بوی آزاردهنده نفت در اندک مراتع باقیمانده جلگه خزر

زمانی که نام «میانکاله» را می‌شنویم ناخودآگاه تصویر بی‌بدیلی از دشت‌های سبز و تالاب فیروزه‌ای با پرواز پرندگانی همچون فلامینگوهای قرمز، قرقاول، دراج و... مقابل چشمان‌مان نقش می‌بندد. تالابی بی‌نظیر در دنیا که یکی از بارورترین نقاط زمین از نظر زیست محیطی به‌حساب می‌آید. اما طی چند سال اخیر اتفاقات مشکوک و مخربی در این تالاب به وقوع پیوسته؛ از حدود ۴۰ آتش‌سوزی در سال ۱۴۰۰ که باعث سوختن صدها هکتار از اراضی ارزشمند آن شد تا مرگ مشکوک هزاران پرنده در بهمن ۹۸-۹۹.

ادامه این اتفاقات سریالی در این تالاب بین‌المللی ساخت پتروشیمی است که می‌تواند آب این تالاب را خشک و پساب صنعتی و آلاینده آن، زیستگاه جانوران را به زمینی فاسد تبدیل کند. در چنین شرایطی اسفند سال گذشته مجتمع پتروشیمی مازندران در روستای حسین‌آباد شهرستان بهشهر توسط وزیر کشور افتتاح شد، که نمی‌توان موضوع گردشگری آشوراده به عنوان دروازه میانکاله را در این زمینه نادیده گرفت. این پروژه پتروشیمی که با سرمایه‌گذاری ۸۰ هزار میلیارد تومانی به بخش خصوصی واگذار شده، تهدید جدی برای میانکاله به شمار می‌آید. حالا همین موضوع باعث شده تا بسیاری از فعالان محیط زیست نسبت به این اقدام اعتراض کنند. البته خبرهایی هم از احتمال لغو پتروشیمی و عقب نشینی دولت در این پروژه شنیده می‌شود.

نابودی میانکاله نزدیک است

یکی از مواردی که پتروشیمی میانکاله را در روزهای اخیر بر سر زبان‌ها انداخت واکنش و اعتراض بازیگر معروف سینمای ایران بود. هدیه تهرانی که چند سالی است در حوزه محیط زیست فعالیت می‌کند با در دست داشتن تابلویی که روی آن نوشته #نه_به_پتروشیمی_میانکاله باعث شد تا توجه افکار عمومی بیشتر از قبل به این پروژه جلب شود.

اما از زمانی که زمزمه احداث پتروشیمی در این منطقه به گوش رسید بسیاری از فعالان محیط زیست به جنب و جوش افتادند تا جلوی پیشرفت این پروژه را بگیرند. محمد درویش، فعال محیط زیست از آن دسته افرادی است که تلاش زیادی برای اطلاع رسانی در مورد این پروژه کرد.

او گفته که در اطراف منطقه چاله‌هایی برای نصب حصارکشی و ساخت دیوار ایجاد شده است. میانکاله منطقه‌ای حفاظت شده است و به هیچ عنوان امکان تغییر کاربری ندارد. بر اساس آنچه این فعال محیط زیست بیان کرده صنعت پتروشیمی در این منطقه میزان آلودگی‌ها را افزایش می‌دهد و اکوسیستم را به فروپاشی می‌کشاند.

درویش با انتقاد از سکوت سازمان حفاظت محیط زیست، به مصرف آب فوق‌العاده بالای صنایع پتروشیمی اشاره و بیان کرده که در حال حاضر هم میزان آب ورودی به تالاب میانکاله به دلیل بارگذاری‌های بیش از اندازه به شدت کم است. بنابراین اجرای این پروژه برای وضعیت میانکاله به شدت خطرناک است و می‌تواند میزان آلودگی‌ها را افزایش دهد و اکوسیستم را به فروپاشی برساند، همین‌طور امنیت منطقه را از بین ببرد؛ ضمن اینکه در حال حاضر کشتار پرندگان در این منطقه هم زیاد است.

در این مدت اما مقامات بارها در صحبت‌های خود پیشرفت این پروژه را تکذیب کرده‌اند. برخی کاربران در شبکه‌های مجازی اعلام کردند که در روز ۸ فروردین یک میکسر سیمان در ارتفاعات حسین‌‌آباد دیده شده است. یکی از کاربران هم گفته که «عملیات بتن‌ریزی پتروشیمی غیرقانونی میانکاله در میانه تعطیلات آغاز شد و پیش از این نیز، عملیات حفر پایه‌ها انجام شده بود.»

هزار دلیل برای غلط بودن یک تصمیم

در این میان عباس محمدی، کنشگر محیط زیست نیز اعلام کرده بود که  نیازی به تشریح دلایل غلط بودن این تصمیم نیست، چرا که هزاران صفحه مطلب در این زمینه وجود دارد.

او در یادداشتی نوشته است: «مگر می‌شود که در کنار یکی از معدود تالاب‌های سالم ‌مانده‌ی کشور و بر زمینی که در بیشتر روزهای سال در چند سانتی‌متری زیر آن آب هست، و در استانی که سرسبزی و وضع طبیعی آن، بی هیچ سرمایه‌گذاری خاصی سالانه پذیرای میلیون‌ها گردشگر است، برای «ایجاد اشتغال» (که دروغ است و این پروژه چندین اشتغال دیگر را از میان می‌برد) یکی از آلاینده‌ترین صنعت‌ها را با صرف هزاران میلیارد تومان پول راه انداخت؟! می‌گویند سرمایه‌گذار این پروژه بخش خصوصی است؛ اما، گذشته از آن که اساساً شخصیت خصوصی سالمی در ایران نداریم که بتواند چنین حجم عظیمی از سرمایه را به کار اندازد، جای پرسش است که این آقایان بخش خصوصی، زمین بی‌مانند میانکاله را به چند خریده‌اند؟ خسارت آلودگی منابع آب به پساب‌های پتروشیمی را چگونه جبران خواهند کرد؟ ماده‌ی اولیه‌ و انرژی لازم برای این صنعت را به چند خواهند خرید؟ چقدر از منابع بانکی و بودجه‌ی ملی به چنگ خواهند زد و با این کارها موجب چه میزان تورم دامن خواهند شد؟ آلودگی نوری کارخانه‌ی پتروشیمی را که کلیت تالاب و زندگی پرندگان را برهم می‌زند، چه خواهند کرد؟»

محمد درویش، فعال محیط زیست معتقد است: میانکاله منطقه‌ای حفاظت شده است و به هیچ عنوان امکان تغییر کاربری ندارد. صنعت پتروشیمی در این منطقه میزان آلودگی‌ها را افزایش می‌دهد و اکوسیستم را به فروپاشی می‌کشاند

در بخش دیگری از این یادداشت می‌خوانیم: «مگر قرار نبود انقلاب اسلامی، وابستگی کشور را به نفت از بین ببرد؛ حال چگونه است که در شمال و جنوب کشور، بر سطح مرتع و باغ و فرودگاه و در وسط تالاب‌ها و دریاها، برای بیرون کشیدن نفت این همه مایه می‌گذاریم؟! شک ندارم که نفس ساخت این مجتمع و منافعی که از محل ثروت عمومی کشور نصیب محافل خاص می‌شود، و نه سود منطقی حاصل از تولیدات آن، شماری از ذی‌نفوذان استان را چنین بی‌پروا پیگیر پروژه ساخته است... . بوی آزاردهنده‌ی نفت، بخش مهمی از تاریخ و سرزمین ما را خفقان‌آور ساخته... بیش از این ادامه ندهید.»

پروژه میانکاله توجیه اقتصادی ندارد

پروژه پتروشیمی میانکاله که تا پیش از این بیشتر با مخالفت فعالان و دوستداران محیط زیست مواجه شده بود حالا مخالفت اقتصاددانان را هم با خود همراه کرده و مدتی است که کارشناسان اقتصادی هم معتقدند راه‌اندازی پتروشیمی میانکاله توجیه اقتصادی هم ندارد.

در همین زمینه پدرام سلطانی، نایب رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، در توئیتی نوشت: «صنعت پتروشیمی اشتغال‌زایی پایینی دارد. با نگاه صادراتی هم باید مجتمع‌های پتروشیمی را در جنوب کشور و نزدیک به آب‌های آزاد ساخت. ساخت پتروشیمی در میانکاله یک کوته‌فکری خطرناک است که فایده کم و هزینه محیط ‌زیستی زیادی را برای کشور خواهد‌ داشت »یک کارشناس صنعت پتروشیمی و نماینده سابق مجلس نیز در همین رابطه می‌گوید: در فضای پتروشیمی کشور، به صلاح نیست پروژه‌های جدید را شروع کنیم. سرمایه‌گذاران معمولاً در مرحله اول این طرح را متوقف می‌کنند. زیرا می‌توانند محصولات را به صورت خام به فروش برسانند. از طرف دیگر سرمایه‌گذار می‌تواند بهانه‌های زیادی برای توقف تولید داشته باشد.موید حسینی‌صدر ادامه می‌دهد: ما در کشور برای تولید ماده پتروشیمی، نیاز به طرح پتروشیمی جدید نداریم. ظرفیت ایران در صنعت پتروشیمی ۲۵ میلیون تن است که حدود ۱۷ یا ۱۸ میلیون تن این ماده اکنون در کشور تولید می‌شود. از این مقدار، تنها یک میلیون تن، مورد مصرف نهایی قرار می‌گیرد.

شواهد و گزارش‌های میدانی آشکار می‌کند که کارفرمای پروژه پتروشیمی میانکاله بدون توجه به اعتراض‌ها و هشدارها در حال ادامه کار است و حتی با استفاده از سکوت خبری نوروز، نرده‌کشی مراتع را هم انجام داده است. ویدئوهایی که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد نیز این موضوع را اثبات می‌کند

او همچنین می‌گوید: هیچ تضمینی وجود ندارد که تولیدکننده طرح پروژه میانکاله را تا زنجیره آخر ادامه دهد. حتی اگر این طرح تا پایان ادامه یابد اشتغال‌زایی چندانی نخواهد داشت.

چه شخص مهمی پشت پروژه میانکاله است؟

در حالی که طبق آنچه در ابتدای گزارش هم در مورد بتن‌ریزی در منطقه میانکاله به آن اشاره شد حالا علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت، در یک نشست خبری ادعا کرد پروژه مجتمع پتروشیمی میانکاله تا زمانی که مجوز زیست‌ محیطی نگیرد، اجرا نمی‌شود. اما شواهد و گزارش‌های میدانی آشکار می‌کند که کارفرمای پروژه بدون توجه به اعتراض‌ها و هشدارها در حال ادامه کار است و حتی با استفاده از سکوت خبری نوروز، نرده‌کشی مراتع را هم انجام داده است. ویدیوهایی که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد نیز این موضوع را اثبات می‌کند.همین امر باعث شده تا بسیاری از افرادی که در جریان این اتفاق هستند به این نتیجه برسند که یک شخصیت حقوقی قوی و مهم پشت این ماجرا قرار گرفته است که از مخالفت‌ها بیمی ندارد و مشغول اجرای پروژه است.

در نهایت روز گذشته خبرهایی امیدبخش از احتمال لغو مجوز احداث پتروشیمی میانکاله از سوی خبرگزاری‌های نزدیک به دولت به گوش رسید. اما اینکه این خبرها تا چه اندازه می‌تواند درست باشد هنوز در ابهام است. تکرار آلودگی‌های صنعتی ناشی از فعالیت‌های تأسیسات پتروشیمی ایران مخصوصاً در استان خوزستان و نیروگاه نکا در خود مازندران به کابوس دلواپسان منطقه میانکاله تبدیل شده است. این منطقه همین حالا هم با خطر آتش‌سوزی‌های عمدی، شکار بی‌رویه و توسعه پارک‌های گردشگری روبروست.

بگذارید تنها مراتع باقیمانده جلگه خزر به حیات خود ادامه دهند.

نویسنده: ریحانه جولایی