انتشار بوی بد تهران عمدی است؟/۵ سناریوی شهرداری

سال گذشته پرونده بوی تهران بدون آن که به نتیجه‌ای مشخص برسد، مختومه شد اما امسال تکرار انتشار این بوی نامطبوع دوباره این پرونده را بازگشایی کرد.

در جلسه هم‌اندیشی اخیر اعضای شورای شهر تهران با شهردار (گزارشی که توجه به نگرانی‌های شهروندان از بوی مرموزی که چند وقت یک بار در تهران به مشام می‌رسد باید در صحن شورا و به مردم تهران ارائه می‌شد)، دومین گزارشی که از سوی اداره کل محیط زیست و شهرداری تهران تهیه شده، عامل مشترکی در خصوص منشأ بوی نامطبوع سال گذشته و امسال مطرح شده است.

یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد به احتمال زیاد، علت این پدیده، ترکیبات حاوی گوگرد بوده است و به واسطه افزایش ناگهانی در غلظت SO۲ و تعداد ذرات معلق هوا شاید بتوان گفت انتشار (عمدی یا سهوی) ترکیبات حاوی گوگرد، در یک منطقه شهر تهران، علت اصلی آن باشد. و با توجه به این که بررسی داده‌های کیفیت شهر تهران، بیشترین میزان افزایش در غلظت SO۲ در حوالی ایستگاه شادآباد و مناطق شهری ۱۶ و ۱۹ بوده است، لذا احتمالاً این مناطق یا نواحی بالادست آنها در جهت وزش باد، کانون این پدیده بوده است.

در این گزارش تاکید شده منبع انتشار آلاینده نمی‌تواند به تنهایی یک منبع کانونی باشد و قطعاً دلایل متعددی در انتشار این بود مؤثر است که در سطح شهر تهران نیز وجود دارد.

۵ سناریو درباره انتشار بوی نامطبوع در سطح شهر تهران مطرح شده است. نخست بر اساس گزارشات مردمی، موقعیت مکانی برخی از این گزارشات مردمی با انشعابات شبکه فاضلاب شهری، مجاورت و مطابقت دارد. همچنین صنایع مستقر در جنوب تهران نیز در انتشار آلاینده‌ها و بوی نامطبوع تهران تأثیرگذار هستند و استفاده از سوخت مازوت و گازوئیل گازهای دی اکسید گوگرد را در محیط انتشار می‌دهند.

با توجه به جنوبی بودن وزش باد در نخستین روز انتشار بوی نامطبوع در تهران، می‌تواند منابع شناسایی شده در این بخش از عوامل احتمالی بوی نامطبوع تهران باشد. همچنین در این گزارش ایجاد بوی نامطبوع به دلیل جابه‌جایی گسل‌ها مردود است. همچنین در سناریوی محل دفن زباله آرادکوه که یک منبع سطحی است، در صورتی که گازهای ترکیبات سولفور و یا H۲S موجب انتشار بو باشند، امکان انتشار بو وجود دارد.

در این گزارش پیشنهاد شده با توجه به تکرار وقوع انتشار بو در پایتخت، با وجود تشکیل کارگروهی در استانداری، اداره کل محیط زیست شهر تهران، کارگروهی را با محوریت متخصصان دانشگاهی تشکیل دهند و همچنین در شهرداری‌های مناطق ۲۲ گانه، در ادارات محیط زیست، بوی نامطبوع برای رصد و مونیتورینگ بوی نامطبوع، گروه‌های کاری تشکیل شود.

علی‌رغم اندازه‌گیری‌هایی که سازمان حفاظت محیط زیست با دستگاه پرتال انجام داده است امکان شناسایی گازهای مولد بو، فراهم نشده، بنابرساین می‌توان از دستگاه‌های سنجش گازهای محیطی با دقت بالا بهره برد.

آماده‌سازی آزمایشگاه‌های معتمد محیط زیست تهران برای نمونه‌برداری، و پایش همزمان و همکاری با اداره کل محیط زیست استان تهران، برای پایش زیست‌محیطی صنایع، جلوگیری از فعالیت واحدهای آلاینده در شهرستان‌های جنوبی استان تهران و زباله‌سوزهای غیرمجاز از دیگر مواردی است که به آن اشاره شده است.

شینا انصاری مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران درخصوص این گزارش و انتشار بوی نامطبوع در تهران و منشأ آن توضیح داد: بو، آلودگی نسبتاً جدیدی در سطح دنیاست و ممکن است منبع مشخص داشته باشد یا چندین گاز در شرایط خاص با هم ترکیب شوند و بو تولید کنند.

وی با تاکید بر این مطلب که هنوز منشأ بو به طور قطعی مشخص نشده است، عنوان کرد: ما با مجهولی به نام بوی نامطبوع مواجه هستیم؛ اما پس از بررسی همه روزهایی که شاهد بوی نامطبوع بودیم، برخی عناصر مشترک را مشاهده کردیم.

انصاری توضیح داد: به عنوان مثال در همه روزها شاهد اینورژن (وارونگی دما) بودیم یا سرعت وزش باد بسیار کم و حداکثر ۴ متر بر ثانیه مطابق گزارش سازمان هواشناسی بود، جهت باد هم در همه این روزها جنوب به شمال بود که موجب شده نظریه انتقال آلودگی‌های جنوب تهران به داخل پایتخت پررنگ شود، اما با توجه به سرعت باد این مورد دور از ذهن است.

مدیرکل محیط زیست شهرداری تهران با تاکید بر اینکه به هر حال کانون بوی نامطبوع در تهران وجود دارد، اضافه کرد: در اطراف تهران صنایع آلاینده داریم اما ما در شهرداری از نظر قانونی تکلیفی برای ورود در این زمینه نداریم و متولی نظارت و پایش صنایع آلاینده، سازمان محیط زیست است.

انصاری اضافه کرد: دریافتیم که در همین شرایط اینورژن، کارخانه سیمان ری چندین هفته مازوت می‌سوزاند، پالایشگاه ری از سوخت مازوت، نیروگاه بعثت در خزانه بخارایی و نیروگاه باقرشهر در ری از گازوئیل استفاده می‌کردند.

وی تاکید کرد: در شرایط وارونگی دما، سوخت سنگین می‌تواند هم دی اکسید گوگرد و هم ذرات معلق تولید کند که بسیار مضر است و باعث تشدید آلودگی هوا می‌شود.

مدیرکل محیط زیست شهرداری تهران گفت: قابل قبول نیست که در شرایط هشدار هوا، زمانی که بسیاری از فعالیت‌های شهروندان تحت تأثیر آلودگی هوا قرار می‌گیرد، صنایع تهران از سوخت سنگین و آلوده کننده استفاده کنند. در نتیجه، ما با توجه به شرایط موجود، موضوع عدم استفاده از سوخت مازوت را قویاً پیگیری کردیم.

وی با اشاره به اقدامات این مجموعه برای تشخیص منبع بو و برون رفت از آن تصریح کرد: ما در شهرداری تهران کارگروه علمی راه اندازی کردیم، البته کارگروهی هم با محوریت استانداری تشکیل شده است.

انصاری توضیح داد: در گام اول بر اساس گزارش سامانه ۱۳۷ نقشه سیر زمانی و مکانی شکوائیه‌ها را تهیه کردیم. بر مبنای این نقشه، بیشترین مناطقی که بو در آنها استخراج می‌شد، شناسایی شده است.

وی افزود: در مرحله دوم مناطق را درگیر کردیم؛ با کارشناسان گروهی را تشکیل دادیم و جلسات کارشناسی متعددی داشتیم؛ در این جلسات و بر اساس نظرات کارشناسان فرمی را تهیه کردیم که کارشناسان محیط زیست و نواحی در فرایند شناسایی مشارکت فعال داشته باشند.

انصاری تاکید کرد: همچنین قرار است تجهیزات و ادوات مورد نیاز برای نمونه برداری تهیه و در سطح مناطق توزیع شود که به محض تولید بوی نامطبوع، نمونه گیری صورت بگیرد و سپس برای تعیین پارامترهای مواد بو به آزمایشگاه انتقال یابد.

وی ادامه داد: پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در تحقیقی که سال گذشته و امسال انجام داده اشاره کرده که در روزهای گسترش بوی نامطبوع، در ایستگاه‌های پایش شاهد افزایش غلظت دی اکسید گوگرد بوده ایم. اینها مواردی است که باید ارتباطشان با بوی نامطبوع مشخص شود.

مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در پایان گفت: بر اساس گزارش‌های ارسالی از سامانه ۱۳۷، بیشترین گزارش‌های رسیده مربوط به مناطق ۲، ۶، ۱۰ و عمدتاً مناطق مرکزی تهران بوده است.