشت خود را به دست اين گروه مي‌سپارد يا خير، جاي سوال بسيار دارد. دغدغه اصلي ترامپ اکنون اين است که در انتخابات آتي حتما راي بياورد. از طرفي، اگر اقدامي از سوي آمريکا انجام نشود، ترامپ تحقير مي‌شود و اگر تصميم به انجام اقدام ديگري از سوي آمريکا گرفته شود، اين کشور را وارد مشکلات جديدي خواهد کرد.
اقدام موشکي ايران چه تاثيري بر مواضع موافقان و مخالفان ايران در منطقه خواهد داشت؟
ايران پيش از اين، با طرح «صلح هرمز»دست دوستي خود را به سمت کشورهاي منطقه دراز کرده بود و اين امر مسبوق به سابقه بود و از دوران آقاي هاشمي و خاتمي تلاش‌هاي ايران در جهت تشنج‌زدايي براي حفظ امنيت منطقه و امنيت آبراه خليج فارس و درياي عمان صورت گرفته بود و عنوان شد با اين اقدام، کشورهاي منطقه خود را از ورود کشورهاي ديگر مانند آمريکا و انگليس براي برقراري امنيت در خاورميانه بي‌نياز مي‌کنند.
کافي است کشورهاي منطقه نيز در اقدامات خود، عقلانيت بيشتري نشان دهند، همانطور که به نظر مي‌آمد، کشورهايي همچون امارات پيش از وقوع خوادث اخير در همين راستا گام برداشته بودند و در جايي نيز گفته شد، سردار سليماني قرار بود پيامي را در ارتباط با عربستان از نخست‌وزير عراق دريافت کند که با تحريکات رژيم صهيونيستي اين موضوع برهم خورد. چرا که منافع آنها در تضاد و برخورد ما با کشوري مانند عربستان تعريف مي‌شود. اين باور بايد شکل بگيرد که اگر ما به همراه کشورهاي منطقه، اقدامات اسرائيل و تحريکات آن را خنثي کنيم، مي‌توانيم، بدون صرف منافع خود در زمينه جنگ‌افزارها، خواسته‌هاي خود را به پيش ببريم.
روند تحولات منطقه را پس از اقدام موشکي ايران چطور ارزيابي مي‌کنيد؟
به اعتقاد من خيلي زود است که بخواهيم در مورد اين روند صحبت کنيم. بخش مهمي از اين پاسخ به واسطه نوع تحرکات و اقدامات آمريکا و شخص ترامپ در منطقه داده مي‌شود. اگر عقلانيت بيشتري در سياست‌هاي ترامپ وجود داشته باشد و اطرافيانش، وي را به سمت اتخاذ رويه‌هاي سالم‌تري سوق دهند و مسئولان کشورهاي اروپايي نيز فشارهاي خود را بر اقدامات آمريکا افزايش دهند و با محکوم کردن اقدامات آمريکا شرايط را به سمت حفظ آرامش به پيش ببرند، شرايط عوض خواهد شد. آمريکايي‌ها بايد حضور خود در منطقه را کمرنگ کنند و کشورهاي منطقه نيز بايد با جمهوري اسلامي ايران در اين زمينه، همکاري بيشتري داشته باشند. اين همان شرايط ايده‌آلي است که مي‌تواند منطقه را به سمت صلح و آرامش بيشتري سوق دهد.
اما اگر درست نقطه برعکس اين اقدام، آمريکا بخواهد به سمت اثبات خود و غرورهاي کاذبي که در منطقه دارد، پيش رود وضعيت جور ديگري پيش خواهد رفت. با اين وجود، آمريکا و متحدانش بايد بدانند که شرايط امروز، مانند شرايط حاکم بر قرون گذشته نيست که بخواهند با لشکرکشي و به رخ کشيدن توان نظامي، خودشان را به ملت‌ها تحميل کنند. در حال حاضر، منطقه به تعبير برخي از مقامات آمريکايي همانند يک بشکه باروت است و مردم تمام‌قد در برابر فشارهايي که به آنها وارد مي‌شود مي‌ايستند و پاسخ صريحي به اين اقدامات مي‌دهند. تشييع جنازه و حضور جمعيتي بي‌سابقه و باشکوه در مراسم سردار سليماني و المهندس، نمونه‌اي از اين مقاومت بود که شهرهاي عراق و ايران به خود ديدند و آمريکا ديد که مردم به‌رغم تمام مشکلات و معضلاتي که دارند اما در موضوعات ملي يکپارچه هستند و وحدت ملي خود را حفظ مي‌کنند و پاي صحنه مي‌آيند و نگاه آنها به حاکميت و مفهوم جمهوري اسلامي ايران به گونه ديگري است.
روي هم رفته آيا مي‌توان گفت که خروج آمريکا از منطقه همان هدف نهايي و انتقام بزرگي است که جمهوري اسلامي ايران از آن صحبت کرده است؟
بله همين‌طور است. نبايد فراموش کنيم که ايران هيچ‌گاه به کشورهاي ديگر حمله نکرده و شروع کننده بحران نبوده است. هم‌اکنون نيز بنا به رسالت شهيد سليماني در‌صدد از بين بردن نقطه‌هاي بحران‌زا و تنش‌زا در منطقه است و آمريکا بايد بداند، اگر کشوري به ايران حمله و به مواضع آن تعرض کند، ايران آن را بي‌پاسخ نمي‌گذارد. آمريکا به تحريک اسرائيل و تندروهاي اسرائيلي و آمريکايي به يک عامل تشنج در منطقه تبديل شده است و اين عامل بايد از بين برود و ايران مي‌تواند با خروج آمريکا و به واسطه همکاري با کشورهاي منطقه صلح و ثبات در خاورميانه را بهتر برقرار کند.
سعیده اسکندری
- 17
- 5
