عکس‌العمل اساتید حوزه و دانشگاه به سخنان حجت‌الاسلام قاسمیان در برنامه زنده: گوینده باید عاقل باشد

گذشت آن روز‌هایی که هر کسی هر حرفی خواست بزند و برود. حالا هر کلامی که از دهان کسی خارج می‌شود، اگر کمی به مذاق افراد، عجیب بیاید، یا به نحوی برای عرف و عوام غیرقابل فهم باشد، به‌سرعت دست‌به‌دست می‌شود و کنارش تحلیل و نقد نوشته می‌شود. حالا اگر این حرف به‌نوعی مرتبط با دین باشد، باب سوء‌فهم و سوءاستفاده‌اش خیلی بازتر و جنجالش بیشتر خواهد بود.

این روز‌ها بریده فیلمی از حجت‌الاسلام قاسمیان، مدیر حوزه علمیه مشکات در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود که در برنامه زنده شبکه سه، به داستانی اشاره می‌کند به این شرح: «در جنگ صفین یکی از اصحاب امیرالمؤمنین دستش قطع شد. برداشت دستش را همین‌جوری آورد. گفت: یا علی دستم را ببین قطع شده. حضرت دستش را گذاشتند سر جایش، یه چیزی خواندند، دستش چسبید. گفتش ببخشید شما چی خواندی الان؟ گفتن حمد. بعد با یک حالت استخفافی گفت: حمد؟ حضرت خیلی ناراحت شدند. ول کردند و رفتند و این دستش افتاد».

گرچه این‌گونه داستان‌ها در برخی کتب نقل شده است، اما همین چند جمله کافی بود تا باب تمسخر و زیر سؤال بردن معجزات ائمه باز شود و سیل شبهه، روان گردد و صدا و سیما مثل همیشه پاس گلی تقدیم مغرضان در فضای مجازی کند.

اثر معکوس دارد

حجت‌الاسلام محمد بانیانی، از روحانیون جوان در صفحه اینستاگرامش در این‌باره نوشت: اگر تا ۵۰ سال پیش می‌شد با این حرف‌ها (فارغ از صحت و سقم روایت) جماعتی را دین‌دار کرد یا ایمان کسی را تقویت کرد، امروزه مطرح کردن چنین روایت‌هایی برای عموم مردم (حتی متدینان) کارکردی ۱۰۰ در صد معکوس دارد. زمانی که پیامبر اسلام فرمودند: ما انبیا به قدر عقل مردم با آن‌ها سخن می‌گوییم، منظورشان این بود که اگر عقل عامه مردم سطح پایینی داشت، در همان سطح و اگر سطح بالایی داشت، در همان سطح حرف می‌زنیم. ایمان به غیب هم لزوماً معنایش حرف زدن از عجایب و خارق‌العاده‌ها نیست. تا کی باید به بهانه جذابیت منبر، برای اسلام و مسلمانان هزینه بتراشیم خدا می‌داند…

گوینده باید عاقل باشد

حجت‌الاسلام کاملان، استاد دانشگاه مفید درباره شرایط نقل این مطالب در تریبون‌های عمومی به ایرنا گفت: اصل اول در بیان یک مطلب برای مردم این است که باید به میزان فهم مخاطب چیزی را بیان کرد. به ما فرموده‌اند: نحن معاشر الانبیاء لانکلم الناس الا بقدر عقولهم؛ ما سلسله انبیا هرگز مطلبی را بیان نمی‌کنیم مگر به مقدار عقل و فهم مخاطب. اصل دوم هم این است که ما برای بیان حقایق متافیزیکی همیشه از مثال استفاده کنیم. قرآن از این روش استفاده کرده است که تشبیه معقول به محسوس است. باید توجه کنیم که یک گوینده حکیم و عاقل جوری صحبت می‌کند که مطلب به قدر فهم مخاطب باشد. در روایات هست که گاهی یک راوی درباره یک آیه مشخص سؤال می‌کند و امام (ع) به او جوابی می‌دهد و بعد راوی دوم همان سؤال را می‌پرسد، اما پاسخ دیگری می‌گیرد. یعنی امام (ع) با توجه به مخاطب و به اندازه فهم و ظرفیت او پاسخ داده است؛ بنابراین متکلم و گوینده عاقل باید دقت کند که هضم مطلب برای مخاطب ثقیل و سنگین نباشد. به نظر من گفتن این‌گونه مطالب در منبر برای مردم نه‌تنها نفعی ندارد، بلکه ضرر و زیان دارد و عده‌ای بدبین به دین و اسلام می‌شوند.

مراقب باشید راوی از غلات نباشد

کاملان در ادامه درباره برخی روایاتی که نقل می‌شود افزود: ائمه (ع) فرموده‌اند دو گروه با ما مخالفت کردند. یک گروه کسانی که درباره ما غلو کردند، یعنی چیزی درباره ما گفتند که در آن حد نبودیم و دیگری گروهی که ما را از حد و حق خودمان پایین آوردند؛ مبغض قال و محب غال. 

درباره روایات باید توجه کرد که راوی از غلات نباشد. معمولاً در روایاتی که درباره کرامات اهل‌بیت رسیده، راویانی هستند که اهل غلواند. با این‌ها باید با احتیاط برخورد کرد. اهل‌بیت دارای کمالات و فضائل زیادی هستند و می‌توانند خیلی کار‌ها بکنند، اما به اذن و اراده الهی. درباره حضرت عیسی (ع) در قرآن گفته شده که مرده زنده می‌کرد یا مرض برص و جذام را شفا می‌داد، اما به اذن خدا.

خوش‌سلیقگی نیست

حجت‌الاسلام بهاءالدین قهرمانی‌نژاد، استاد تاریخ دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایرنا درباره این‌گونه داستان‌ها گفت: این خوارق عادات و معجزات و کرامات ائمه وجود دارد. در کتاب‌هایی مثل مدینةالمعاجز زیاد آمده است و بالاتر از این‌ها هم هست و جای تردید نیست، ولی به نظر من این موارد را بدون مقدمه و به‌صورت عمومی بیان کردن خوش‌سلیقگی نیست. شاید مطرح کردنشان در جمع‌های خاص ایرادی نداشته باشد، ولی برای جلسه عمومی گفتن باید شرایطی لحاظ شود. 

قهرمانی‌نژاد درباره شناخت زمان و مکان مناسب مطرح کردم برخی روایات خاص افزود: فرموده‌اند مؤمن باید کیّس (زیرک) باشد و عالم باید بیشتر کیّس باشد. برای نقل این مطالب قبل و بعدش مقدماتی را بگوید و مخاطب را برای شنیدن آماده کند و الا موجب تبعاتی می‌شود. من اگر بخواهم این داستان‌ها را بگویم ۲۰ دقیقه قبلش مقدمه‌چینی می‌کنم و نمی‌گذارم جای سوءاستفاده بماند، وگرنه بازخوردش بهانه دست برخی افراد می‌دهد.