رئیس جمهوری، حسن روحانی در همایش گرامیداشت هفته قوه قضائیه به همراه سران دو قوه مقننه و قضائیه به سخنرانی پرداخت. در این دیدار اما، هرکدام از روسای قوا، از زاویه نگاه خود و مسئولیتی که دارند به اظهار نظر پرداخته و جالب آن که نگاه به پیشرفت‌های اقتصادی در سایه وحدت ملی از بارزترین نکات این سخنرانی‌ها بود. با این حال، سخنان حسن روحانی از وجه دیگری نیز قابل بررسی است. روحانی از تلاش برای رفع تحریم‌های حقوق بشری سخن گفت.
حجت الاسلام حسن روحانی رئیس قوه مجریه که حالا در آستانه مراسم تحلیف و شروع به کار رسمی دولت دوازدهم قرار دارد، در همایش گرامیداشت هفته قوه قضائیه برای چندمین بار بر تعامل سازنده میان قوای کشور تاکید کرد. روحانی در این مراسم علاوه بر بیان دیدگاه‌های خود در خصوص اهمیت و نقش ساختار قضایی کشور در حل معضلات موجود، به نقش تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه گذشته اشاره کرد.
رئیس جمهوری منتخب کشور با اشاره به طراحی هر روزه فشار‌ها و تحریم‌ها از سوی مجامع غربی و بیان این نکته که در زمان جنگ و تحریم مردم پشت نظام را خالی نکردند، اظهار داشت: «جنگ و تحریم آثاری دارند و زمان می‌برد تا آثارش از بین برود. از آغاز دولت یازدهم در شرایطی هستیم که اگر همه دست به دست هم بدهیم می‌توان با پایان قرن، تا حد زیادی مشکلات گذشته را حل و فصل کنیم.
حل برخی از مشکلات مورد خواست بدخواهان و دشمنان انقلاب نیست. آنها هر روز داستانی را برای ما می‌سازند و از هر داستانی، سریالی را برای ما تولید می‌کنند و هر سریالی پشت سریال دیگر.» با این همه، بخش دیگری از سخنان روحانی از اهمیت خاصی برخوردار بود. وی با اشاره به موفقیت ایران در جذب حمایت مجامع جهانی در مقابل ایالات متحده، با بیان اینکه دولت یازدهم با راهنمایی رهبری و حمایت مردم و کمک قوای دیگر به نقطه‌ای رسیده است که دیگر تحریم هسته‌ای نداریم، گفت: «حتی در مسئله حقوق بشر می‌شود قدم به قدم بهانه‌ها را
کم کرد.»
مسئله‌ای که گویا از آغاز روند جدید مذاکرات هسته ای در ذهن سیاست مداران دلسوز و با تجربه کشور یعنی حسن روحانی و جواد ظریف در حال طرح ریزی بود. حالا رئیس جمهوری برای چندمین بار آشکارا و از یک تریبون رسمی به آن اشاره می کند. نکته ای که البته پرداخت به آن از سوی رئیس جمهوری و نگاه به تلاش‌های اخیر قوه قضائیه برای اصلاح برخی قوانین جزایی می تواند حاکی از همکاری سازنده سران قوا با یکدیگر باشد. نکته مهم‌تر اما، گام بلند دیگری از حسن روحانی در راستای رفع موانع نظام جمهوری اسلامی، یعنی رفع تحریم‌های حقوق بشری است.
وعده‌های پیشین روحانی
پیش از این و در بحبوحه مناظرات انتخاباتی اخیر و در مناظره سوم آخر میان کاندیداهای ریاست جمهوری، حسن روحانی در ادامه بحثی میان خود و ابراهیم رئیسی، دیگر کاندیدای حاضر در مناظره، گفت: «مردم عزیز ایران! ما چهار سال پیش با هم عهدی بستیم و جلو رفتیم. ما در برابر تحریم‌ها ایستادگی کردیم و تحریم را شکاندیم. ما آن بهانه ای که می توانست هر روز برایمان مشکل درست کند
(PMD) را از بین بردیم.» پس از این سخنان، روحانی تاکید کرد: «آمادگی دارم در چهار سال بعد، غیر از تحریم‌های هسته ای که در این چهار سال برداشتم، بقیه تحریم‌های ملت ایران را به خوبی و با قدرت بردارم و عزت ایران و منفعت ایران را به مردم برگردانم.» به نظر می رسد که رفع تحریم‌های غیر هسته ای و به طور خاص تحریم‌های حقوق بشری که حقوق بشر بهانه‌ای واهی است برای تحریم‌ها، هدف بلند حسن روحانی و تیم دیپلماسی دولت دوازدهم است.
رئیس جمهوری در همایش انتخاباتی خود در شهر اصفهان
نیز خطاب به مردم ایران و با
یاد کردن از عهد چهار سال
گذشته میان خود و ملت
روحانی پس از این سخنان با بیان این نکته که می‌خواهیم تعامل سازنده با جهان را ادامه بدهیم، تصریح کرد: «البته اگر ملت ایران اجازه بدهد و اگر رهبری ما را هدایت کند، با همین دکتر ظریف مابقی تحریم‌ها را هم برخواهیم داشت.»
سخنانی که حالا می‌توان با توجه به حرف‌های رئیس جمهوری در همایش هفته قوه قضائیه به عمق آن پی برد و از حالا منتظر بود که در چهارسال آینده نیز اخبار خوش دیپلماتیک به گوش برسد. با این همه، آشکارا چنین بحثی به خاطر عقبه تحریم‌ها و حساسیت غرب بر مسائلی خاص، بی همکاری قوه قضائیه ابتر به نظر می‌رسد. نکته جالب توجه ماجرا اما شاید در این نکته باشد که بسیار پیش‌تر از اینها و در توالی تلاش‌های قبلی هیئت دیپلماسی ایران در مقابل اتحادیه اروپا، مسئولین قضایی کشور اقبال خود به این مباحث را نشان داده بودند.
ورود قوه قضائیه
به پروسه مذاکرات حقوق بشری
سال گذشته در یک بازه زمانی هشت ماهه، دو مسئول عالی رتبه در اظهاراتی از آمادگی ایران برای ورود به مذاکرات حقوق بشری به نفع و با رعایت مواضع جمهوری اسلامی‌ایران پرده برداشتند. مبحثی که اگر در آن هشت ماه و در انقطاعات زمانی میان اظهارنظرها چندان به چشم نمی‌آمد، حالا با تاکید رئیس جمهوری وزن تازه ای پیدا کرده اند. در نخستین اظهار نظر مرتبط، محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه کشورمان در واپسین روزهای فروردین ماه سال ۹۵، نسبت به اظهارات مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مبنی بر ادامه تحریم‌های حقوق بشری ایران واکنش نشان داد و تحریم به خاطر مسائل حقوق بشری را یک ادعای مفتضحانه و شرم آور دانست.
با این حال محمد جواد لاریجانی بلافاصله پس از این سخنان با تاکید بر حمایت ستاد حقوق بشر از اظهارات محمد جواد ظریف مبنی بر آمادگی ایران برای گفتگوهای حقوق بشری با اتحادیه اروپا، گفت: «ما از موضع وزیر خارجه کشورمان حمایت می‌کنیم اما طرح و اعمال تحریم علیه افراد و نهادهای جمهوری اسلامی‌به بهانه نقض حقوق بشر، اقدامی‌ناموجه و شرم آور است.» معاون امور بین الملل قوه قضائیه در ادامه نیز افزود: «گفتگوهای حقوق بشری ایران و اروپا باید پرده از فریبکاری‌های غرب بردارد و جمهوری اسلامی‌ایران را به عنوان بزرگترین حامی‌دموکراسی منطقه مد نظر داشته باشد.»
پس از این موضع گیری، نزدیک به پنج ماه زمان لازم بود تا در نیمه مرداد ماه و به بهانه روز ملی حقوق بشر اسلامی‌و کرامت انسانی، شخص اول قوه قضائیه کشور در این خصوص صحبت کند.
آیت الله صادق آملی لاریجانی در این مراسم با اشاره به نقض حقوق بشر از سوی اروپا و آمریکا خاطرنشان کرد: « پیشنهاد می‌کنیم با همکاری ستاد حقوق بشر و وزارت امورخارجه باب گفتگوهای حقوق بشری با کشورهای اروپایی در شرایط برابر باز شود.؛ چون ما [خود] مدعی هستیم. البته باید آمریکا را کنار بگذارید چون آنها اهل خدعه هستند.
گفتگویی هم که از آن صحبت می‌کنیم باید براساس یک صحبت دو‌طرفه باشد.» رئیس قوه قضائیه تصریح کرد:
«با این کیفیت که تمام مسائل دو کشور مورد بررسی قرار گیرد حاضریم و باید با اروپایی‌ها گفتگو شود چون ما به حرفهایی که می‌زنیم اعتقاد داریم.»
کمتر از یک هفته بعد، آیت الله آملی لاریجانی در جلسه مسئولان عالی قضایی در ذیل اشاره به اعدام و منهدم کردم اعضای یک گروهک تروریستی که غرب این مسئله را مورد هجمه قرار داده بود، سیاست‌های اروپا و آمریکا در مورد حقوق بشر را دوگانه خواند و حملات تروریستی در این جوامع را ناشی از همین دوگانگی و تعارض دانست.
رئیس قوه قضائیه در ادامه به پیشنهاد چند روز گذشته خود درباره آغاز گفتگوهای حقوق بشری با اروپا اشاره کرد و با تاکید بر اینکه برخی استنباط و تفسیر خود را از این پیشنهاد به گونه ای مطرح کردند که خلاف ماهیت اصلی پیشنهاد گفتگوهای حقوق بشری است، افزود: «شرط اصلی آغاز این گفتگوها پرسشگری طرفین است و اینگونه نیست که تنها طرف غربی، پرسشگر باشد و ما در مقام پاسخ و دفاع برآییم. به علاوه آمریکا هم به جهت برخورداری دوگانه و خدعه و نیرنگش در مذاکرات و در انجام تعهدات از دایره این گفتگو خارج است.»
آملی لاریجانی همچنین از آمادگی جمهوری اسلامی‌ایران در انجام گفتگوهای حقوق بشری با اروپا به شرط پاسخگو بودن آنان در قبال رفتارهای دوگانه خود در بحث حقوق بشر تاکید کرد و گفت: « پرسش ما این است که مدعیان غربی حقوق بشر در مقابل جنایت‌های صورت گرفته در یمن و دیگر کشورها چه اقدامی‌کرده‌اند.»
پس از ایفای نقش موثر و مفید رئیس قوه قضائیه در پیگیری مباحث حقوق بشری، بار دیگر محمد جواد لاریجانی به این عرصه ورود پیدا کرد. لاریجانی پس از گذشت نزدیک به شش ماه از اظهارنظر علنی و مهم خود، این بار در هفته نخست شهریور ماه در خصوص مذاکرات حقوق بشری ایران و اتحادیه اروپا به طرح دیدگاه‌های خود پرداخت. معاون بین الملل و دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه با بیان این نکته که سیاست‌های هسته ای کشور در چارچوب مشخصی پیش می‌رود، با اشاره به مذاکرات حقوق بشری با اروپا گفت: «مذاکرات حقوق بشری با اروپا ربطی به مذاکرات با کشورهای گروه ۱+۵ و برجام ندارد.
مذاکرات حقوق بشری سابقه دار است، اما به دلیل بدعهدی اروپایی‌ها متوقف شد که مجدد با تقاضای آنها مذاکرات از سر گرفته شد. البته ما هم آمادگی داریم در چارچوب امروز نظام جمهوری اسلامی‌مذاکرات را پیش ببریم.» لاریجانی عنوان کرد: «ستاد حقوق بشر به ریاست رئیس قوه قضائیه، انجام مذاکره با اروپا را تصویب کرد تا وزیر امور خارجه مسئول پیگیری شود و ستاد بر این مذاکرات نظارت کند تا آنچه در مسیر منافع نظام است پیش برود. بخشی از گزارش‌های مذاکرت از سوی وزارت امور خارجه و ستاد حقوق بشر قوه قضائیه ارائه خواهد شد.»
محمد جواد لاریجانی پس از این اظهارات، در هفته اول آبان ماه در پنجمین نشست تخصصی پلیس بین الملل ناجا که با حضور مقامات ارشد نیروی انتظامی، قضات و کارشناسان قضایی برگزار شد، رویکرد جمهوری اسلامی‌ایران در مذاکرات حقوق بشری با اتحادیه اروپا را تبیین کرد. دبیر ستاد حقوق بشر با اشاره به این که تغییری در رویکرد یک جانبه گرایانه و خودمحورانه اتحادیه اروپا در زمینه حقوق بشر رخ نداده است، گفت: «مادامیکه اروپا از موضع برتر، یک جانبه گرایانه، منافقانه و تحمیل گرانه قصد مذاکره حقوق بشری با کشورمان را داشته باشد وارد این مذاکرات نخواهیم شد.»
لاریجانی در این نشست از شروط سه گانه ایران برای ورود به این مذاکرات یعنی توقف یک‌جانبه گرایی و خود محوری در مباحث حقوق بشری، به رسمیت شناخته شدن تفاوت‌ها در مبانی فکری و حقوق بشری و دست برداشتن غرب از رفتار دوگانه و متعارض در این حوزه پرده برداشت. با این همه هنوز که هنوز است خبری از آغاز دور جدید مذاکرات ایران و اروپا بر سر تحریم‌های حقوق بشری علیه جمهوری اسلامی‌ایران و اختلاف نظرهای طرفین نیست. حسن روحانی اما، اذهان عمومی‌را به این سمت می‌برد که شاید در روزها و ماه‌های پیش رو باید منتظر شنیدن اخباری رسمی‌در این خصوص باشیم. روحانی و البته محمد جواد ظریف نشان داده اند که به خوبی شیوه پیشبرد در آرامش و گام به گام مذاکرات دیپلماتیک را بلدند.
محمد مَهدی حسین نیا
- 9
- 5
