با خروج آمریکا از برجام، اقتصاد وابسته به نفت ایران سوژه داغی برای رسانه های خارجی و داخلی شده است.سوالات و تحلیل‌های بیشماری از زمان پشت کردن ترامپ به برجام، در این رسانه ها مطرح شده که پاسخ آن ها هنوز از زبان با تجربه ترین کارشناسان نفتی هم شنیده نشده است. اینکه کشورهای اروپایی برای ادامه برجام و البته حفظ منافع خود خواهان ادامه مراودات تجاری با ایران هستند و از طرفی هم منافع خود را با دور زدن خواسته‌های ایالات متحده آمریکا به خطر نمی اندازند به کنار یا حتی حرف و حدیث ها در رابطه با امکان یا عدم امکان بستن تنگه هرمز نیز به کنار، به‌نظر می‌رسد کشور ما با تولید سه‌میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه نفت در روز و البته صادرات دو میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز به بازارهای بین المللی، نقش مهمی را در این بازارها دارد و در صورت انزوای نفتی از سوی آمریکایی‌ها، ماجراهای مهمی در حوزه انرژی رقم خواهد خورد.
سوال مهمی که در این باره می‌توان مطرح کرد این است که کدام کشورها توان پر کردن خلأنفتی ایران در بازارهای جهانی را خواهند داشت؛ آمریکا، روسیه یا عربستان؟ به باور بسیاری از تحلیلگران، هیچ کدام از این کشورها ظرفیت تولید نفت ایران را ندارند و به‌نظر می‌رسد که این خلا نفتی از سوی هیچ کدام از این کشورها قابل جبران نخواهد بود.
با این همه آمریکا از کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک خواسته تا با افزایش تولید نفت، از بالا رفتن قیمت انرژی در بازارهای جهانی جلوگیری کنند و از سوی دیگر نیز صدای پای تحریم ها علیه اقتصاد کشور هر روز نزدیک‌تر می شود.
خبر مهمی که این روزها روی تارنمای رسانه ها رفته، بالا گرفتن مراودات تجاری ایران با روسیه است؛ نفت می دهیم و در برابر آن از این کشور کالا وارد می کنیم. مهم‌تر از همه این ها وضعیت درآمدهای ارزی ایران بعد از اعمال این تحریم هاست که چه اتفاقاتی با کاهش صادرات نفت برای اقتصاد ایران رقم خواهد خورد؟ برای تحلیل برخی از این ماجراهایی که بعد از خروج آمریکا از برجام مطرح شده، پای صحبت های جلال میرزایی، عضو کمیسیون انرژی مجلس نشستیم تا از جزيیات مواضع ایران در برابر این تحریم ها آگاه شویم.
ایران به عنوان سومین کشور تولید کننده نفت، نقش مهمی را در بازارهای جهانی انرژی دارد، در صورت تحریم ها کدام یک از کشورها توان پر کردن خلا نفتی ایران در بازارها را خواهند داشت؟
مقامات روسی اعلام آمادگی کرده اند تا میزان عرضه خود را یک میلیون در روز افزایش دهند، ولی به هر حال ما باید در این زمینه تلاش کنیم و اجازه ندهیم که کشورهای دیگر جای ما در بازارهای جهانی را پر کنند. شاید در کوتاه مدت بازارهای جهانی از خروج ایران ضربه بخورند اما در طولانی مدت این ضربه به خود ما وارد می شود که باید سعی کنیم مشتری‌های خود را از دست ندهیم. در واقع خروج ما از حوزه صادرات، هزینه بسیار زیادی برای اقتصادمان خواهد داشت که باید از آن جلوگیری کنیم. به عقیده بنده باید بیشتر در این زمینه رایزنی کنیم و کشورهای وابسته به نفت خود را در بازارهای جهانی از دست ندهیم زیرا دود این خروج در نهایت چشم ما را می‌سوزاند.
با انجام رایزنی ها تلاش کنیم تا به ابزارهایی متوسل شویم که بر اساس آن میزان تولید خود را تعدیل کنیم یا با خواسته های کشورهای وابسته به نفت مطابقت دهیم. در کل باید بازار خود را حفظ کنیم و اجازه ندهیم کسی جای ما را بگیرد. زیرا در حال حاضر تولید نفت اوپک و غیر اوپک بالا رفته و تولید نفت کانادا، آرژانتین و برزیل نیز میزان عرضه نفت را بالا برده است و در این زمینه کمبودی وجود ندارد. یادمان باشد که ما در زمان ملی شدن صنعت نفت یک مشکل اساسی داشتیم و آن نداشتن مشتری در بازارهای جهانی بود که حالا باید تلاش کنیم تا با مذاکره بازار خود را حفظ کنیم.
به‌نظر می رسد با نزدیک‌تر شدن تحریم‌ها، اقتصاد ایران دستپاچه است و برای کاهش میزان درآمدهای نفتی برنامه‌ریزی می‌کند، در صورت کاهش فروش نفت، مسئولان چه برنامه‌هایی در دست اجرا دارند؟
به عقیده بنده مسئولان امر در رابطه با بازگشت تحریم ها بسیار خوش بینانه پیش رفته اند و آن‌گونه که باید کاهش میزان درآمدهای ارزی خود برنامه‌ریزی جدی نکرده اند. جدی نگرفتن تحریم‌ها باعث شده تا آمادگی لازم برای مواجه با مشکلات ناشی از بازگشت تحریم ها را نداشته باشیم و در این رابطه بی برنامه حرکت کنیم. متاسفانه ما در شرایطی که نیاز مبرم به اندوخته ارزی داشتیم، نیز به درستی عمل نکردیم و در طول این مدت که تهدیدها در رابطه با تحریم ها به گوش می‌رسید، به‌جای اینکه با نگاه سیاسی پیش برویم و برای مقابله با کاهش درآمدهای ارزی برنامه ریزی کنیم، تحرکی از خود نشان ندادیم.
واقعیت این است که در شرایطی که بازار با کمبود ارز مواجه بود و قیمت ارزها در حال افزایش بود، بخش عمده ای از این درآمدها را به بازار سرریز کردیم و منابع خود را به درستی مدیریت نکردیم، این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دیگر این گونه نیست که با‌اندوخته ارزی هر گونه که خواستند رفتار کنند و مردم در خانه های خود دلار یا یور نگه داری کنند. باید گفت که ما در این زمینه خوب عمل نکردیم و حالا در دقیقه ۹۰ می خواهیم همه این مشکلات را یکجا حل کنیم که این منطقی نیست.
در طول مدتی که زمزمه های بازگشت تحریم ها به گوش می رسید تا به امروز که هنوز چند ماهی تا انزوای اقتصادی ایران زمان باقی مانده، از چه راهکارهایی می توانستیم استفاده کنیم که از آن ها غفلت شده است؟
ما فرصت های بسیاری را در عرصه های بین الملل از دست داده ایم؛ براي مثال در زمینه کار با شرکت های کوچک می‌توانستیم هوشمندانه تر عمل کنیم که این‌گونه نشد و عملکردمان مطلوب نبود. باید تا وقت بود از استراتژی مدرن و مشخصی استفاده می کردیم این در حالی است که حالا در دقیقه ۹۰ در حال جمع و جور کردن برنامه های اقتصادی خود هستیم. اگر این روند ادامه داشته باشد، صادرات نفت ما کاهش می‌یابد و درآمدهای ارزی ما دچار خسارت خواهد شد. این موضوع باعث خواهد شد تا دولت نتواند بودجه برای کارهای داخلی کشور اختصاص دهد و عدم تخصیص این اعتبارات به بخش های عمرانی باعث خواهد شد تا اشتغال به‌شدت کاهش یابد.
گفتید در صورت کاهش درآمدهای ارزی بسیاری از فعالیت های عمرانی نیمه تمام می‌ماند و حوزه اشتغال نیز با افت مواجه می‌شود، به نظر شما دولت باید چگونه برنامه‌ریزی کند تا بودجه نیازهای داخلی را تامین کند؟
دولت باید در مسائل داخلی کشور صرفه جویی و از صرف هزینه های اضافی به بخش های غیر ضروری خودداری کند. دلیلی وجود ندارد وقتی که نرخ بهره‌وری فعالیت های اقتصادی پایین است، اضافه کاری پرداخت شود یا اینکه یارانه به این شکل به خانوارهای غیر نیازمند اختصاص یابد. در این زمینه دولت باید شهامت و شجاعت لازم برای صرفه جویی در هزینه‌های داخلی را داشته باشد.
گام دوم نیز این است که دولت طرح هایی را که توجیه اقتصادی ندارند به نوعی تعدیل کند و اگر پول کافی برای صرف هزینه در دست نیست، پرونده پروژه های غیر ضروری را ببندد و در این زمینه ریخت و پاش نشود. باید طرح ها را اولویت بندی مجدد کرد و طرح هایی را که برای نیازهای مردم ضروری هستندبا بازنگری روی کار آورد و بودجه مشخصی برای آن ها تعریف کرد. براي مثال اگر کشیدن جاده در یک مکانی غیر ضروری است این بودجه را به سمت کارگاه ها یا کارخانه هایی آورد که نیاز مالی دارند و از ورشکستگی آن‌ها جلوگیری کرد. اگر بخشی از اعتبارات به سمت واحدهای تولیدی برود و پروژه‌های تعریفی داشته باشیم، در این صورت می‌توانیم در راستای کمک به تولید و رفع خواسته های مردم در داخل کشور اقدامات مناسبی را انجام دهیم.
ایران برای جبران کاهش درآمدهای نفتی خود در حال مذاکره با روسیه است تا در مقابل نفت خود از این کشور کالا وارد کند، آیا این اتفاق خوبی است و می‌تواند برای اقتصاد ما سودمند باشد؟
باید دید که در قبال چه کالاهایی روسیه می‌خواهد نفت ایران را خریداری کند. به طور حتم اگر کالاهای چینی به واسطه روس ها وارد کشور شود، این اتفاق مطلوب نیست و باید در این زمینه با استراتژی و برنامه مناسبی پیش برویم. در هر صورت فروش نفت در قبال کالاهای روسی، اتفاق ایده‌آلی نیست اما در شرایط تحریم ها و تنگناهای اقتصادی می تواند به ما کمک کند.
در این زمینه بي‌شك زیان هایی نیز وجود خواهد داشت، برای جبران و تعدیل این زیان ها و تبدیل این خسارات به فرصت باید برنامه ریزی کرد و از قبل بدانیم که در چه حوزه‌هایی می توانیم با روسیه همکاری کنیم تا به نفع اقتصاد ما باشد و از رانت و فساد نیز جلوگیری شود. باید برنامه داشته باشیم تا در قبال کالاهایی که در دست روسیه مانده است به این کشور نفت نفروشیم. در رژیم قبل، همکاری با روسیه باعث ایجاد کارخانه ذوب آهن اصفهان شد و با کمک روس ها این پروژه اجرا شد که به توسعه ملی کمک بزرگی کرد. اکنون نیز باید در زمینه این همکاری ها هوشیار باشیم و به سمت قراردادهایی برویم که باعث توسعه ملی است و از طرفی نیز می‌تواند جبران کاهش درآمدهای نفتی را نیز بکند.
- 15
- 5
