جمعی از نمایندگان مجلس می‌خواهند وظیفه جدیدی برای دولت تعریف کنند؛ بازپس‌گیری درآمدهای نفتی ایران بین سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۵۷ از امریکایی‌ها. این یکی از ۱۰ طرح ضد امریکایی است که حرف‌شان در بهارستان مطرح شده. این طرح‌ها روز ۲۷ مرداد اعلام وصول و حالا جزئیات مربوط به طرح بازپس‌گیری درآمدهای نفتی ایران از امریکا منتشر شده است.
توجیه تهیه‌کنندگان این طرح ناظر به کنسرسیوم نفتی سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۵۷ است که مجموع قراردادهای نفتی ایران را شامل می‌شد. جایی که ۴۰ درصد از این کنسرسیوم در اختیار ۵ شرکت امریکایی و ۴۰ درصد دیگر آن در اختیار شرکت نفتی «ایران و انگلیس» بوده. تهیه کنندگان طرح معتقدند که این سهم‌بندی همزمان با اختیارات ویژه‌ای که به دو کشور امریکا و انگلیس در جریان سلطه بر منابع نفتی ایران می‌داد، بخش عظیمی از درآمدهای نفتی کشور را هم به جیب این دو کشور ریخته است.
درآمدهایی که حالا آنها ۴۰ سال بعد از انقضای این کنسرسیوم در پی استرداد آن هستند. کل متن این طرح چنین است؛ «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است ضمن پیگیری خسارات مادی و معنوی حاصل از کودتای ۲۸ مرداد در دادگاه‌های بین‌المللی، نسبت به بازپس‌گیری عایدات ظالمانه امریکا از درآمدهای نفتی ایران از سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۵۷ اقدامات لازم را انجام دهد.» این طرح البته در مجموعه ۱۰ طرح «ضد امریکایی» مجلسی‌ها در کنار طرح دیگری قرار دارد که بر روی «الزام دولت به پیگیری حقوق قربانیان و خسارت‌دیدگان کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲» تمرکز کرده. البته هر چند عنوان رسمی طرح مورد اشاره «الزام دولت به بازپس‌گیری درآمدهای امریکا و انگلیس از نفت ایران بعد از کودتای ۲۸ مرداد» است اما در متن کوتاه آن هیچ اشاره‌ای به انگلستان نشده و تنها نام امریکا به عنوان کشوری که باید دولت ایران برای دریافت غرامت از آن اقدام کند، آمدهاست.
طرح‌های ۱۰گانه کجا تهیه شدند؟
هنوز تعداد امضای این طرح‌ها مشخص نشده. در سایت مرکز پژوهش‌های مجلس هم بر اساس فایل‌هایی که از تصویر نسخه مکتوب این طرح منتشر شده نه امضایی برخلاف معمول دیده می‌شود و نه اینکه در بخش به تعداد امضاها عدد خاصی نوشته شده. با این وصف این طرح‌ها از کجا آمده‌اند؟ اولین بار روز ۱۲ تیرماه در سفر چند نفر از نمایندگان منتقد دولت به بندرعباس از مجموعه‌ای با عنوان «طرح‌های ۱۰گانه ضد امریکایی» رونمایی شد.
احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیأت رئیسه مجلس آن روز گفته بود که این طرح‌های ۱۰گانه با همکاری «پژوهشکده دانشکده امام حسین (ع)» تهیه شده‌اند. اما آنچه که در روز ۲۷ مردادماه در مجلس تحت همین عنوان یعنی «طرح‌های ۱۰گانه ضد امریکایی» اعلام وصول شد تفاوت زیادی در عناوین با طرح‌های رونمایی شده در تیرماه داشت. از جمله اینکه دو طرح ناظر به کودتای ۲۸ مرداد سال ۳۲ وارد این فهرست شده بود. روز ۳۰ مرداد اما خبرگزاری تسنیم با پژوهشگری به نام علی سروش مصاحبه کرد که از طراحان این طرح‌ها معرفی شده بود. پژوهشگری از مؤسسه «پژوهشکده شهید صدر» که از گفت‌وگویش با تسنیم این گونه به نظر می‌رسد که همین مؤسسه پیشنهاد دهنده و نویسنده اصلی این طرح‌هاست.
او گفته است: «بعد از مطالبه صریح مقام معظم رهبری از مجلس و با رصد و مطالعه کم وکیف طرح‌ها و اقدامات ضدامریکایی مجلس که مطلوب نبود، در پژوهشکده شهید صدر با همراهی اندیشکده‌های مختلف ذیل این پژوهشکده تلاش شد مبتنی بر مطالعه اقدامات و طرح‌های کنگره امریکا، جلسات تخصصی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و مشورت با اساتید این حوزه‌ها طرح‌هایی را به مجلس شورای اسلامی ارائه کنیم.» به گفته سروش، ابتدا نمایندگان «با شک و تردید به این طرح‌ها نگاه می‌کردند» اما در نهایت با اصرار اعضای این پژوهشکده قانع شدند که «راه‌های جدی برای به خطر انداختن منافع امریکا و همچنین حفظ منافع ایران در برابر امریکا وجود دارد.» با وجود این او نگفته که با کدام یک از نمایندگان یا کمیسیون‌های تخصصی مجلس در این باره مذاکره شده بود. در پیگیری‌های روزنامه ایران نمایندگانی چون مصطفی کواکبیان، علی نجفی خوشرودی و علیرضا رحیمی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از اطلاع درباره مقدمات تهیه این طرح‌ها و بحث بر سر زوایای فنی آن ابزار بی‌اطلاعی کرده‌اند.
پژوهشکده شهید صدر مجموعه‌ای است که در مشهد دایر شده و آن‌طور که برخی اعضای کمیسیون امنیت ملی به «ایران» گفته‌اند، این پژوهشکده به واسطه دو نماینده مشهدی یعنی جواد کریمی قدوسی و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی وارد موضوع طرح‌نویسی برای مجلس شده است. البته این خط و ربط خود را به‌جای دیگری هم نشان می‌دهد؛ پیشگام نگارش این دست طرح‌ها فراکسیونی در مجلس است که حدود سه ماه قبل اعلام موجودیت کرد. فراکسیونی با نام «فراکسیون مقابله با تهدیدات امریکا» که ریاست آن برعهده امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی است. علی سروش، پژوهشگر پژوهشکده شهید صدر هم در گفت‌وگوی خود با تسنیم به این موضوع اشاره ضمنی داشته که این طرح‌ها با هدایت اولیه همین فراکسیون تهیه
شده‌اند.
توقیف اموال امریکا در ازای غرامت
اما سازوکار اجرای چنین طرح‌هایی در صورت تبدیل شدن به قانون چیست و در روزهایی که ایران در دریافت پول فروش نفت خود حتی به کشورهایی که با آنها روابط دوستانه دارد، با مشکل مواجه شده چقدر می‌توان به اجرای این دست طرح‌ها دل بست؟ امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نماینده اصلی حامی این طرح‌ها به «ایران» می‌گوید چنین سؤالاتی اصلاً محلی از اعراب ندارند. وی درباره اجرای این طرح می‌گوید: «مکانیزم‌های قابل پیش‌بینی در این موضوع یکی مکانیزم‌های بین‌المللی است و دیگری مکانیزم‌های داخلی ما.» او حجم سود امریکایی‌ها از محل کنسرسیوم استخراج و فروش نفت ایران را «چند هزار میلیارد» اعلام می‌کند و می‌گوید: «دولت در دو مسیر موظف است که این موضع را پیگیری کند که یکی دعوای حقوقی در محاکم بین‌المللی و دریافت رأی است، چون رژیم امضا کننده این قرارداد رژیم کودتایی و غیرقانونی بوده. دوم اینکه احکام دادگاه‌های داخلی خودمان را بگیریم و هر جا اموال و دارایی‌هایی از امریکایی‌ها در دسترس ما بود، آن را به عنوان غرامت تصرف کنیم.»
او حتی معتقد است که اجرای این کار در عرصه بین‌الملل توسط ایران نیاز به انتظار همراهی از سوی کشور دیگری ندارد و «ما خودمان می‌توانیم بدون نیاز کسی و کشوری این کار را انجام دهیم و نیاز به همکاری بین‌المللی و حتی همکاری دوستان‌مان هم نداریم و فقط باید در این زمینه اقدام کنیم. یعنی مثلاً نیروهای نظامی ما هر جا دست‌شان رسید، باید بتوانند اموال امریکایی‌ها را به عنوان غرامت ایران، توقیف کنند.» اما باز هم با همین توضیحات این سؤال ایجاد می‌شود که با توقیف اموال امریکایی‌ها آن‌طور که امیرحسین قاضی‌زاده گفته می‌شود غرامت «چند هزار میلیاردی» مورد اشاره او را جبران کرد؟
عمر کوتاه مجلس به طرح‌های ۱۰گانه می‌رسد؟
هنوز مرکز پژوهش‌های مجلس به عنوان بازوی کارشناسی بهارستان درباره طرح بازپس‌گیری غرامت نفتی ایران از امریکا نظری نداده است. علاوه بر این فوریت بررسی این طرح‌ها هم «عادی» عنوان شده و این یعنی آنکه حتی احتمال نرسیدن موعد بررسی این طرح‌ها به عمر باقیمانده از مجلس دهم هم وجود دارد. چه آنکه در ۹ ماه باقیمانده از عمر این مجلس علاوه بر قرار داشتن تعداد زیادی طرح و لایحه در نوبت بررسی، بحث بررسی لایحه بودجه سال ۹۹ و همین طور زمانی که صرف رقابت‌های انتخاباتی اسفندماه خواهد شد، خود بخش زیادی از وقت بهارستان‌نشینان را خواهد گرفت؛ وقتی که معلوم نیست آیا چیزی از آن برای بررسی طرح‌های ضدامریکایی باقی می‌ماند یا خیر؟
- 19
- 6
