رمزگشايی موضع پوتين درباره آينده سوريه

یک روز بعد از دیدار «بشاراسد» با «ولادیمیر پوتین» در شهر ساحلی سوچی، نماینده ویژه پوتین در امور سوریه از گفته‌های رئیس‌جمهوری روسیه رمزگشایی کرد. «الکساندر لاورنتیف» درباره مهم‌ترین بخش گفت‌وگوی پوتین و اسد که درباره خروج نیروهای خارجی از سوریه بود، توضیح داد.

خبرگزاری «اینترفکس» به نقل از «لاورنتیف» گزارش داده است: «بیانیه پوتین درباره خروج نیروهای خارجی از سوریه به نیروهای آمریکا، ایران، ترکیه و حزب‌الله مربوط می‌شود». به‌گزارش «فارس» لاورنتیف گفته است: «روسیه آماده است هم‌زمان با باثبات‌شدن اوضاع در سوریه، فقط دو پایگاه خود را در این کشور حفظ کند». 

بشار اسد در آبان‌ ۱۳۹۶ هم برای دیداری مشابه به سوچی سفر کرده بود. مدتی است مسکو به کانون تحولات خاورمیانه تبدیل شده است؛ پوتین بعد از شروع چهارمین دوره حضور خود در کاخ کرملین، ابتدا با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژيم اسرائیل، در مسکو دیدار کرد و چند روز بعد از آن دیدار، میزبان بشار اسد بود. اسد بار دیگر سفر به تنها مقصد خود بعد از شروع جنگ داخلی در سوریه را در پیش گرفته تا پوتین درباره خروج نیروهای مسلح خارجی از سوریه به‌عنوان آغازی بر روند صلح در این کشور تأکید کند.

به گزارش خبرگزاری «اسپوتنیک»، پوتین در این دیدار خطاب به بشار اسد، گفته که با توجه به «موفقیت‌های چشمگیر ارتش سوریه در مبارزه با تروریسم» و «با آغاز فرایند سیاسی»، نیروهای مسلح خارجی باید از کشور سوریه خارج شوند. به گفته پوتین، «تروریست‌ها» در نقاط مهم و کلیدی سوریه سلاح را به زمین گذاشته‌اند و این مسئله باعث قطع عملیات نظامی در اطراف دمشق شده است. پس از این موفقیت‌های جنگی، اکنون شرایط برای یک فرایند سیاسی کامل فراهم شده است. اما منظور پوتین از نیروهای خارجی چیست؟ آیا این نیروهای خارجی شامل نیروهای روسی و پایگاه‌های نظامی روسیه هم می‌شود یا نه؟

پایگاه‌های نظامی روسیه در سوریه

پایگاه‌های نظامی که فدراسیون روسیه در آنها مستقر است، عبارت‌اند از: پایگاه دریایی «طرطوس» در شهر بندری طرطوس غرب سوریه؛ پایگاه هوایی «حمیمیم» در استان لاذقیه در غرب سوریه، پایگاه هوایی «الشعیرات» در استان حمص و فرودگاه نظامی «کویرس» در ریف حلب.

پایگاه دریایی طرطوس: پس از لاذقیه دومین بندر بزرگ در کرانه‌های سوریه (غرب) است؛ این پایگاه نظامی در ابعاد کوچکي بوده و درراستای تعمیر و نگهداری ناوهای جنگی نیروی دریایی ارتش فدراسیون روسیه انجام وظیفه می‌کند. پایگاه نظامی طرطوس، درراستای سفر و نگهداری از ادوات فدراسیون روسیه ایجاد شده و در سفر ناو گروه‌های این کشور در منطقه مدیترانه ایفای نقش می‌کند.

به گزارش برخی منابع، پایگاه نظامی طرطوس تا سال ۲۰۴۲ در اختیار فدراسیون روسیه است. حضور نظامی روسیه در سوریه بر پایه یک توافق امضاشده میان دولت بشار اسد و روس‌هاست و دو طرف توافق کردند که روسیه به‌منظور یک حضور نامحدود اقدام به احداث دو پایگاه نظامی دائمی در سوریه کند. پوتین با امضای یک قانون، توافقی را تصویب کرد که براساس آن دولت سوریه به روسیه اجازه می‌دهد که پایگاه هوایی خود در سوریه را برای مدت نیم قرن حفظ کند. روسیه از سپتامبر ۲۰۱۵ و به درخواست دولت بشار اسد وارد میدان جنگ داخلی سوریه شد.

 پایگاه هوایی حمیمیم: پایگاهی در لاذقیه یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های هوایی سوریه است؛ جنگنده‌های روسی از آن برای ضربه‌زدن به مواضع داعش استفاده می‌کنند. جنگنده‌های روسیه در پایگاه‌های هوایی در استان ساحلی  لاذقیه در غرب سوریه مستقر هستند؛ در این پایگاه ده‌ها  فروند جت جنگنده و بالگرد و هواپیماهای ترابری نظامی با هدف مقابله با گروه‌های تروریستی حاضر در سوریه آماده پرواز هستند.

کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا، ترکیه و ایران به‌همراه روسیه در سوریه نیروی نظامی دارند، اما روسیه در کنار نیروی نظامی پایگاه نظامی هم در این کشور دارد. اگرچه بارها اسرائیل ادعا کرده که ایران در حومه جنوب دمشق و نزدیکی بلندی‌های جولان پایگاه نظامی دارد ولی این ادعا از طرف مقامات ایرانی به غیر از حضور مستشاران نظامی در سوریه رد شده است.

ایران در سوریه

شهریور ۱۳۹۱ بود که محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در نشست خبری خود از حضور نیروهای قدس در سوریه خبر داد و گفت: «این به‌منزله حضور نظامی ما در این کشور نیست». همان زمان فرمانده کل سپاه عنوان کرد: «اگر حضور کشورهای عربی و غیرعربی را باهم مقایسه کنیم، خواهیم دید که ایران چنین حضوری در سوریه ندارد. ما به سوریه، به‌عنوان حلقه مقاومت که مقام معظم رهبری نیز به آن اشاره داشتند، کمک‌های فکری و مشاوره‌ای داریم و ایران به این مسئله و کمک به آن افتخار می‌کند.

سپاه هرگونه مساعدت فکری و حتی حمایت اقتصادی انجام می‌دهد اما حضور نظامی ندارد و این در حالی است که برخی از کشورها از حمایت ترور در این کشور ابایی ندارند. البته ما این مسئله را به‌شدت محکوم می‌کنیم و آن را قبول نداریم». این وضعیت ادامه داشت و ایران برای مبارزه با داعش در عراق و سوریه مستشار نظامی ارسال می‌کرد و حدود سه سال بعد، یعنی در سال ۱۳۹۶، این دو کشور از وجود داعش پاک‌سازی شدند. اما وضعیت همچنان در سوریه وضعیت مناسبی نیست.

همچنان معارضان بشاراسد در سوریه فعالیت می‌کنند و نشست آستانه و سوچی اگرچه تلاش می‌کند تا وضعیت سوریه را بسامان کند، اما مشکلات سوریه ادامه دارد. همان زمان که ایران به مستشاری در سوریه تلاش می‌کرد، ترکیه به عفرین حمله کرد و در دوره‌ای قبل، نیروهای روسی بمباران غوطه‌شرقی را تنها راه پاک‌شدن این منطقه از مخالفان اسد می‌دانستند. این وضعیت ادامه داشت تا اینکه در حمله اسرائیل به پایگاه هوایی «تی۴» هفت ایرانی به شهادت رسیدند و چند روز بعد آمریکا، فرانسه و انگلستان به سوریه حمله کردند؛ اسرائیل حضور ایران را در سوریه خطری جدی برای خود می‌داند و بارها ایران را تهدید کرده است. 

به نظر می‌رسد اگرچه روسیه در آستانه، پایتخت قزاقستان، با ایران و ترکیه بر سر صلح در سوریه مذاکره می‌کند، اما شاید عزم خود را برای حل‌وفصل بحران سوریه با مشارکت طرف‌هاي غربی جزم کرده است؛ عزمی که می‌تواند منجر به نادیده‌گرفتن منافع ایران در بحران سوریه شود. یکی از این همسویی‌ها، درخواست خروج همه نیروهای نظامی ایران، حزب‌الله و ترکیه از سوریه است؛ یعنی همه باید بروند و فقط نیروهای روسیه در سوریه بمانند.