دانشمندان آمریکایی موفق شدند به یک معمای بزرگ در مورد شکل آغاز و نحوه وقوع زلزله های بزرگ پاسخ دهند. مطالعات آزمایشگاهی قابل استناد طبق روند ۱۰ساله زمین لرزه ها در آمریکا نشان می دهد زمین لرزه های بزرگ بعد از تعدد ریزلرزه ها اتفاق می افتد. این یافته به مفهوم بروز حتمی زلزله در پی ریزلرزه ها نیست، بلکه با ردیابی زلزله های کوچک می توان « وضعیت خطر بالا طی ۳ تا ۳۵ روز آینده» را برآورد کرد. در کشورهای توسعه یافته ، پایش زلزله های کوچک به نوعی، مکمل سیستم های هشدار سریع زلزله( اعلام در پیش بودن زلزله چند ثانیه قبل از وقوع) محسوب می شود.
کشف جدید زلزله شناسان آمریکایی، فرضیه زلزله شناس ایرانی درباره نقش ریز لرزه ها بعنوان پیش نشانگرهای احتمالی وقوع زمین لرزه های بزرگ را تائید کرد. به گزارش« دنیای اقتصاد» درحالی که پس از بروز زمین لرزه ۶/ ۵ ریشتری چهارشنبه گذشته در سی سخت از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد، علی بیت اللهی، زمین لرزه شناس ایرانی از پدیده افزایش تعداد وقوع زلزله های ریز بعنوان پیش نشانگرهای احتمالی وقوع زلزله های بزرگ تر یاد کرد ، به تازگی مطالعات انجام شده از سوی دانشمندان آمریکایی نشان داده است افزایش تعداد زمین لرزه های ریز( با مقیاس کمتر از ۴ ریشتر) میتواند یکی از علائم احتمالی وقوع زمین لرزه های بزرگ تر ( زمین لرزه های با بزرگای بیش از ۴ ریشتر) باشد. در واقع افزایش زمین لرزه های ریز میتواند بعنوان چاشنی احتمالی وقوع زمین لرزه های بزرگ تر در نظر گرفته شود.
یافته های زلزله شناس ایرانی در این زمینه که در گزارشی با عنوان« ردیابی زلزله از ریزلرزه ها» در روز شنبه دوم اسفندماه و پس از وقوع زمین لرزه روز چهارشنبه سی سخت منتشر شد، نشان داد، مطابق با بررسی های صورت گرفته از رفتار لرزه ای محل وقوع این زمین لرزه ، طی ۵ سال اخیر، تقریباً از حدود یک ماه مانده به وقوع زلزله ۶/ ۵ ریشتری سی سخت، تعداد زلزله هایی با مقیاس کمتر از ۴ ریشتر که در اصطلاح به آن زلزله های ریز گفته می شود تا دو برابر افزایش یافت. این در حالیست که در ردیابی برخی دیگر از زمین لرزه های بزرگ، نشانه هایی از این تغییر رفتار گسلی در محل گسل مسبب وقوع زمین لرزه های بزرگ در سایر مناطق نیز رصد می شود.
در واقع و طبق اظهارات این زلزله شناس ایرانی، نتایج پایش لرزه ای منطقه وقوع زمین لرزه ۶/ ۵ ریشتری روز چهارشنبه گذشته در شهر سی سخت از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد، از شناسایی الگوی احتمالی معنادار درباره ارتباط افزایش تعداد زلزله های ریز قبل از وقوع زمین لرزه اصلی خبر داد. داده های مربوط به زمین لرزه های رخ داده در یک بازه زمانی ۵ ساله از اردیبهشت سال ۹۵ تا بهمن ماه ۹۹ نشان می دهد دی ماه سال جاری تعداد زمین لرزه های با بزرگای کمتر از ۴ ریشتر و ریزلرزه ها در مقایسه با ماه های قبل افزایش یافته است و این جهش لرزه ای در منطقه وقوع زمین لرزه ۶/ ۵ ریشتری سی سخت، به احتمال زیاد می تواند بعنوان یک پیش نشانگر احتمالی از وقوع زلزله روز چهارشنبه در این منطقه، موردتوجه قرار گیرد. فرضیه مطرح شده در قالب این مطالعه صورت گرفته آن است که احتمال اینکه این تغییر رفتار ریزلرزه ها به لحاظ تعداد وقوع، علامتی از در پیش بودن زلزله های با مقیاس بیش از ۴ ریشتر باشد زیاد است. هرچند درباره‌ی این موضوع نمی توان با قطعیت اظهار نظر کرد.
به رغم غیرقطعی بودن این مدعا، ولی، زلزله شناسان معتقدند با توجه به در دست داشتن اطلاعات مربوط به بزرگا، عمق و محل وقوع زمین لرزه های مختلف از جمله ریزلرزه های با بزرگای کمتر از ۴ ریشتر، حساسیت نسبت به تغییر رفتارهای گسلی از بابت افزایش تعداد ریزلرزه ها در دوره های زمانی متفاوت می تواند منجر به ایجاد نوعی پیش آگاهی و آمادگی قبلی برای مواجهه با زمین لرزه های احتمالی بزرگ تر شود تا شاید از این طریق بتوان خسارت ها و تلفات ناشی از وقوع این زمین لرزه ها را کاهش داد. طبق طبقه بندی ها و استانداردهای زلزله شناسی، زمین لرزه های با بزرگای ۲ تا ۴ ریشتر بعنوان زمین لرزه های ریز، زمین لرزه های با بزرگای ۴ تا ۵ به عنوان زمین لرزه های کوچک، زلزله های با بزرگای ۵ تا ۶ ریشتر متوسط، ۶ تا ۷ ریشتر شدید و ۷ ریشتر به بالا زلزله بزرگ شناخته می شوند. این مطالعات در حالی در گزارش روز شنبه« دنیای اقتصاد» درخصوص ابعاد و احتمالات مطرح در وقوع زمین لرزه روز چهارشنبه گذشته سی سخت موشکافی و ابعاد آن مورد بررسی قرار گرفت که به تازگی دانشمندان آمریکایی نیز در یک مطالعه علمی سرانجام موفق شدند به این پرسش پاسخ دهند که زمین لرزه های بزرگ چگونه یا از کجا شروع می شوند.
آن ها در پاسخ به این سؤال از نقش زمین لرزه های کوچک بعنوان عوامل یا پیش نشانگرهای وقوع زمین لرزه های بزرگ خبر دادند. مطالعات جدید از سوی این دانشمندان نشان می دهد که احتمالا گسل ها، پیش از وقوع یک زلزله بزرگ، تغییر حالت می دهند. طبق تحقیقات جدید که بینش بی سابقه ای در خصوص نحوه وقوع زلزله به دست می دهد، اکثر قریب به اتفاق زمین لرزه های بزرگ، بعد از مجموعه ای از زمین لرزه های کوچک رخ می دهند. دانشمندان اخیرا دریافته اند که چند روز یا چند هفته پیش از وقوع زمین لرزه های بزرگ، فعالیت هایی در پوسته زمین با قدرت تقریبی تا ۴ریشتر صورت می گیرد. دانیل تروگمن، محقق لرزه نگار در آزمایشگاه ملی لس آلاموس در آمریکا، گفته است:« یکی از بزرگ ترین مسائل در لرزه شناسی زلزله، نحوه شروع زمین لرزه است. قبل از این دانشمندان بر این باور بودند که تنها نیمی از زمین لرزه های با قدرت متوسط، پیشینه لرزه های کوچک را داشتند. ولی پژوهش های جدید نشان می دهد که ۷۲ درصد از زمین لرز ه های با قدرت متوسط در جنوب کالیفرنیا بین سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷، پس از زمین لرزه های کوچک رخ داده اند.» این کشف به دانشمندان درک بهتری از نحوه تولید زمین لرزه می دهد. دانستن این حقیقت که زمین لرزه های کوچک در بازه زمانی ۳ تا ۳۵ روز، نشان از وقوع زلزله ای بزرگ می دهد را میتوان بعنوان توالی زلزله یا زلزله های زنجیره ای نام گذاری کرد.
با همه این احوال دانشمندان بر این باورند که این نتایج به دست آمده به آن معنا نیست که ما باید همواره نگران زلزله های کوچک باشیم. از نظر آماری تنها ۵درصد از زمین لرزه ها، به زمین لرزه های خیلی بزرگتر منجر می شوند. از سوی دیگر این نتایج همچنین محققان را به پیش بینی دقیق و کانون زمین لرزه های بزرگ، نزدیک تر نکرده است. اما درک چگونگی بزرگ تر شدن زمین لرزه ها می تواند به دانشمندان در پیش بینی پس لرزه کمک کند. این امر همچنین به مردم کمک می کند تا درک کنند که در چه مواقعی خطر بیشتری وجود دارد. این کشف همچنین میتواند به بهبود سرعت سیستم های هشدار سریع زلزله کمک کند. زمانی که یک زلزله بزرگ رخ می دهد، بسیاری از مردم می دانند که به دنبال آن زمین لرزه های کوچک تری به نام پس لرزه خواهد آمد. اما افراد کمتری آگاه هستند که قبل از زلزله ای بزرگ، پیش لرزه هایی نیز وجود دارد که بعنوان مواد اولیه زلزله عمل می کنند. تحقیقات جدید در نیوزیلند نشان می دهد، زمانی که یک زلزله بزرگ در حال آماده سازی است، منطقه ای که آن زلزله در آن رخ خواهد داد، توالی زمین لرزه های کوچک تر را قبل از واقعه تجربه خواهد کرد. این پیش لرزه ها میتواند طی چند ماه از زمان وقوع زلزله بزرگ رخ دهد. هرچه زلزله پیشرو بزرگ تر باشد، پیش لرزه ها بزرگتر است و مساحت اشغال شده توسط پیش لرزه ها بیشتر خواهد شد؛ این پدیده به عنوان « افزایش مقیاس مقدماتی» شناخته می شود.
پوسته زمین یک قطعه صاف و منفرد نیست بلکه از بخش های گسسته از هم و منفرد زیادی تشکیل شده که صفحات نامیده می شوند. این صفحات به آرامی حرکت می کنند و طی سالیان، تنها چند سانتی متر جابه جا می شوند. اصطکاک و بافت سنگی نامنظم پوسته زمین اغلب باعث می شود که این صفحات در برابر یکدیگر قرار بگیرند و برای مدتی درهم قفل می شوند؛ با این کار مقادیر زیادی انرژی جمع می شود و هنگامی که صفحات بالاخره دوباره حرکت می کنند، این انرژی ذخیره شده در یک انفجار ناگهانی آزاد می شود و پوسته اطراف آن را تکان می دهد و زمین لرزه ایجاد می شود. ماهیت زمین لرزه ها ذاتا پیش بینی آنها را سخت می کند. هیچ زلزله ای با زمین لرزه دیگر یکسان نیست، زیرا عمق آنها در پوسته، میزان انرژی آزاد شده و نحوه واکنش سنگ اطراف آنها متفاوت است. دانشمندان با اندازه گیری امواج لرزه ای، میزان زمین لرزه را اندازه گیری می کنند.
- 10
- 1
